ناجا؛ تکلیف خودروهای داخل بیابان را هم روشن کند
محسن غرویان استاد حوزه علمیه قم درباره قانون حریم خصوصی خودرو میگوید:« گاهی جادهای است که کسی در آن رفت و آمد ندارد و بیایانی است و فرد به خاطر گرما، روسری خود را برمی دارد ولی به صورت تصادفی، ماشین پلیس عبور می کند، باید دید آیا اینجا این مصداق هنجارشکنی است و این هم محل سوال و بحث میباشد».
محسن غرویان با استناد به گفتههای آیت الله شبیری زنجانی از مراجع تقلید، خودرو را ملک خصوصی دانسته و گفت: «چون خودرو ملک مالک است و خود اتومبیل و درون آن 'حرز' محسوب می شود».
"حرز" مانعی است که کسی حق ندارد این مانع را بشکند و یا وارد آن شود و تصرف کند و اگر از این لحاط نگاه کنیم داخل خودرو، حریم خصوصی است.
غرویان با درنظرگرفتن ابعاد گوناگون برای اجرای این قانون خاطر نشان کرد: « این قانون چند جنبه دارد. نخست اینکه داخل شهر، جاده و خیابان متحرک است و افراد داخل این اتومبیل نیز با اقدامات خود، در جامعه تاثیرگذاریهای مثبت و منفی از نظراجتماعی، اخلاقی و فرهنگی برجای می گذارند و دیگر اینکه اگرچه خودرو در تصرف مالک آن است ولی وقتی درجامعه حرکت میکند مانند نوع پوشش است، لباسی که انسان میپوشد، به خاطر تاثیرگذار بودن درفرهنگ و اخلاق جامعه، حکومت حق نوعی دخالت را دارد».
استاد حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: «این دو جنبه در خودروها باعث شبهه شده است که چگونه باید این را اداره و کنترل کرد که به نظر میرسد گفت وگو با صاحب نظران و مجتهدان میتواند مصادیق آن را مشخصتر کند».
به گفته غرویان« گاهی ممکن است در درون خودرو، یک خانم روسری خود را بردارد، اگر این اقدام مصداق هنجارشکنی و مخالفت با قوانین باشد حکومت میتواند ورود داشته باشد.»
موضوع حریم خصوصی چه داخل خودرو و چه برای ویلاها مدتی است محلی برای مناقشات و اظهارنظر مسئولان شده است. اظهارات اخیر سعید منتظرالمهدی سخنگوی نیروی انتظامی با این مضمون که "اماکنی که بدون تجسس در معرض دید عموم قرار میگیرند ازجمله وسایل نقلیه مشمول حریم خصوصی نیستند" واکنشهای بسیاری را بهدنبال داشت.
منتظرالمهدی در توضيح اينكه داخل خودرو حريم خصوصی نيست، به تبصره ماده ۵ از قانون حمايت از آمرين به معروف و ناهيان از منكر مصوب سال۹۴ استناد و اعلام كرد. با تصويب این تبصره، طرح حمايت از آمران به معروف و نهي از منکر، نمايندگان مجلس مقرر کردند که اماکني که بدون تجسس در معرض ديد عموم قرار ميگيرند مانند قسمتهای مشترک آپارتمانها، هتلها، بيمارستانها و وسايل نقليه مشمول حريم خصوصی نيست و امر به معروف میتواند در آن صورت گيرد.
اما این اظهار نظر واکنشهای گوناگونی را بههمراه داشت. در کنار محسن غرویان دیگر مراجع تقلید نیز نسبت به گفتههای اخیر نیروی انتظامی واکنش نشان دادند و به استفتاهای صورت گرفته پاسخ دادند. برخی از آنان داخل خودرو را حریم خصوصی دانسته و برخی دیگر معتقدند که نیروی انتظامی بهراحتی میتواند بدون هیچ دستور قانونی داخل خودروی دیگری شود.
پیشتر از اینکه این قانون درکشور اجرا شود، آیتالله موسوی اردبیلی از مراجع فوت شده تقلید، گفته بود: «حریم خصوصی از کلمات قرآنی و روایی و فقهی نیست و چنانچه برای این عنوان احکامی در قانون قرار داده شده، سعه و ضیق معنای مذکور، از قانونگذار سؤال شود».
برخی مراجع عظام تقلید نیز در پاسخ به استفتاهایی که در همین رابطه انجام شده، نظراتی متفاوت با این اظهارنظر داشتهاند.
آیتالله شبیری زنجانی در این رابطه میگوید: «خودروی شخصی نیز احکام ملک را دارد؛ بنابراین هرگونه تصرف و تفتیش آن بدون اجازهی مالک، فی حدنفسه جایز نیست. البته اگر مصلحت اهمی مانند جلوگیری از حملونقل اسلحه متوقف بر تفتیش باشد، تفتیش آن طبق نظر حاکم شرع بلامانع است. لازم به ذکر است که وسیله نقلیه، از لحاظ جواز نظر به داخل آن، نحوه پوشش سرنشینان و... ممکن است در برخی از صور دارای احکام خاصی باشد».
آیتالله مکارم شیرازی نیز در اینباره نظر خود را مطرح و اظهار کرده است: «داخل خودرو جزو حریم شخصی است و دیگری حق ندارد به آن تجاوز کند؛ ولی جهات شرعی مانند حجاب و امثال آن باید در داخل اتومبیل رعایت شود».
آیتالله نوری همدانی هم در پاسخ به این سؤال اظهار کرده است: «در فرض سؤال، بلی خصوصی است و باید براساس مقررات حکومت اسلامی عمل شود».