۲۵ سال از انفجار «مرکز همیاری یهودیان» یا همان «مرکز همکاری اسرائیل و آرژانتین» با نام اختصاری «آمیا» در پایتخت آرژانتین می‌گذرد. ۲۵ سالی که روند بررسی پرونده این انفجار به قیمت کشته شدن چندین نفر و اتهام دریافت رشوه حتی برای رییس جمهوری آرژانتین ادامه دارد.

۱۸ ژوئیه ۱۹۹۴ (۲۷ تیر ۱۳۷۳) در روزهایی که دولت اکبر هاشمی رفسنجانی تلاش می‌کرد تا سیاست‌های جدید اقتصادی و روند بازسازی کشور پس از ۸ سال جنگ با عراق را تسریع کند، کیلومترها آن‌سوتر از تهران، خبر انفجاری در بوئنوس‌آیرس منتشر شد. انفجاری که جان ۸۵ نفر را گرفت و صدها نفر (به روایتی بیش از ۳۰۰ نفر) در آن زخمی شدند. سال‌ها طول کشید تا دولت آرژانتین رسما دولت وقت ایران را به برنامه‌ریزی برای اجرای این انفجار زیر نظر عماد مغنیه، از رهبران پر نفوذ ستاد ویژه عملیات حزب‌الله لبنان، متهم کرد. ۱۳ سال بعد از انفجار بود که دادستان کل آرژانتین صدور حکم جلب ازسوی پلیس بین‌الملل برای ۹ نفر، ازجمله اکبر هاشمی رفسنجانی، علی‌اکبر ولایتی، علی فلاحیان و محسن رضایی را درخواست کرد.

جدا از این مقام‌های بلندپایه سیاسی-اطلاعاتی و نظامی جمهوری اسلامی ایران، نام هادی سلیمان‌پور (سفیر وقت ایران در بوئنوس‌آیرس)، احمدرضا اصغری (دبیر سوم وقت سفارت)، محسن ربانی (رایزن فرهنگی وقت سفارت) و احمد وحیدی* (فرمانده وقت نیروی قدس سپاه پاسداران که بعدها به‌عنوان وزیر دفاع منصوب شد) به همراه عماد مغنیه نیز در این فهرست وجود داشت.

از این فهرست، هنوز نام اصغری،‌ ربانی و فلاحیان در لیست اعلان قرمز پلیس بین‌الملل (اینترپل) وجود دارد. اینجا باید اضافه کرد در ابتدا اینترپل همین حکم را برای محسن رضایی و احمد وحیدی نیز صادر کرده بود که سال‌ها بعد، بدون هیچ توضیحی آن‌ها را از لیست قرمز خارج کرد. همان زمان اینترپل با صدور اعلان قرمز برای هاشمی رفسنجانی، ولايتی و هادی سليمان‌پور** موافقت نکرد.

اما پیگیری این انفجار یک مجادله سیاسی و قضایی میان آرژانتین و اسرائیل و همچنین یک مجادله درونی میان احزاب و سیاستمداران خود آرژانتین را به همراه داشت.

تهدید و قتل یهودیان در آرژانتین، پیش از آن هم اتفاق افتاده بود. ۱۷ مارس ۱۹۹۲ (۲۷ اسفند ۱۳۷۰) انفجاری مقابل سفارت اسرائیل در بوئنوس‌آیرس اتفاق افتاد که ۲۹ کشته و بیش از ۲۰۰ زخمی به همراه داشت. اسرائیل دولت وقت آرژانتین را به عدم پیگیری مجدانه پرونده و دستگیری عوامل آن متهم کرده بود. موضوعی که با انفجار آمیا شکل دیگری به خود گرفت.

اسحاق آویران*** (سفیر اسرائیل در آرژانتین بین سال‌های ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۰)‌ در مصاحبه‌ای در سال ۲۰۱۴ گفت که اسرائیل مشخصا می‌دانسته است که عوامل انفجار مقابل سفارت این کشور چه کسانی بودند و مدعی شد که همان افراد انفجار آمیا را برنامه‌ریزی و اجرا کرده‌اند. او بدون اینکه از افراد دخیل در برنامه‌ریزی برای این انفجار نام ببرد، اضافه کرد که «بیشتر افراد مسئول در این دو انفجار دیگر در جهان نیستند» و همچنین تاکید کرد «که ما خودمان ترتیب این کار را دادیم».

