دو هفته پس از انتشار فایل صوتی سخنان دکتر شفیعی کدکنی، استاد دانشگاه تهران در خصوص «عدم توانایی زبان‌های محلی غیر فارسی در تولید ادبیات» و انتقاد او از مروجان حقوق زبان‌های غیر فارسی، واکنش‌های مردم و فعالان اقلیت‌ها در شبکه‌های اجتماعی هنوز ادامه دارد.

شفیعی کدکنی، استاد نامی ادبیات فارسی در اوایل خرداد ۹۷ و در کلاس درسش در دانشگاه تهران با انتقاد از مدافعان حقوق زبان‌های غیر فارسی (محلی) و اشاره به ضعف ادبیات این زبان‌ها گفت که سخن‌گفتن از حق زبان‌های دیگر به جز فارسی توطئه خارجی‌ها به‌خصوص انگلیسی‌ها است.

شفیعی کدکنی با انتقاد از مدافعان ترویج زبان‌های محلی (غیر فارسی) و اشاره به ضعف زبان‌های غیر فارسی گفت «این تشویق‌های روزمره پدر این فرهنگ ملی را در می‌آورد، بعد نوه تو، نبیره تو می‌آید می‌گوید ...شیدم به این فرهنگ ملی خودم که میراثش (تنها) چند تا ترانه و چی چی محلی است».

شفیعی کدکنی در ادامه با اشاره به غنای ادبیات فارسی و توانایی این زبان در «کُشتی‌گرفتن» با ادبیات جهانی، مانند پوشکین و شکسپیر می‌گوید: «ببینید آن‌هایی که روی زبان‌های محلی ما فشار می‌آورند که (مثلا) من به لهجه کدکنی شعر بگویم، آن‌ها می‌دانند چکار می‌کنند، آن‌ها می‌دانند که در لهجه کدکنی، شاهنامه وجود ندارد، مثنوی وجود ندارد و سعدی ندارد. این لهجه (زبان محلی) وقتی که خیلی هم بزرگ بشود چند داستان کوتاه می‌شود».

او با اشاره به «توطئه انگلیسی‌ها» در گسترش عمدی زبان محلی اردو در هند گفت که انگلیسی‌ها گفتند «گور بابای این زبان فارسی، شما بیایید اردو را که یک زبان محلی است بگیرید و بزرگش کنید، بعد از مدتی بچه هندی می‌گوید: گور بابای این زبان اردو، من که می‌توانم شکسپیر بخوانم، چرا این شعرهای ضعیف و این ادبیات چی چی را بخوانم؟»

البته این استاد ادبیات فارسی در بخش دیگری از سخنانش ضمن توصیف زبان فارسی زیر عنوان «زبان بین‌الاقوامی»، با دفاع از حفظ زبان‌های محلی می‌گوید که «زبان‌های محلی پشتوانه فرهنگ ما هستند. ما اگر این زبان‌های محلی را حفظ نکنیم بخش اعظمی از فرهنگ مشترکمان را عملا نمی‌فهمیم».

این سخنان واکنش‌های گسترده‌ای در میان افکار عمومی و فعالان اقلیت‌های ایران برانگیخته است.

حامد کهنه‌پوشی، استاد دانشگاه پیام نور مریوان در صفحه فیسبوک خود در یادداشتی ضمن انتقاد از شفیعی کدکنی و اشاره به ادعای او مبنی بر توان زبان فارسی در کُشتی‌گرفتن با شکسپیر و پوشکین می‌نویسد‌: «اما پرسش اینجاست که چرا شفیعی کدکنی به کُشتی با هگل، مارکس یا نیچه نمی‌رود؟ چون خودش آگاه است که علم و فلسفه در تمدن اسلامی به زبان عربی نگاشته شده و این واقعیتی است که به کار ماندن در توهمات گذشته‌نگر ایشان نمی‌آید».

کهنه‌پوشی در ادامه می‌نویسد که شفیعی کدکنی نمایندگی تفکری است که «از زمان مشروطه سعی در ترویج زبان فارسی و راه‌اندازی زبان‌کُشی برای دیگر زبان‌ها داشت. محلی خواندن و کمربستن به قتل زبان‌های دیگر ایران ایده تازه‌ای نیست».

