روز ۱۹ اسفندماه، خبرگزاری ایلنا به نقل از حمیدرضا تحصیلی، مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری تهران، از جمع‌آوری ۸۰ سگ مشکوک با علائم سرفه در اطراف بیمارستان مسیح دانشوری و لویزان خبر داد. این خبر به‌سرعت در رسانه‌های داخلی تحت عنوان ابتلای سگ‌ها به بیماری کرونا بازتاب یافت. اما ماجرا چه بود و آیا ممکن است سگ‌های اطراف بیمارستان مسیح دانشوری به کرونا مبتلا شده باشند؟ 

به دنبال انتشار خبر جمع‌آوری سگ‌ها و قرنطینه آن‌ها، عده زیادی از حامیان حیوانات با مراجعه به صفحه اینستاگرام حمیدرضا تحصیلی (که حالا آن را غیرفعال کرده است)، از او در این‌باره پرس‌و‌جو کردند. تحصیلی در پاسخ گفت که او اسمی از کرونا نبرده است، هرچند او در متن مصاحبه مرتبط با شیوع بیماری کووید‌ـ۱۹ به این موضوع اشاره کرده و به‌صراحت عنوان کرده بود: «با ۸۰ قلاده سگ که این‌ها علائم سرفه داشتند مواجه شدیم، که در  نزدیکی بیمارستان مسیح دانشوری و پارک لویزان بودند. این سگ‌ها جمع‌آوری و در قرنطینه مجزایی نگهداری می‌شوند و از وزارت بهداشت کمک خواسته‌ایم تا بررسی کند  آیا این سگ‌ها می‌توانند ناقل بیماری باشند یا خیر.» او حتی در صفحه اینستاگرامش نوشت که اگر کسی از حامیان حیوانات حاضر است کمک کند، یکی از سگ‌ها را در اختیار او می‌گذارد تا برای آزمایش ببرد. اما با اعلام آمادگی چند پزشک و دامپزشک، تحصیلی صفحه اینستاگرامش را غیرفعال کرد تا هیچ منبع مستقلی نتواند علائم سرفه در سگ‌ها را تایید کند.

اما سرانجام، در ۲۲ اسفند، ایلنا مجددا از قول تحصیلی، از بهبود ۶۹ سگ از مجموع سگ‌های جمع‌آوری‌شده و ورود آن‌ها به چرخه عقیم‌سازی خبر داد، هرچند مدیرعامل شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل شهرداری گفته است کسی از وزارت بهداشت برای بررسی مساله نیامده است و آزمایشی هم برای تشخیص ابتلا به کووید‌ـ۱۹ انجام نشده است. تحصیلی همچنین گفته است ۹ سگ هنوز بیمارند و آن‌ها منتظر نظر پزشک‌اند. این‌ سخنان، به‌جای پاسخ به سوال‌های موجود، بر ابهام ماجرا افزود.

سگ‌ها و مساله پسماند بیمارستانی

برای بررسی بهتر مورد سگ‌های لویزان و اطراف بیمارستان مسیح دانشوری، بهتر است به اطلاعات بین‌المللی نگاهی بیندازیم. به‌جز مورد مشکوک یک سگ در هنگ‌کنگ، هیچ نشانه‌ای از ابتلای سگ‌ها به کووید‌ـ‌۱۹ وجود ندارد.

در آزمایش‌های انجام‌شده بر مخاط بینی و حلق آن سگ که صاحبش به بیماری کووید‌ـ‌۱۹ دچار شده بود، علائم خفیفی از وجود ویروس سارس کوو‌ـ۲، عامل عفونت کووید‌ـ۱۹، دیده شده بود. ابتدا، گمان بر این بود که این آلودگی محیطی است، اما آزمایش‌های مجدد در قرنطینه کماکان به‌صورت بسیار ضعیف مثبت بودند، هرچند این سگ که با یک فرد مبتلا و میزان زیاد ویروس زندگی کرده بود هیچ نشانه‌ای از بیماری نداشت.

آزمایش روی حیوانات خانگی دیگر افراد آلوده در قرنطینه در هنگ‌کنگ مثبت نبودند. در مورد سگ هنگ‌کنگی، متخصصان اعلام کردند که تنها در صورت وجود آنتی‌بادی مرتبط می‌توان عفونت کووید‌‌ـ۱۹ در این سگ‌ را تایید کرد. اما در ۲۲ اسفند، مورنینگ پست جنوب چین از منفی شدن تست آنتی‌بادی سگ هنگ‌کنگی و البته، آزمایش‌های بیشتر خبر داد و تا این‌جا، می‌توان گفت این سگ به عفونت کووید‌ـ‌۱۹ دچار نشده بود.