با اینکه او هرگز نامی از افراد دخیل در ماجرا نبرد، اما ۶ سال پیش از انجام این مصاحبه، عماد مغنیه در ۱۲ فوریه ۲۰۰۸ در انفجاری در دمشق کشته شده بود. اسرائیل هرگونه نقشی در ترور مغنیه را رد کرد و سازمان اطلاعات ملی آمریکا آن‌ را ناشی از اختلافات درونی حزب‌الله لبنان یا اختلاف آنان با دولت سوریه دانست. پرونده دیگری که هرگز جوابی برای آن پیدا نشد.

همین بی‌جواب ماندن در مورد اصل پرونده آمیا نیز به شکل دیگری ادامه دارد. پرونده‌ای که هنوز ادامه دارد؛ اما در سال‌های گذشته و هم‌زمان با دوران ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد، وزیران خارجه جمهوری اسلامی ایران و آرژانتین در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد با هم دیدار و برای تشکیل کمیته‌ای حقوقی به منظور پیدا کردن مکانیسم مشترک حل پرونده انفجار آمیا به توافق رسیدند. بر این اساس دولت آرژانتین در دوره ریاست جمهوری کریستینا فرناندز (سال ۲۰۱۳)  با جمهوری اسلامی ایران توافق کرد تا دو کشور کمیسیونی حقیقت‌یاب برای رسیدگی به این پرونده‌ی تروریستی تشکیل دهند.

اما آلبرتو نیسمان، دادستان پرونده انفجار مرکز یهودیان در آرژانتین، از یک قاضی فدرال آن کشور درخواست کرد تا به دلیل آنچه او نقض استقلال قوه قضائیه آرژانتین نامید، این توافق لغو شود. پس از آن، نیسمان اعلام کرد بر اساس اسنادی که در دست دارد، دولت و به‌طور مشخص، شخص کارلوس منم، رئیس جمهور وقت آرژانتین (از ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۹) به هدف پرده‌پوشی ماجرای انفجار با دولت جمهوری اسلامی ایران تبانی کرده و مانع انجام تحقیقات شده است. جسد نیسمان یک روز پیش از حضور در پارلمان برای ارائه اسنادش پیدا شد. مدتی بعد یک قاضی آرژانتینی مساله خودکشی او را رد و تاکید کرد که آلبرتو نیسمان به قتل رسیده است.

دادگاه‌های مرتبط با انفجار آمیا همچنان ادامه دارد، یکی از آخرین آن‌ها در ۱۰ اسفند ۱۳۹۷ حکم به برائت کارلوس منم داد اما همین دادگاه، خوان خوزه گالینو، قاضی پرونده انفجار مرکز یهودیان و همچنین هوگو آنزورگوی، رییس پیشین سازمان اطلاعات آرژانتین را به دلیل کارشکنی و تبانی به زندان محکوم کرد. کریستینا فرناندز، دیگر رییس جمهوری آرژانتین نیز در مظان این اتهام است که در ازای دریافت مزایای مالی و تجاری در امر تحقیقات کارشکنی کرده است؛ اتهامی که او همواره آن را رد کرده است.

پرونده انفجار آمیا در حالی به بیست‌وپنجمین سالگرد خود می‌رسد که ۱۲ ژوئیه (۲۱ تیر) مائوریسیو ماکری، رییس جمهوری آرژانتین، از دولت متبوعش خواست تا به دلیل انفجار سفارتخانه اسرائیل و مرکز یهودیان «آمیا» در بوئنوس‌آیرس، نام حزب‌الله لبنان را در لیست گروه‌های تروریستی قرار دهند.

ـــــــــــــ

* سال‌های بعد وقتی احمد وحیدی در دومین دوره ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد در قامت وزیر دفاع در سفری رسمی به بولیوی رفته بود، به دلیل احتمال بازداشت ناچار شد آن کشور را پیش از پایان برنامه رسمی ترک کند.

** هادی سلیمان‌پور، ۲۱ اوت ۲۰۰۳ (۳۰ مرداد ۱۳۸۲) در دورهام بریتانیا با دستور بین‌المللی خوان خوزه گالئانو، مامور وقت رسيدگی به پرونده بمب‌گذاری آمیا دستگیر شد. او پس از مدتی، با قرار وثیقه از زندان آزاد شد و نهایتاً یعنی ۱۳ نوامبر (۲۲ آبان) همان سال در دادگاه به دلیل نبود شواهد کافی برای استرداد، تبرئه شد.

 *** روزنامه «جروزالم پست» در مصاحبه سفیر پیشین اسرائیل در آرژانتین، حسن روحانی را نیز متهم کرده که در هیاتی عضویت داشت که آیت‌الله خامنه‌ای آن را مامور طراحی حملات به سفارت اسرائیل و مرکز آمیا کرده بود. اتهامی که بعدها روزنامه «تایمز آو اسرائیل» به نقل از مقامات قضایی آرژانتین، آن را رد کرد.