محمدجواد ظریف در سخنان کم‌سابقه‌ای به انتقاد از فعالیت مالی افراد پرقدرت در ایران پرداخته و به صراحت آنها را متهم به پولشویی کرده است.

پولشویی‌ اتهامی‌ست که سال‌هاست از سوی افراد و نهادهای مختلف علیه جمهوری اسلامی و نهادهای تحت حاکمیت این نظام وارد می‌شود اما تاکنون کمتر سابقه داشته یک مقام رسمی آن را تایید و ابعاد آن را گسترده اعلام کند.

وزیر خارجه جمهوری اسلامی در بخشی از مصاحبه خود با خبرآنلاین با تاکید بر اینکه پولشویی یک واقعیت در ایران است و خیلی‌ها از پولشویی منفعت می‌برند گفته «جاهایی که هزاران میلیارد پولشویی می‌کنند حتما آنقدر توان مالی دارند که ده‌ها و صدها میلیارد هزینه تبلیغات و فضاسازی کنند.»

اشاره محمدجواد ظریف از «تبلیغات و فضاسازی» به موج حملاتی‌ست که در مخالفت با پیوستن ایران به CFT به راه افتاده است. CFT عنوان کنوانسیون بین‌المللی مقابله با تامین مالی تروریسم است و ایران برای این که از فهرست سیاه FATF (کارگروه اقدام مالی) خارج شود، باید در کنوانسیون CFT عضو شود.

برخی از گروه‌های منتقد دولت تاکنون اجازه پیوستن ایران به این قرارداد بین‌اللملی را نداده‌اند و حتی در تریبون‌های رسمی مانند نماز جمعه، این اقدام را «خودتحریمی» نامیده‌اند. برای همین چهار لایحه ارائه شده توسط دولت حسن روحانی به مجلس که با تصویب آنها امکان خروج از فهرست سیاه و شناخته شدن به عنوان عضو همکار در FATF فراهم می‌شود، تاکنون مورد تایید قرار نگرفته است.

اعلام مخالفت با لایحه دولت درباره FATF در حاشیه برگزاری نماز جمعه

این حساسیت مخالفان دولت بی‌دلیل نیست چون با پیوستن ایران به FATF فعالیت‌های مالی آنها محدود می‌شود. محدودیتی که مختص به خارج نیست و فعالیت‌های داخلی آنها را هم در بر می‌گیرد. به طور نمونه در شهریور ۱۳۹۵ دو نامه از بانک‌های ملت و سپه خطاب به قرارگاه خاتم‌النبیا سپاه پاسداران منتشر شد مبنی بر اینکه ارایه خدمات به این قرارگاه به دلیل آنکه تحت تحریم قرار دارد متوقف خواهد شد. در یکی از این نامه‌ها بانک ملت در پاسخ به درخواست قرارگاه خاتم الانبیا برای نقل و انتقالات ارزی؛ آمده است: «کارسازی کلیه خدمات ارزی (بین‌المللی) برای آن دسته از مشتریان که نامشان در لیست تحریم اتحادیه اروپا و یا لیست تحریم مشترک اتحادیه اروپا و سازمان ملل می‌باشد امکانپذیر نیست.»

تصویر نامه‌های منتشر شده از سوی بانک‌های سپه و ملت خطاب به قرارگاه خاتم‌النبیا

پیوستن به FATF حتی برای مبادلات غیررسمی هم مشکل ایجاد می‌کند و تامین مالی گروه‌هایی مانند حزب‌الله لبنان که از پشتیبانی جمهوری اسلامی برخوردار هستند با مشکل مواجه می‌شود. جمهوری اسلامی تاکنون روش انتقال منابع مالی به حزب الله و دیگر گروه‌های مورد حمایت خود در منطقه را اعلام نکرده اما نگرانی آنها از محدود شدن این روش‌ها با پیوستن به CFT را پنهان نمی‌کند. به‌طور نمونه احمد سالک، عضو فراکسیون نمایندگان ولایی مجلس به سایت خانه ملت گفته « پس از پیوستن ایران به FATF حزب الله را نیز به عنوان گروه تروریستی معرفی می‌کنند.»

در صورتی که تشکیلاتی در فهرست گروه‌های تروریستی FATF قرار بگیرد، کشورهای همکار باید رابطه مالی خود با آن گروه را قطع کنند. در حال حاضر چهار گروه داعش، النصره، القاعده و طالبان به عنوان گروه‌های تروریستی معرفی شده‌اند و حزب‌الله لبنان با اینکه از نظر آمریکا یک گروه تروریستی‌ست، هنوز در این فهرست قرار ندارد.

