مَمَد نبودی ببینی شهر آزاد گشته
اگر چه ممد نبودی ببینی تنها یک نوحه است که به مناسبت آزادسازی خرمشهر و به یاد محمد جهان آرا خوانده شده، اما تمامی مردم ایران این شعر و ریتمش را به خوبی میشناسند. حسین فخری پس از آزاد سازی خرمشهر این قطعه را بر سرمزار جهان آرا خواند اما یکسال بعد همزمان با سالگرد آزاد سازی خرمشهر این نوحه توسط کویتی پور خوانده شد. حال هر سال همزمان با سالگرد آزاد سازی خرمشهر این شعر و آهنگ بر سر زبانها جاری است.
تاریخ ۸ ساله جنگ ایران و عراق مملو از اتفاقاتی است که بدون شک هیچگاه از حافظه تاریخی مردم ایران پاک نخواهد شد. اما در میان عملیاتهایی که در طی این سالها رقم خورد، بیتالمقدس از جایگاه ویژهای برخورداراست که میتوان از آن بعنوان نقطه عطف تاریخ جنگ هشت ساله یاد کرد.
سوم خرداد سال ۱۳۶۱ خورشیدی روزی است که رزمندگان ایران توانستند خرمشهر را پس از ۵۸۰ روز اشتغال از نیروهای عراق پس بگیرند.
این عملیات توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران وبه فرماندهی علی صیاد شیرازی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در آنزمان تحت فرماندهی محسن رضایی بود، انجام گرفت.
«شنوندگان عزیز توجه فرمایید، شنوندگان عزیز توجه فرمایید: خونین شهر، شهر خون آزاد شد. این نخستین پیامی بود که توسط محمود کریمی علویجه از رادیو سراسری اعلام شد. خبری که با گذشت ۳۴ سال از عمر آن هنوز حسی نوستالژیک، خاطرهآفرین، غرورآفرین و شادیبخش در اذهان ایرانیان به وجود میآورد».
- سقوط خرمشهر
اول مهرماه سال ۵۹ با حمله ۱۲ لشکرعراقی به سمت خرمشهر، نبرد سختی میان این دو جبهه صورت گرفت. گردانهای گوناگونی همچون دژ نیروی زمینی ارتش، گردان تکاوران دریایی بوشهر و پاسداران و بومیان خرمشهر به نبرد رو در رو با نیروهای عراق پرداختند که در نهایت پس از ۳۴ روز، بدلیل نبود مهمات جنگی و کمبود نیرو، عراق توانست خرمشهر را تسخیر و منجر به سقوط شهر در چهارم آبان همان سال شود. ۷۰۰۰ هزار کشته و زخمی از هر دو جبهه و انهدام چند صد خودرو زرهی حاصل این نبرد بود.
محسن رضایی، فرمانده سپاه در دوران جنگ در خصوص علت سقوط خرمشهر گفته بود: «ما قبل از انقلاب کار چریكی میكردیم، اسلحه را میشناختیم اما تجربه اداره جنگ را نداشتیم. هم دولتمردان ما و هم نظامیان ما تجربه حكومت داری نداشتند.»
با سقوط خرمشهر، حدود ۵۴۰۰ کیلومتر مربع از خاک ایران، از جمله شهرهای خرمشهر، هویزه و پادگان حمید به دست نیروهای عراق افتاد.
- عملیات بیت المقدس
مهمترین و بزرگترین عملیاتهای دوران جنگ هشتساله را میتوان «عملیات بیتالمقدس» دانست. سرهنگ علی صیاد شیرازی یکی از مهمترین مهرههای این عملیات بود. ۱۰ اریبهشت سال ۱۳۶۱ این عملیات با رمز «یا علی ابن ابیطالب» در محور اهواز- خرمشهر- دشت آزادگان، به فرماندهی مشترک سپاه و ارتش و با هدف آزاد سازی خرمشهر آغاز شد.عملیاتی که ۳ هفته ادامه داشت و توانست در اول خرداد ۱۳۶۱ ارتش عرق را مجبور به عقبنشینی کند. سرانجام در سوم خرداد همان سال رزمندگان ایرانی، خرمشهر را که در روزهای ابتدای جنگ به اشغال ارتش عراق درآمده بود توانستند آزاد کنند. کشته و زخمی شدن ۱۶ هزار عراقی و ۳۰ هزار ایرانی حاصل این عملیات بود.
- مَمَد نبودی ببینی
یکی از چهرههایی که در آزاد سازی خرمشهر نقش بسیاری داشت، محمد جهانآرا بود. با حمله عراق در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹ و شروع جنگ میان این دو کشور، در مدت زمان کوتاهی بخشهای از خاک ایران به دست نیروهای عراقی افتاد. پس از سقوط خرمشهر، عراق تلاش کرد تا از طریق شرق کارون و شمال بهمنشیر، آبادان را نیز اشغال کند که با این وضعیت آبادان در یک محاصره ۳۳۰ درجهای قرار میگرفت.
نیروهای ایرانی با وجود گرمای شدید، مقاومت سرسختانه عراق را در هم شکستند و بعد از ۴۲ ساعت تلاش مداوم لشکر ۷۷ خراسان، رزمندگان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، گروه فداییان اسلام و نیروهای مردمی، عملیات با موفقیت کامل به پایان رسید و آبادان از محاصره آنان خارج شد.
به دنبال این پیروزی در روز هفتم مهر محمد جهانآرا و تعداد دیگری از فرماندهان راهی تهران شدند تا گزارش عملکرد نیروها را به آیت الله خمینی ارائه دهند که براثر سقوط هواپیمای پرواز هرکولس سی-۱۳۰ نیروی هوایی ارتش ایران ، او بههمراه دیگر همرزمان خود کشته شد.
نوحهٔ معروف «ممد نبودی ببینی» پس از آزادسازی خرمشهر اوّلین بار توسط حسین فخری همرزم او بر سر مزارش خوانده شد و یکسال بعد توسط غلام کویتیپور همزمان با سالگرد آزادسازی خرمشهر خوانده شد.
۳۴ سال از تاریخ آزاد سازی خرمشهر میگذرد. واقعهای که بدون شک هیچگاه از خاطرهها پاک نخواهد شد.