آمریکا دیروز دو توافقنامه صلح برای افغانستان را همزمان در کابل با حکومت افغانستان و در قطر با گروه طالبان امضا کرد.

توافقنامه قطر را زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه آمریکا برای صلح افغانستان و ملا عبدالغنی برادر، معاون سیاسی گروه طالبان امضا کردند. توافقنامه قطر زیر عنوان «توافقنامه آورد صلح به افغانستان» با حضور وزیر امور خارجه آمریکا و نمایندگان نزدیک به سی کشور و سازمان بین‌المللی امضا شد.

توافقنامه کابل، زیر عنوان اعلامیه مشترک «برای رسیدن به صلح در افغانستان» میان دولت افغانستان و آمریکا با حضور اشرف غنی، رییس‌جمهوری افغانستان، مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا، ینس ستولتنبرگ، دبیر کل ناتو و شمار زیادی از مقامات ارشد دولت افغانستان و دیپلمات‌های کشورهای خارجی امضا شد.

 آیا توافقنامه صلح قطر و کابل متفاوت هستند؟

توافقنامه صلح قطر و اعلامیه مشترک کابل هر کدام چهار محور اساسی دارد و این چهار اصل کلی در هر دو توافقنامه یکسان است. در جزئیات تفاوت‌های میان این دو توافقنامه وجود دارد.

محورهای اصلی توافقنامه کابل و قطر شامل چهار بخش است: یک، تضمین عدم استفاده از خاک افغانستان توسط افراد و گروه‌های تروریستی بین‌المللی علیه امنیت ایالات متحده آمریکا و متحدین آن؛ دو، جدول زمانی برای خروج تمام نیروهای آمریکایی و ائتلاف بین‌المللی از افغانستان؛ سه، توافق سیاسی که در نتیجه گفت‌وگو و مذاکرات مستقیم میان هیأت مذاکره‌کننده همه‌شمول جمهوری اسلامی افغانستان و طالبان به دست آید و سرانجام آتش‌بس جامع و دایمی در افغانستان.

دولت افغانستان و طالبان تعهد کرده‌اند که با القاعده و داعش مبارزه کنند. در اعلامیه مشترک آمده است که دولت افغانستان به تعهد خود مبنی به عدم همکاری با گروه‌های تروریستی همچنان ادامه دهد و در توافقنامه آمریکا و طالبان نیز آمده است که این گروه روابط خود را با سازمان‌های تروریستی قطع کند و هم دولت و طالبان از آنان میزبانی نکرده و به آنان اجازه ندهند تا در خاک افغانستان به جلب و جذب، آموزش، جمع‌آوری وجوه (به شمول جمع‌آوری پول از طریق تولید و قاچاق مواد مخدر)، عبور از افغانستان و سوءاستفاده از پاسپورت و اسناد مرتبط به سفر و سایر فعالیت‌های حمایوی/حمایت‌ها مبادرت ورزند. در مقابل، آمریکا و ائتلاف بین‌المللی در ۱۴ ماه آینده نیروهایش را از پنج پایگاه نظامی در افغانستان خارج و شمار کل نیروهای آمریکا در افغانستان به ۸ هزار و ۶۰۰ نفرکاهش خواهد یافت.

در توافقنامه کابل و قطر، دولت و طالبان برای شروع مذاکرت مستقیم اعلام آمادگی کرده‌اند و در توافقنامه آمریکا و طالبان آمده است که این مذاکرات تا ده روز دیگر (۲۰ حوت/اسفند) آغاز می‌شود. در ده روز آینده و تا روز نخست آغاز مذاکرات مستقیم، دولت افغانستان پنج هزار زندانی طالبان را آزاد کند و طالبان نیز یک هزار زندانی طرف مقابل را باید رها کند. در توافقنامه آمریکا و طالبان آمده است که باقی زندانیان در سه ماه آینده رها خواهد شد. اما در اعلامیه مشترک میان دولت افغانستان و آمریکا زمان رهایی و شمار زندانیان یادآوری نشده است. به همین دلیل، اشرف غنی، رییس‌جمهوری افغانستان با رهایی ۵ هزار زندانی طالبان مخالفت کرد و گفت آمریکا تنها نقش تسهیل‌کننده را دارد و رهایی زندانیان از صلاحیت‌های دولت افغانستان است.

با شروع مذاکرات مستقیم، دولت افغانستان و آمریکا برای رفع تحریم‌ها و برداشتن نام اعضای طالبان از فهرست سیاه اقدام خواهد کرد. در توافقنامه آمریکا و طالبان و همچنان اعلامیه مشترک افغانستان و آمریکا آمده است که آمریکا از شورای امنیت ملل متحد درخواست می‌کند تا توافقنامه صلح برای افغانستان را به رسمیت بشناسد.

