روز چهارشنبه ۵مهر و همزمان با برگزاری جلسه غیر علنی مجلس شورای اسلامی که با حضور علی شمخانی، دبیرشورای‌عالی امنیت ملی برای بررسی همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق انجام گرفت، ۲۱۰ تن از نمایندگان مجلس، همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق را غیرقانونی خوانده و آن‌را محکوم کردند.

در نامه‌ی این نمایندگان که محمدحسین فرهنگی، نماینده تبریز آن را قرائت کرد، آمده است: «همه‌پرسی اقلیم کردستان به‌صورت غیرقانونی می‌تواند همبستگی ملی و تمامیت ارضی عراق را مخدوش و عراق را در گرداب درگیری‌های جدید قرار دهد.»

این بیانیه می‌افزاید: «با توجه به مواضع دولت و مجلس عراق که با صراحت همه‌پرسی اقلیم کردستان عراق را غیرقانونی اعلام کرده‌اند و همچنین با توجه به نظر سازمان ملل متحد، ما نمایندگان مجلس شورای اسلامی اولاً ایجاد بحران در عراق را به ضرر مسیر دموکراتیک عراق دانسته و ثانیاً هرگونه اقدام تجزیه‌طلبانه را مضر به حال ملت عراق و کل منطقه می‌دانیم و این اقدام اقلیم کردستان عراق را محکوم و از اقدامات دولت و مجلس عراق حمایت می‌کنیم.»

این بیانیه در ادامه از دولت حسن روحانی خواسته است تا با دولت عراق برای انجام تمهیدات لازم همکاری کند: «از دولت می‌خواهیم مطابق درخواست دولت مرکزی عراق تمهیدات لازم در همکاری با دولت عراق را به عمل آورده و به هیچ وجه اجازه ماجراجویی به اسراییل در عراق ندهند.»

هم‌زمان حسین نقوی حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس از برگزاری جلسه فوق العاده این کمیسیون درمورد همه پرسی اقلیم کردستان عراق خبرداد و گفت: جمهوری اسلامی ایران به هیچ وجه با خدشه دار شدن تمامیت ارضی عراق موافق نیست. وی گفت: «در این جلسه که امروز با حضور مسئولان دستگاه‌های ذیربط اعم از وزارت امور خارجه، وزارت اطلاعات، سپاه قدس برگزار شد، ابعاد، سوابق، اهداف و پیامدهای همه پرسی اقلیم کردستان مورد بحث و بررسی قرار گرفت. سخنگوی کمیسیون امنیت ملی مجلس افزود: همه پرسی و استقلال کردستان عراق موضوع جدیدی نیست و اختلاف نظرهای زیادی هم بین گروه های کرد وجود داشته و هنوز ادامه دارد. نقوی حسینی  همچنین از برگزاری جلسه دیگری در این کمیسیون برای بررسی چگونگی کمک به دولت مرکزی عراق خبر داد.

در میان مخالفت کشورهای منطقه با همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق، اسرائیل تنها کشوری بود که از این رفراندوم حمایت کرد. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و دیگر سیاستمداران این کشور بارها در ماه‌های اخیر به صراحت گفته‌ است که از جدایی این منطقه از عراق استقبال می‌کنند.

ایران و ترکیه با استقلال اقلیم کردستان به شدت مخالفت کرده‌اند و بارها اعلام کردند که از عراق یکپارچه و متحد حمایت خواهند کرد. علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی گفته که جمهوری اسلامی این همه‌پرسی را به رسمیت نمی‌شناسد با این حال تهران معتقد است که این موضوع باید از طریق دیپلماسی حل شود. روز گذشته علی مطهری، نایب رئیس مجلس شورای اسلامی نیز گفت نباید بیش از حد نسبت به برگزاری این همه‌پرسی حساسیت نشان داد. او در عین حال نسبت به هرگونه اقدام احتمالی خشونت‌آمیزعلیه اقلیم کردستان هشدار داد. یک روز قبل از برگزاری رفراندوم استقلال اقلیم کردستان، سپاه پاسداران و ارتش دو رزمایش جداگانه در غرب ایران انجام دادند و همزمان ایران از بستن مرزهای خود با اقلیم کردستان به درخواست دولت مرکزی عراق خبر داد.

روز گذشته رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، به اسرائیل هشدار داد اگر به حمایت از استقلال کردستان عراق ادامه دهد، کشورش روند عادی‌سازی مناسبات با اسرائیل را متوقف خواهد کرد.
همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان روز دوشنبه سوم مهرماه برگزار شد. مقامات اقلیم اعلام کرده‌اند که نزدیک به ۷۲ درصد از واجدان شرایط شرکت در همه‌پرسی «استقلال» شرکت کردند و نتایج اولیه شمارش آرا نشان می‌دهد که طرفداران «استقلال» پیشتاز این رفراندوم هستند.

دوشنبه شب با پایان یافتن زمان رأی‌گیری، حیدرالعبادی، نخست‌وزیر عراق در تلویزیون دولتی این کشور هرگونه گفت‌وگو در این زمینه با مقامات اقلیم را رد کرد و گفت ما برای بحث در این زمینه «آمادگی» نداریم، چرا که این همه‌پرسی را «غیرقانونی» می‌دانیم. نخست‌وزیر عراق افزود: «با جدایی اقلیم از عراق، مشکلات این منطقه «افزایش» خواهد یافت.» وی مشکلات اقتصادی و مالی موجود در اقلیم را ناشی از «فساد» اداری و مدیریتی عنوان کرده‌است.

مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق اعلام کرده که نتایج این همه‌پرسی «الزام‌آور» نیست و این همه‌پرسی باهدف مشروعیت بخشیدن به مذاکرات با بغداد بر سر استقلال اقلیم کردستان از عراق انجام گرفته‌است.