وبسایت «یول‌پرس» متعلق به برخی فعالان آذربایجان نیز در واکنش به سخنان شفیعی کدکنی، اظهارات او را «شرم‌آور» توصیف کرده و گفته است: «استاد بزرگ ادبیات فارسی برای نابودی دیگر زبان‌های کشور، گاه دشنام بدهند، گاه تهدید کنند، گاه در ورطه سیاست بیاندازند و یا لابیگری، تا این زبان به عنوان حقوق انسانی تدریس نشود. یا روزی خود مجبور به قبول این واقعیت خواهند شد، یا خود ملیت‌ها در مغز آنان فرو خواهند کرد».

در این میان کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز با هشتک #شفیعی_کدکنی، واکنش‌های زیادی به این سخنان نشان داده و از آن‌چه که «توهین» به زبان‌های غیر فارسی خوانده‌اند به شدت انتقاد کرده‌اند.

یک کاربر ضمن انتقاد از محلی خواندن دیگر زبان‌ها گفته:

آنچه که #شفیعی_کدکنی به آن توهین می‌کند از نگاه او زبان محلی است ولی از نگاه آنهایی که زبانشان در حاشیه مانده #زبان_مادری است.

سالهاست جای سوال بود که چرا اکثر دانش‌آموختگان #زبان_فارسی با دیگر زبانها چنین بی‌مهرند و بیگانه و شاید دشمن. با بودن چنین اساتیدی این امر عادی است.

— Amin Fazli ‪(@AminFzli)‬ 7 June 2018

یکی دیگر از کاربران توییتر گفته که این سخنان کدکنی مصداق «نژادپرستی» است:

‌سخنان شرم‌آور استاد بزرگ ادبیات فارسی #شفیعی_کدکنی : شاشیدم به این زبان محلی!!



یعنی اگر در هر کجای دنیا شخصی چنان حرفی می زد به اتهام #نژاد_پرستی و اقدام به #ژنوساید محاکمه می شد

البته اگر غیر فارس زبانان به استناد این سخنان می تواند از هر کشوری که دلشان خواست، تابعیت بگیرند

— bahram javadi ‪(@bahram_javadi)‬ 6 June 2018

کاربر دیگری با توصیف رُمان کُردی «مَم و زین» به عنوان «شاهکار ادبی» از شفیعی کدکنی به شدت انتقاد کرده است:

شفیع کدکنی و دنباله روهاش میگن با زبان محلی (کُردی) نمیشه سعدی و شکسپیر شد .

اونها قطعا نادان هستند چون مَم و زین شاهکار ادبی احمد خانی ۲۷۰۰ بیت و به زبان کُردی است که به زبانهای اروپایی زیادی ترجمه شده است .

— Kalo ‪(@Sociology65)‬ 6 June 2018

کاربر دیگری به «عدم آگاهی» کدکنی از آثار ادبی ترکی انتقاد کرده و نوشته:

فایل صوتی #شفیعی_کدکنی را با تعجب بسیار گوش دادم. با زبانهای دیگر به دلیل عدم اطلاع کافی کاری ندارم.

اما با مختصری که در مورد زبان ترکی میدانم، برایم جالب است که ایشان نام بزرگانی چون ناظم حکمت، فضولی، صباح‌الدین علی، اورهان پاموک و ... را نشنیده‌اند. چه خوب اگر عذرخواهی کنند.

— ناصرم® (@Nasser13MB) 5 June 2018

یک کاربر روزنامه‌نگار نیز با اشاره به «تعصب کور» یک صاحب‌نظر چنین نوشته:

صحبت‌های شفیعی‌کدکنی را هفته پیش شنیدم اما هنوز نتوانسته‌ام چیزی درباره‌اش بنویسم.

دشوار بتوان درباره تباهی اندیشه و تشخیص صاحب‌نظری نوشت وقتی یقین داری این تباهی نه شایسته او که زائیده تعصبی کور است که چشم استدلال او را کور و ادب و نراکتش را مضمحل کرده است.#نژادپرستی‌فرهنگی

— shahed alavi ‪(@ShahedAlavi)‬ 5 June 2018

هنوز شفیعی کدکنی نسبت به بازتاب سخنان خود در جامعه واکنشی نشان نداده است، ولی تعدادی از وب‌سایت‌های فعالان فرهنگی و دوست‌داران این شخصیت نامدار ادبیات فارسی با حمایت از او، واکنش‌ها نسبت به سخنانش را «برداشت‌های عجیب و غریب» توصیف کرده‌اند.