حساس‌ترین نکته توافقنامه آمریکا و طالبان، آینده روابط آمریکا و طالبان و همچنان تشکیل «حکومت اسلامی» جدید در افغانستان است. در بخش سوم توافقنامه آمریکا و طالبان آمده است که آمریکا و طالبان «به دنبال روابط مثبت با یکدیگر هستند و انتظار دارند که روابط بین ایالات متحده و حکومت اسلامی جدید پسا توافق که توسط مذاکرات بین‌الافغانی تعیین می‌شود، مثبت باشد.» در بند دیگر این توافقنامه آمده است که «ایالات متحده به دنبال همکاری اقتصادی با حکومت اسلامی جدید پسا توافق که توسط مذاکرات بین‌الافغانی تعیین می‌شود، برای بازسازی [افغانستان] خواهد بود و در امور داخلی آن دخالت نخواهد کرد.»

در اعلامیه مشترک دولت افغانستان و آمریکا اسمی از حکومت جدید آورده نشده بلکه گفته شده است که «ایالات متحده آمریکا مجدداً تعهد می‌کند که سالانه منابع مالی را برای حمایت از آموزش، تجهیز، ارائه مشورت‌ها و پایداری نیروهای امنیتی و دفاعی افغان جستجو نماید تا افغانستان بتواند به صورت مستقلانه امنیت خویش را تأمین کرده و علیه تهدیدات داخلی و خارجی از خود دفاع کند.»

آمریکا در توافقنامه با طالبان و در اعلامیه مشترک با دولت افغانستان تعهد سپرده است که از تهدید و استعمال قوه علیه تمامیت ارضی و استقلال سیاسی افغانستان خودداری و در امور داخلی افغانستان مداخله نخواهد کرد.

در توافقنامه آمریکا و طالبان ۱۶ بار آمده است که ایالات متحده آمریکا، «امارت اسلامی افغانستان» را «به عنوان دولت» به رسمیت نمی‌شناسد بلکه از آن به عنوان طالبان یاد کرده است.

آمریکا با امضای توافقنامه صلح با طالبان و امضای اعلامیه مشترک با دولت افغانستان به طولانی‌ترین جنگ برون مرزی خود در افغانستان که ۱۹ سال طول کشید پایان می‌دهد. دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا بارها اعلام کرده است، ارتش آمریکا نقش پلیس جهانی را برای دیگر کشورها ایفا نخواهد کرد و سربازان آمریکا تنها در صورت تهدید و دفاع از منافع آمریکا وارد عمل خواهد شد.

با آنکه مقامات آمریکایی از جمله زلمی خلیل‌زاد بارها گفته بود که آمریکا با طالبان تنها روی مسایل آمریکا و طالبان مذاکره می‌کند و آینده افغانستان مربوط به خود افغان‌ها است که در مذاکرات بین‌الافغانی روی آن بحث می‌کنند اما چنین به نظر می‌رسد که توافقنامه آمریکا و طالبان دولت افغانستان را در برابر عمل انجام شده قرار داده است.

مقامات دولت افغانستان بارها گفته‌اند، زلمی خلیل‌زاد متن توافقنامه آمریکا و طالبان را تنها به رهبران حکومت افغانستان نشان داده و حتی نسخه آن را در اختیار اشرف غنی و عبدالله عبدالله قرار نداده است. در متن اعلامیه مشترک افغانستان و آمریکا نیز آمده است که دولت افغانستان از توافقنامه آمریکا و طالبان «آگاه» است.

اشرف غنی، رییس‌جمهوری افغانستان برای تامین صلح در این کشور یک دوره زمانی پنج ساله را در نظر دارد اما با توجه به توافقنامه آمریکا و طالبان، مذاکرات مستقیم میان دولت و طالبان تا ده روز دیگر باید آغاز شود. حاصل توافق و مذاکرات دولت افغانستان و طالبان آتش‌بس دائمی و ایجاد «حکومت اسلامی» جدید در افغانستان است. این در حالی است که کمیسیون انتخابات، نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری افغانستان را اعلام کرده که براساس آن اشرف غنی با ۵۰/۶۴ درصد آرا برنده اعلام شده و قرار است در هفته آینده مراسم سوگند ریاست‌جمهوری را انجام دهد.

اشرف غنی، یک روز پس از امضای توافقنامه آمریکا و طالبان در نشست خبری به صورت رسمی مخالفت خود را دست‌کم در مورد رهایی زندانیان طالبان از زندان دولت افغانستان اعلام کرد. این موضوع بیانگر نارضایتی دولت افغانستان از توافقنامه آمریکا-طالبان است.