پس چرا سگ‌های دارآباد و اطراف بیمارستان مسیح دانشوری سرفه می‌کردند؟ در صورت صحت سرفه این سگ‌ها، آن هم به این تعداد، سوال‌های بسیاری مطرح شده است و باید پاسخی برای آن‌ها پیدا شود. آیا ممکن است آن‌ها در معرض میزان زیاد ویروس سارس کوو‌ـ‌۲ قرار گرفته و علائمی بروز داده باشند؟ در این صورت، با توجه به این‌که سگ‌ها از اطراف بیمارستان مسیح دانشوری جمع شده‌ بودند، آیا پای مدیریت غلط پسماند بیمارستانی در میان است؟ این نگرانی در شرایطی است که می‌دانیم موضوع پسماند بیمارستانی همواره از معضل‌های سیستم بهداشتی بوده و شیوع کرونا بر ابعاد این معضل افزوده است.

روزنامه تعادل ۱۴ اسفندماه در گزارشی به مشکلات و اختلاف‌نظرها درباره این مساله در پی شیوع کووید‌ـ‌۱۹ پرداخته است. اما اگر پای کرونا در میان نیست، چرا سگ‌ها سرفه می‌کردند و آیا ممکن نیست پای عفونتی دیگر در میان باشد و چرا بدون بررسی‌های دقیق دامپزشکی، این سگ‌ها به چرخه عقیم‌سازی بازگشته‌اند؟ در این صورت، این اتفاق دو پاسخ احتمالی دارد: یا پای یک بزرگ‌نمایی شغلی در میان است و سگ‌ها اصلا سرفه نمی‌کرده‌اند یا مطابق معمول، با یک سهل‌انگاری تمام‌عیار طرفیم. با این همه، با توجه به اطلاعات قبلی و مشاهدات بین‌المللی، احتمال نخست یعنی بزرگ‌نمایی و بهانه‌جویی برای راحت‌ کردن کار مدیریت حیوانات شهری، به واقعیت نزدیک‌تر است.

آیا حیوانات خانگی کووید‌ـ‌۱۹ را منتقل می‌کنند؟

آن‌طور که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است، شواهدی مبنی بر این‌که حیوانات خانگی می‌توانند به کووید‌ـ‌۱۹ مبتلا شوند و آن‌ را به انسان انتقال دهند، وجود ندارد. اما هم سازمان بهداشت جهانی و هم مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا (CDC) توصیه می‌کنند افرادی که حیوانات خانگی از جمله سگ‌ دارند، به‌خصوص در شهرها، موقع بیرون بردن حیوانات دقت لازم را به خرج دهند و بعد از لمس حیوانات، دست‌هایشان را خوب بشویند، به دلیل این‌که هرچند حیوانات خانگی و سگ و گربه‌های بی‌صاحب شهری ناقل بیماری نیستند، مانند هر سطح خارجی دیگری، در صورت برخورد با ویروس، می‌توانند به آن آلوده شوند.

در نتیجه، همان احتیاطی که در مورد سطوح آلوده مانند خودپردازها، پیشخان مغازه‌ها، مکان‌های عمومی و کارت‌خوان‌ها انجام می‌شود در مورد حیوانات اهلی هم ضرورت دارد، نه بیشتر؛ یعنی پس از هر بار لمس حیوانات اهلی خارج از خانه و در صورت ضرورت، دست‌ها را بشویید. اما بهتر است مانند سایر سطوح بالقوه آلوده، از لمس آن‌ها خودداری شود، هرچند حتی در صورت آلودگی، عمر ویروس روی خز حیوانات بسیار کمتر از سطوح صیقلی است.

اما مجله ساینس در آخرین توصیه‌هایش بر مبنای اطلاعات موجود، به نقل از یک میکروب‌شناس، شیوه برخورد با حیوانات در صورتی که در معرض ویروس قرار گرفته باشند را آموزش می‌دهد. اگر صاحب حیوان به کووید‌ـ‌۱۹ دچار شده باشد یا در خانه، بیمار بستری باشد، رفت‌و‌آمد حیوانات را باید محدود کرد. سخن آخر این‌که اطلاعات موجود درباره سایر سویه‌های انسانی ویروس‌های کرونا مانند ویروس سارس نشان‌دهنده احتمال بسیار ضعیف ابتلای حیوانات به سویه‌های انسانی ویروس است و هیچ شاهدی مبنی بر انتقال مجدد این ویروس از حیوانات به انسان وجود ندارد.