«برای سما» فیلمی مستند و تاثیرگذار از جنگ سوریه است، فیلمی که تصویری متفاوت با آنچه رسانه‌ها و هالیوود از جنگ ترسیم می‌کنند به مخاطب نشان می‌دهد. این فیلم چنان تاثیرگذار بود که جایزه‌ «چشم طلایی» جشنواره‌ فیلم کن ۲۰۱۹ را از آن خود کرد. حالا، اکران جهانی این فیلم مستند آغاز شده است.

فیلم مستند «برای سما» را وعد الخطیب (Waad Al-Khateab) و ادوارد واتس (Edward Watts) ساخته‌اند. وعد الخطیب ۲۸ ساله‌، یک زن سوری روزنامه‌نگار و فیلمساز است که این روزها، در لندن زندگی می‌کند و در شبکه‌ چهار بریتانیا مشغول کار است. وقتی جنگ سوریه شروع شد،  در حلب زندگی می‌کرد. دوربین هندی‌کم سونی‌اش را برداشت و زندگی کودک تازه‌ به‌ دنیا‌ آمده‌اش «سما» را در بحبوحه جنگ ثبت کرد. خودش می‌گوید برای این‌که سما بداند آن‌ها در چه موقعیتی مقاومت کرده‌اند و برای چه جنگیده‌اند. خطیب با آن دوربین آماتور، تصویری بی‌پرده و رک به مخاطب نشان می‌دهد، تصویری از جنگ سوریه، تصویری که مخاطب را بیشتر از حد تصور منقلب می‌کند. کاتب مخاطب را به کشف واقعیتی مجاب می‌کند که بسیار دور از ذهن است، واقعیتی که در رسانه‌های خبری بی‌اهمیت نشان داده می‌شود.

ماجرا در شهر حلب می‌گذرد، شهری که در جریان جنگ داخلی سوریه، ماه‌ها زیر بمباران دولت بشار اسد بود. مخاطب از دریچه دوربین وعد الخطیب، داستان این شهر را دنبال می‌کند. همسر وعد، حمزه، پزشک بخش اورژانس بیمارستانی در حلب است و هر روز با جنگ و کشته‌ها و زخمی‌ها درگیر است. در این هرج‌ومرج، دخترشان سما هم به‌ دنیا می‌آید.

ولی این فقط ظاهر و بهانه‌ ماجراست. مخاطب در این مستند شاهد زندگی مردمی است که در شهر خودشان به اسارت گرفته شده‌اند. همچنین شکافی دیده می‌شود بین آن‌هایی که می‌خواهند جانشان را بردارند و از جنگ بگریزند و آن‌هایی که می‌خواهند بمانند و مقاومت کنند، هرچند همه در شرایطی دلخراش و منقلب‌کننده گیر افتاده‌اند. این فیلم میان فیلم‌های ژانر جنگ جایگاه ویژه‌ای دارد، روایت بکری است از حلب و بیننده را چنان بی‌پرده مقابل اتفاق‌ها قرار می‌دهد که نفس را بند می‌آورد. تصاویر مستند و روایت مستقیم مخاطب را در شرایط خطیب و همسرش قرار می‌دهد و مدام از خود می‌پرسد آیا باید رفت و یا باید ماند؟ برای پدر و مادر جوانی که به‌تازگی صاحب فرزند شده‌اند و در آتش و خون در حلب گرفتار شده‌اند موقعیتی فراهم می‌شود که می‌توانند مانند خیلی‌ها بگریزند و در امنیت باشند، اما تصمیم می‌گیرند کنار مردم بمانند. آن لحظه است که مخاطب از خود می‌پرسد آیا باید مثل این مادر که نوزادی در آغوش دارد ماندن را انتخاب کرد؟ آیا جرات و شجاعت او را دارم؟

وعد الخطیب و همسرش می‌مانند برای روایت آنچه بر سر شهرشان آمده است. این خانواده‌ سه‌نفره اما می‌آموزند چگونه در آن جهنم زندگی کنند. یکی از دلخراش‌ترین و تاثیرگذارترین سکانس‌های فیلم سکانسی است که سما در شرایطی وحشتناک به‌ دنیا می‌آید. بند نافش بریده نشده است و به نظر می‌آید مرده است. خطیب موفق می‌شود دوربین را ثابت نگه دارد، دکتر به پشت کودک می‌زند و هنگامی که کودک شروع به گریه می‌کند، ناگهان فضای فیلم پر از امید می‌شود.

ژولی برتوچلی، بنیانگذار جایزه چشم‌ طلایی جشنواره کن، درباره این فیلم می‌گوید: «برای سما مانند خنجر در قلب آدم فرو می‌رود. شاید خیلی‌ها با دیدن این فیلم بگویند که نباید چنین تصاویر دلخراشی را نشان داد، اما من این‌طور فکر نمی‌کنم. با دیدن این فیلم منقلب شدم و تمام مدت اشک ریختم. با این فیلم احساسات متفاوتی را تجربه کردم، لحظه‌های خوشبختی و عشق میان این زوج را تجربه کردم و گاهی اشک شادی ریختم. مرگ و زندگی در تار‌و‌پود این فیلم به هم گره خورده‌اند. این فیلم روی دیگری از جنگ را به ما نشان می‌دهد. فیلم‌برداری خطیب در این شرایط مثل مقاومت است. او ظاهرا این فیلم را برای دخترش سما می‌گیرد، اما از این فراتر می‌رود. او این فیلم را می‌گیرد که زنده‌ بماند، به زندگی ادامه دهد و حتی در تاریخ ثبت کند. فیلمی است برای کمک به سوری‌ها. فیلمی که نشان می‌دهد باید برای حمایت و نجات این مردم کاری کرد. به نظر می‌رسد فاجعه‌ای خیلی دور از ما دارد اتفاق می‌افتد اما در واقع، در همین نزدیکی است.»

«برای سما» فیلمی است با تصاویری که در هیچ فیلمی نمی‌توان یافت، فیلمی ۹۰ دقیقه‌ای که برای مخاطب به‌سختی می‌گذرد. روایت مردمی است که هیچ چشم‌اندازی از آینده ندارند، کودکانی که جز جنگ هیچ ندیده‌‌اند، جهانی که در وحشت غوطه‌ور است، جنازه‌هایی که همه‌ جا به چشم می‌خورند. اما در این میان، گاهی لحظاتی زاده می‌شود که این جهان را تحمل‌پذیر می‌کند، مادری که زیر بمباران با شوخی‌هایش خنده بر لب می‌آورد یا حمزه که ۲۴ ساعته در بیمارستان کار می‌کند بلکه بتواند جان کسی را نجات دهد.

فیلم «برای سما» با این‌که دلخراش است، ساخته شده تا جهان بداند در حلب و در جنگ داخلی سوریه چه گذشت، به‌خصوص که اکران این فیلم مصادف شد با جنگی دیگر و حمله‌ نظامی ارتش ترکیه به کردهای شمال سوریه.