هولوکاست، واژه‌ای با ریشه‌ای یونانی به‌معنای همه‌سوزی و مصیبت عظیم، امروز تنها نامی برای یادآوری نسل‌کشی میلیون‌ها یهودی ازسوی آلمان نازی در سال‌های پایانی جنگ جهانی دوم است. البته این کشتار منحصر به یهودیان نبود، اما با توجه به ریشه تفکر ضدیهود در آلمان نازی و کشتار سازمان‌یافته برپایه اختلاف نژادی، هرساله در روز ۲۷ ژانویه، بیش از همیشه درمورد هولوکاست صحبت می‌شود.

ریشه تنفر نژادی موجود در رهبری حزب نازی و شخص آدولف هیتلر به‌حدی بود که حتی مخالفت و تنفر خود از کمونیست را هم به آنان منتسب کرد. یکی از منابع یهودی‌ستیزی که در آن سال‌ها (و حتی سال‌های بعد) بسیار به آن ارجاع داده می‌شد «پروتکل بزرگان صهیون» بود. سند و پروتکلی که سندیت تاریخی ندارد و می‌خواهد نشان دهد دستان پنهان یهودیان (صهیون‌ها) در پشت اداره جهان است. با اینکه براساس روایت‌های تاریخی، اولین نسخه این کتاب در سال ۱۸۹۷ و به دستور رییس وقت پلیس مخفی روسیه تزاری تهیه شد، اما با روی کار آمدن دولت نازی‌ها در آلمان، این کتاب به دستور یوزف گوبلز، وزیر وقت امور تبلیغات، ۲۳ بار تجدید چاپ شد.

یهودی‌ستیزی در آلمان همچنان ادامه داشت تا اینکه سپتامبر ۱۳۳۹ پس از حمله آلمان به لهستان، اولین فرمان رسمی برای تشکیل گتو‌های غیرآلمانی صادر و در فاصله سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۲ بیش از صد گتو ساخته شد.

در آوریل ۱۹۴۰ هاینریش هیملر، فرمانده کل نیروهای اس.اس. دستور برپایی یک اردوگاه متمرکز در شهر آشویتس لهستان را صادر کرد. بعدها اردوگاه شماره ۲ (اردوگاه بیرکِناو) هم در همان نزدیکی و اردوگاه ‌شماره ۳ (کارخانه) نیز احداث می‌شود.

در ۲۰ ژانویه ۱۹۴۲ راینهارد هایدریش، فرمانده پلیس مخفی آلمان نازی (گشتاپو) با حضور ۱۵ تن از افسران ارشد نظامی و اطلاعاتی «حل نهایی معضل یهودیان در اروپا» شامل تمام ۱۱ میلیون یهودی ساکن اروپا و مناطق تحت اشغال (حتی ایرلند، سوئد، ترکیه و بریتانیای کبیر) را بررسی می‌کنند. در پایان این جلسه است که نابودی کامل یهودیان مورد تایید قرار می‌گیرد. بعدها در یادداشت‌های رودلف هوس، فرمانده اردوگاه مرگ آشویتس- بیرکِناو آمده که هاینریش هیملر به او دستور داده بود تا با توجه به جایگاه اردوگاه تحت فرماندهی او، عملیات پاکسازی نژادی یهودیان در آنجا انجام شود. از آن پس، هوس تمام دستورات خود را مستقیما از آدولف آیشمان، مسئول اداره امور مربوط به یهودیان دریافت می‌کند.

جدا از آشویتس، ۵ اردوگاه دیگر در لهستان دارای اتاق‌های گاز بودند؛ اما اولین کشتار در ۸ دسامبر ۱۹۴۲ و در اردوگاه «شلمنو» انجام شد. براساس برآوردها، تنها در اردوگاه آشویتس نزدیک به ۱میلیون نفر به شکل‌های مختلف جان خود را از دست داده‌اند که ۹۰ درصد آنها یهودی و بقیه اسیران جنگی، کولی‌ها و مخالفان دولت آلمان نازی بودند. بین مارس ۱۹۴۲ تا اکتبر ۱۹۴۳ نزدیک به یک‌میلیون و هفت‌صد هزار انسان در اردوگاه‌های بلزک، سوبیبور و تربلینکا به قتل رسیدند.

آخرین کشتار با گاز در پاییز ۱۹۴۴ صورت گرفت و ماموران اس.اس. پیش از ورود ارتش سرخ اتحاد جماهیر شوروی (سابق) در ۲۷ ژانویه ۱۹۴۵، اتاق‌های گاز را تخریب و بسیاری از محل‌های کشتار را منفجر کردند.

بعد از مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر ۲۰۰۵، روز آزادسازی اردوگاه آشویتس به‌عنوان «روز جهانی یادبود هولوکاست» نام‌گذاری شد. هدف از اعلام چنین روزی و صدور قطعنامه سازمان ملل متحد، جدا از یاد قربانیان هولوکاست، ایجاد زمینه‌های لازم برای آموزش بیشتر درمورد این جنایت است تا اطمینان حاصل شود که چنین کشتاری در تاریخ دیگر تکرار نخواهد شد. بر همین اساس، در سال ۲۰۰۷ نیز سازمان ملل انکار هولوکاست را «در حکم تأیید نسل‌کشی در تمام شکل‌های آن» عنوان کرد.

البته باید به این موضوع توجه داشت که برخلاف نظر بسیاری که از خاستگاه یهودی‌ستیزی، جرم‌انگاری انکار هولوکاست را مخالفت با آزادی بیان و اندیشه می‌دانند، در واقع، این پذیرش کشتار وسیع یهودیان نیست که قانون از آن حمایت می‌کند؛ قانون اینجا برای حفظ حرمت انسان‌هایی که در طول جنگ جهانی دوم بنابه قومیت (رومی‌ها)، گرایش جنسی (هم‌جنس‌گراها)، مذهب (یهودیان)، عقیده (کمونیست‌ها) و حتی نقص عضو (معلولان ذهنی) برپایه تفکر فاشیستی کشته شده‌اند، سازوکاری تعیین می‌کند که مجددا چنین تفکری در جامعه شکل نگیرد.

همچنین باید توجه داشت که این تعداد کشته‌شدگان برپایه تفکر فاشیستی نیست که اهمیت موضوع هولوکاست و کشتار آلمان نازی را نشان می‌دهد. مساله‌ای که حتی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی (سابق) بسیار مورد توجه قرار گرفت و برای مثال در لهستان تابلوی مقابل اردوگاه آشویتس را که تعداد کشته‌شدگان را ۴میلیون نوشته بود، به ۱/۵ میلیون تغییر دادند.