تهیه طومار در دولت در مخالفت با پیوستن ایران به کنوانسوین CFT

پیوستن به FATF برای دولت روحانی یک اقدام کلیدی‌ست چون در عمل حفظ برجام به آن گره خورده است. برای همین است که محمدجواد ظریف تمام قد و با صراحت کم‌سابقه‌ای در مقابل «فضاسازی» مخالفان این اقدام موضع گیری کرده و گفته است «کسانی که یک قلم معامله‌شان ممکن است ۳۰ هزار میلیارد باشد فضاسازی کرده‌اند.»

پیوستن به CFT و خروج از فهرست سیاه FATF از همان فردای اجرای برجام نیازی ضروری برای دسترسی به امکانات مالی بین‌المللی بود و حالا با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های این کشور علیه ایران، ضروری‌تر هم شده است. ایران برای داشتن کانال مالی با اروپا و حتی همکاری با بانک‌های چین، هند و روسیه نیاز دارد تا از فهرست سیاه FATF خارج شود. با ادامه حضور ایران در این فهرست، حتی هشت کشوری که موفق به دریافت معافیت موقت از تحریم‌های نفتی آمریکا شده‌اند نمی‌توانند با ایران به سادگی مبادله مالی داشته باشند.

ابعاد پولشویی در ایران

در فهرست سیاه FATF نیز غیر از ایران که به‌طور موقت از فهرست تعلیق شده، تنها نام کره شمالی به چشم می‌خورد که تفاوت شرایط ایران با سایر کشورها را روشن می‌کند.

موسسه حكمرانی «بازل» مستقر در سوئیس، كه جرايم پولشويی و مبارزه با تروريسم را بررسی می کند در شاخص ضد پولشویی و تامین مالی تروریسم طی سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۶ ایران را درکنار کشورهای افغانستان، تاجیکستان، گینه، (اوگاندا) و مالی در صدر کشورهایی قرار داده که مسئله پولشویی دارند.

در گزارش سال ۲۰۱۷نیز ، این موسسه ایران را برای چهارمین سال متوالی در میان ۱۴۶ کشور مورد بررسی، در رتبه نخست ریسک «پول‌شويى» قرار داده است. در این گزارش سالانه، ایران طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۷ به جز سال ۲۰۱۳ همواره بالاترین رتبه ریسک پول‌شویی را در جهان داشته‌ است. در سال ۲۰۱۸ نیز ایران به دلیل عدم همکاری اطلاعاتی با این موسسه، از فهرست کشورهای مورد بررسی کنار گذاشته شده است.

شاخص دیگری که ابعاد گسترده عدم شفافیت مالی که ظرفیت پولشویی دارد را نشان می‌دهد گزارش بانک مرکزی ایران است. گزارشی که نشان می‌دهد ۴۹ میلیون حساب بانکی با کد ملی نامعتبر، بیش از یک میلیون حساب بانکی با شناسه نامعتبر، بیش از ۲ میلیون حساب بانکی فاقد کد ملی و بیش از ۳ میلیون حساب فاقد شناسه مالی در کشور وجود دارد.

موسسات مالی و بانک‌های پرشمار

یکی از بسترهای پولشویی گسترده در ایران، شمار بالای موسسات مالی و بانکی در این کشور است. موضوعی که مدتی‌ست در داخل ایران هم نسبت به آن ابراز نگرانی می‌شود.

از جمله بنیانگذار همایش سالانه « پیشگیری از تقلب و سوءاستفاده‌های مالی» در ایران با تاکید بر اینکه با توجه به حجم قاچاق در ایران سالانه ۲۶ میلیارد دلار پولشویی در ایران انجام می‌شود، طی سخنانی گفته «در ایران صندوق‌های اعتباری و موسسات غیرمجاز بانکی و حواله‌ها ام‌الفساد و حتی راهی برای پولشویی هستند.»

حسن روحانی نیز در یک سخنرانی نسبت به خلق پول خارج از نظارت بانک  مرکزی در این موسسات ابراز نگرانی کرد و گفت: «حدود ۲۵۰هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید ناشی از احتساب نقدینگی موسسات مالی غیرمجاز در سال ۱۳۹۴ وارد اقتصاد کشور شد».

عدم توانایی دولت در کنترل موسسات مالی و ناتوانی در گرفتن تایید مجلس برای پیوستن به FATF مبادله مالی با امکاناتی که برجام فراهم کرد را در معرض تهدید جدی قرار داده و باعث شده محمدجواد ظریف با صراحتی غیردیپلماتیک به افرادی که مانع ایجاد کرده‌اند انتقاد کند. انتقادی که بی‌پاسخ نخواهد ماند.