توقف احیای "تالاب شادگان" به دلیل عدم تامین منابع مالی
«بعد از سه سال انجام کار مدیریتی بر روی پروژه احیای تالاب شادگان، برنامهها به دلیل عدم تامین اعتبار و تشدید خشکسالی متوقف شد.» این بخشی از سخنان محمد محسن فقیه مدیر کل محیط زیست شهرستان شادگان است.
به گزارش ایلنا، محمد محسن فقیه، توسعه اراضی کشاورزی و کم شدن منابع آبی این تالاب را عامل مسکوت ماندن این طرح دانست.
آنگونه که مدیرکل محیط زیست شادگان گفته، در حال حاضر منابع آبی و حوزه آبخیز رودخانه جراحی که تنها منبع تالاب شادگان است به اراضی کشاورزی توسعه پیدا کرده و اراضی کشاورزی در این منطقه گسترش یافته و به همین دلیل درخواستهای بهرهبرداری از آب زیاد شد. در نتیجه میزان آب ورودی به تالاب شادگان که در انتهای رودخانه جراحی است، کاهش یافته است. همچنین تبخیر بسیار زیاد و بارش کم نیز از عوامل ثانویهای بود که بر شدت مشکلات اضافه کرد.
تالاب بینالمللی شادگان واقع در جنوب غربی ایران و جنوب جلگه خوزستان است. این تالاب که زمانی معیشت حدود ۱۰۰ هزار نفر به حیات آن وابسته بود خود نیاز به احیا و کمک دارد.
تالاب شادگان، جزو ۱۸ تالاب بینالمللی ثبت شده است. این تالاب، به دلیل محاصره شدن توسط صنایع فولاد و پتروشیمی در خطر تخریب محیط زیست قرار دارد. در حال حاضر از تالاب ۵۷۰ هزار هکتاری شادگان، ، ۸۰ درصد تالاب را خشکی و نمکزار پوشانیده و تنها ۲۰ درصد آن را می توان تالاب نامید.
آبان ماه سال ۱۳۸۳، شهرداری آبادان، ۳۸هزار مترمکعب از زبالههای نفتی منطقه " گیسی" را از زیر خاک خارج و در تالاب شادگان ریخت، اقدامی که از سوی فعالان محیط زیست و ساکنان آن منطقه یک فاجعه زیست محیطی نامیده شد.
گرم شدن کره زمین، تداوم خشکسالی و نبود بارش کافی در سالهای اخیر و تغییر کاربری منابع آبی، تالاب شادگان را به کانون شورهزار تبدیل کرده است.
تالاب شادگان هر ساله در ۶ الی ۷ ماه ابتدایی سال دچار یک تنش میشود، ورود پسابهای مختلف به این تالاب از دیگر موارد است که شرایط این تالاب را بحرانی می کند. "نهر ماله" که پساب بخش جنوب شرق اهواز را به بخش شمالی تالاب وارد میکند و همچنین پساب "مزارع پرورش ماهی" و پساب سمی "صنایع شیمیایی و پتروشیمی" که از جنوب شرقی تالاب وارد میشوند اثر نامطلوبی روی تالاب شادگان دارد.
سال ۱۳۹۴ حسن روحانی، رئیسجمهور ایران در نشست توسعه پایدار در سازمان ملل، احیای تالابهای در خطر را از اولویتهای برنامههای محیط زیستی دولت خود معرفی کرد اما هیچ بودجهای برای آن در نظر نگرفت، به طوری که امسال در آستانه روز جهانی تالابها، مسئولان محیط زیست ایران اعلام کردند که در سال ۱۳۹۵ هیچ بودجهای برای تالابهای ایران اختصاص نیافته است.
شهریور سال گذشته محمدعلی موسوی جزایری نماینده ولی فقیه و امام جمعه اهواز زمانی که با مدیران محیط زیست و کشاورزی خوزستان دیدار داشت، خواستار احیای دو تالاب بینالمللی شادگان و هورالعظیم با هدف پیشگیری از بروز گرد و خاک شد. خواستهای که اجابت نشد واین تالاب تشنهتر از گذشته شد.
شرایط اکنون تالاب شادگان به اتفاقات و جریانهای چند سال اخیر وابسته است. این تالاب بیش از یک دهه است که باخشکسالی روبرو بوده ، خشکسالی که در ۱۵ سال اخیر نیز تداوم داشته است. علاوه بر آن خشکی منابع تامین آب تالاب شادگان، عدم مدیریت صحیح رژیم آبی این تالاب و … همه باعث شد که این تالاب به نمکزار تبدیل شود.
در گذشته به دلیل وجود آب، این نمکها قابل رویت نبود و تالاب در شرایطی بود که در پهنههای آن آب وجود داشت اما به تدریج به دلیل وخیم شدن سال به سال وضعیت خشکسالی، پهنههای اصلی تالاب خشک شد از این رو نمکهایی که متصل به آبهای زیرزمینی است در اثر تبخیر شدید آب، نمک به لایه های سطحی آب صعود کرد، در نتیجه به تدریج لایههایی از نمک ایجاد شد که نتیجه آن تبدیل تالاب به نمکزار شد.
اگر چه برنامههای متنوعی برای توسعه و احیای این تالاب بینالمللی در نظر گرفته شده بود، اما به گفته مدیر کل محیط زیست شهرستان شادگان تمام برنامههای ایجادشده به دلیل عدم تامین منابع مالی متوقف شده است.
فقیه، کیفیت آب و تغییر کاربری تالاب را بسیار نگران کننده دانست. بر اساس گفتههای این مقام مسؤول، بحث تغییر کاربری تالاب، تغییر رژیم آبی، تغییر زیستگاهها و تغییر کیفی پارامترهای آب از مهمترین دغدغههای امروز فعالان حوزه محیط زیست است که در حال حاضر به یک بحران تبدیل شده است.
فقیه دراین رابطه میگوید: «تغییرات پیش آمده بر گونههای حیات وحش در تالاب شادگان نیز اثر گذاشته است. برخی از گونههای حیات وحش این امکان را دارند تا حدی خود را با شرایط محیط مطابقت دهند، اما برخی گونهها این توانایی را ندارند و به تدریج از بین میروند به طور مثال گونه نیلوفر آبی از حدود 12 سال پیش تاکنون کاملا از بین رفته است. همچنین اگر غنیسازی و رهاسازی بچه ماهیهای بنی در تالاب انجام نمیشد، این گونه آبزی نیز از بین میرفت.»
وجود گونههایی با آستانه تحملپذیری پایین باعث شد که در سالهای قبل با ایجاد تغییراتی که در کیفیت تالاب شادگان به وجود آمد آنها نیز از بین رفتند.
همچنین پرندگان مهاجری بودند که در سالهای قبل در فصلهای خاصی در تالاب حضور داشتند و گاهی ماندگار میشدند، اما از روزی که وضعیت تالاب تغییر کرده دیگر اثری از آنها نیست این پرندگان به سمت تالابهای دیگر که کیفیت آب بهتری نسبت به شادگان دارند، تغییر مسیر دادهاند.