عباسعلی کدخدایی، سخنگو و عضو حقوقدان شورای نگهبان، روز جمعه ۲۰مرداد، در گفت‌وگو با برنامه «دست‌خط» شبکه ۵  تلویزیون دولتی جمهوری اسلامی، توضیحاتی از روند تائید صلاحیت‌ها در جریان انتخابات‌ اخیر ریاست جمهوری و روشن شدن تکلیف رجل سیاسی در این شورا مطرح کرده است.

او از جمله به نگرانی حاکمیت از تکرار حوادث سال ۸۸ اشاره کرده و در پاسخ به این سوال که انتخابات اردیبهشت‌ماه ۹۶ با چه انتخاباتی شبیه بود؟ گفت: «هرانتخاباتی یک ویژگی خاصی دارد که مخصوص همان دوره است و تشابه‌سازی انتخابات یک مرحله با مرحله دیگر سخت است. از جهت حقوقی مشکل خاصی نداشتیم، از جهت نگرش‌هایی که بود و نگرانی‌هایی که داشتیم چیزی شبیه انتخابات ۸۸ بود.»

کدخدایی افزوده: «در انتخابات ۸۸ یک طرف قضیه نظر را قبول نداشت و آن فتنه‌ای که نباید شروع می شد، شروع شد. خوشبختانه در ۹۶ چنین مساله‌ای را نداشتیم و طرفین نظر مراجع قانونی را تمکین کردند و پذیرفتند اما تخلفات وجود دارد. بخشی از این تخلفات هم اگر تاثیرگذار بر انتخابات نباشد، دیگر در مسئولیت شورای نگهبان نیست. برای قوه قضائیه و محاکم دادگستری می رود و زمان هم ندارد. هر زمانی که رسیدگی شد می توانند اعمال نظر کنند.»
سخنگوی شورای نگهبان درباره پیش‌بینی این شورا برای ورود رئیس جمهوران سابق به عرصه انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶ نیز تصریح کرد: «زمزمه‌هایی که در رسانه‌ها و شایعاتی که وجود داشت، با شدت و ضعف، ولی این پیش بینی می‌شد.» کدخدایی درباره تلاش‌ها برای انصراف احمدی‌‌نژاد از رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری سال ۹۶ نیز تصریح کرد: «زمانی که به نتیجه رسیدیم (رد صلاحیت محمود احمدی‌نژاد) قبل از این که اسامی را به وزارت کشور اعلام کنیم، قرارشد به برخی از آقایان (نامزدهای ریاست جمهوری) اطلاع دهیم؛ از جمله ایشان (احمدی نژاد) که اگر می خواهند انصراف دهند.»
کدخدایی افزوده: «من به آقای الهام اطلاع دادم و گفتم چنین وضعیتی هست و ممکن است تا ساعات آینده نتایج را اعلام کنیم و نظر به ایشان (احمدی‌‌نژاد) مثبت نبود و می‌توانید اعلام کنید و ما می‌توانیم همانند بقیه ایشان را در لیست انصرافی‌ها قرار دهیم. ایشان تردید داشتند و گفتند بعید است قبول کنند و دیگر پاسخی تا ساعتی که ما قرار بود اعلام کنیم، نیامد.»

۳۱ فروردین ۹۶ شورای نگهبان صلاحیت محمود احمدی‌نژاد، رئیس جمهور پیشین و حمید بقایی، معاون سابقش را برای نامزدی در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری رد کرد. رد صلاحیت مردی که هشت سال رئیس‌جمهور بود، واکنش‌های بسیاری به‌دنبال داشت. این رد صلاحیت وقتی بیشتر خبرساز شد که او علیرغم توصیه رهبری نامزد انتخابات ریاست جمهوری شده بود. آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، ۵ مهر ۹۵‌ تایید کرد که به محمود احمدی‌نژاد گفته صلاح نیست در انتخابات پیش رو شرکت کند.

محمود احمدی‌نژاد در واکنش به رد صلاحیتش گفت: «درباره انتخابات و صلاحیت حرفی نخواهم زد، چون صلاحیتش را ندارم اما درباره مطالبه حقوق ملت و آزادی و عدالت و آرمانهای انقلاب، فریاد ما صد برابر بلندتر از این حرف‌هاست».

محمود احمدی‌نژاد اولین رئیس جمهور ایران نیست که از حضور در انتخابات ریاست جمهوری منع شد. سال ۱۳۹۲ نیز شورای نگهبان صلاحیت اکبر هاشمی رفسنجانی را رد کرد.

• بلاتکلیفی «رجل سیاسی» در شورای نگهبان

عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان در ادامه این گفت‌وگو درباره روشن شدن تکلیف رجل سیاسی در این شورا گفت: «در سال ۹۲ یک آئین‌نامه اجرایی برای این اصل را تدوین کردیم. خیلی بحث شد. یک سالی در شورای نگهبان بحث شد. نظراتی وجود داشت ولی بعد به‌دلیل این‌که خیلی الزامی را احساس نمی کردیم، هم علنی نشد و هم در شورا مدنظر قرار نگرفت. اخیرا هم بعد از ابلاغ سیاست‌های کلی، دو جلسه در شورای نگهبان بحث شد. اما به انتخابات اخیر نرسید که بتوان برای انتخابات این دوره به طور نهایی به‌کار بگیریم ولی امیدواریم به زودی دوباره در دستور ما قرار گیرد تا ما هر چه زودتر اعلام نظر کنیم.»

بحث رجل سیاسی به اصل ۱۱۵ قانون اساسی برمی‌گردد که بر اساس آن تاکنون هیچ زنی نتوانسته از فیلتر شورای نگهبان عبور کند و برای ریاست‌جمهوری کاندید شود. در این اصل آمده است: «رییس جمهور باید از میان رجال مذهبی و سیاسی که واجد شرایط زیر باشند انتخاب گردد. ایرانی‏ الاصل، تابع ایران، مدیر و مدبر، دارای حسن سابقه و امانت و تقوی، مومن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور.»
محافظه‌کاران نزدیک به حاکمیت می‌گویند زن رجل سیاسی نیست و بر این اساس نمی‌تواند نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود؛ اما اصلاح‌طلبان و فعالان مدنی و حقوق زنان با این تفسیر مخالف‌اند و معتقدند که منظور قانون‌گذار از واژه «رجل» جنسیت نیست، بلکه توانایی و کفایت سیاسی است.

اعظم طالقانی، فعال ملی مذهبی و دختر آیت‌الله طالقانی برای چندمین بار برای روشن شدن تکلیف رجل سیاسی، در انتخابات ریاست جمهوری ۹۶ ثبت نام کرد اما صلاحیتش در این دوره نیز مانند دوره‌های پیشین رد شد. او گفت که هدفش از نامزد شدن برای انتخابات ریاست جمهوری «به چالش کشیدن رویه اشتباهی است که از فردای پیروزی انقلاب ثبت شد.»