با آغاز ماه رمضان، در حالی که گزارش‌های محلی حاکی از افزایش شیوع ویروس کرونا در مناطقی از ایران است، هنوز بحث بر سر بازگشایی یا عدم بازگشایی اماکن مذهبی، به نتیجه قطعی نرسیده و اظهارات مقام‌های دولتی و به ویژه شخص حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی، به ابهام وضعیت و سردرگمی مردم دامن می‌زنند.

دو هفته پیش از آغاز ماه رمضان، علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، در پایان یک سخنرانی تلویزیونی، به فعالیت‌های مذهبی در ماه رمضان اشاره کرد و گفت که با توجه به «برگزار نشدن جلسات عمومی دعا، توسل و سخنرانی» در این ماه، «آحاد مردم به عبادت، تضرع و خشوع در تنهایی و در خانه‌ها و در میان خانواده‌ها» بپردازند.

به نظر می‌رسد که خامنه‌ای نیز نخواست یا قدرت لازم را نداشت که در این زمینه حکم قطعی صادر کند و آن طور که سایت او نوشته، فقط به «توصیه» در این زمینه، بسنده کرد.

این در حالی است که مثلا در عربستان سعودی، که مقدس‌ترین مکان‌های مسلمانان را در خود جای داده، مجلس شورای علمای اعظم عربستان سعودی، به عنوان عالی‌ترین نهاد مذهبی، پیش از آغاز ماه رمضان، در بیانیه‌ای رسمی از مسلمانان جهان خواست که برای جلوگیری از شیوع ویروس کرونا، از هر گونه نیایش جمعی در ماه رمضان خودداری کنند و «نمازهای فرض و تراویح» را در خانه‌ها بخوانند.

همچنین به تازگی، با وجود کاهش مقررات منع رفت‌وآمد در عربستان سعودی، این کاهش شامل شهر مکه نشد.

اما در ایران، تازه پس از سخنرانی خامنه‌ای، جدال‌های کلامی میان مقام‌های جمهوری اسلامی درباره بازگشایی مکان‌های مذهبی افزایش یافت و این مقام‌ها یکدیگر را در این زمینه «تحت فشار» قرار ‌دادند. 

مثلا در حالی که علیرضا مرندی،‌ پزشک معتمد و مشاور رهبر جمهوری اسلامی و رییس فرهنگستان علوم پزشکی ایران، در نامه‌ای به حسن روحانی خواستار بازگشایی حرم‌ها و مساجد شده بود، محمدرضا ظفرقندی، رییس کل سازمان نظام پزشکی ایران، در نامه‌ای دیگر، باز هم خطاب به حسن روحانی، درباره بازگشایی «غیرضروری و غیرقابل‌کنترل» مکان‌هایی چون اماکن مذهبی و آموزشی هشدار داد و بر «اولویت حفظ جان و سلامت مردم و انسان‌ها بر همه امور دیگر» تاکید کرد.

همچنین احمد مروی، تولیت حرم امام رضا در مشهد، از تهیه «شیوه‌نامه بازگشایی» اماکن مقدس با «رعایت ضوابط بهداشتی» خبر داد.

در این میان، انتظار می‌رفت که وزارت بهداشت، ستاد ملی مبارزه با کرونا یا شخص حسن روحانی صریحا موضع‌گیری کرده و پیش از آغاز ماه رمضان، وضعیت بازگشایی اماکن مذهبی را برای کلیت این ماه مشخص کنند، اما باز روحانی یا دولتش از اعلام یک تصمیم صریح خودداری کردند.

او روز یکشنبه ۳۱ فروردین، در هیات دولت، در اظهاراتی دوپهلو درباره بازگشایی اماکن مذهبی گفت که قرار بود تا پایان اردیبهشت این اماکن تعطیل باشد، اما با فشار علیرضا اعرافی، رییس حوزه علمیه قم قرار شد «در نیمه اردیبهشت مجددا شرایط را برای حضور مردم در این امکان مقدسه بررسی کنیم.»

این در حالی است که مرکز خبر حوزه اعلام کرد که علیرضا اعرافی در دیدار با رییس دانشگاه علوم پزشکی قم با انتقاد از «کسانی که به حوزه و نهاد روحانیت نسبت‌های ناروا می‌دهند»، گفت: «این‌گونه اتهامات دور از واقع آن‌قدر واضح است که حتی نیازی به تکذیب نیست. ملت ایران و مخاطبان بین‌المللی شاهد نقش‌آفرینی مثبت و تبلور گفتمان عقلانیت در قاطبه تصمیم‌سازی‌های نهاد حوزه بوده‌اند، ولی به‌عنوان کسی که در جریان همه جزئیات بوده عرض می‌کنم که از سوی حوزه و روحانیت و نهادهای دینی هیچ‌گونه فشاری وجود ندارد».

اما حسن روحانی حتی به حرف خود که گفته بود دولت «در نیمه اردیبهشت» درباره بازگشایی اماکن مذهبی تصمیم‌گیری می‌کند، وفادار نماند و یک هفته زودتر، روز هفتم اردیبهشت،  از وجود بیش از ۱۰۰ شهرستان با «وضعیت سفید» خبر داد. او گفت که در این مناطق «بازگشایی اماکن مذهبی و برپایی نمازهای جمعه و جماعت» صورت می‌گیرد.

این در حالی است که بر اساس گزارش‌های محلی و حتی اظهارات مقامات وزارت بهداشت، هیچ نقطه‌ای با «وضعیت سفید» در ایران وجود ندارد.

حتی محمدعلی آل‌هاشم، نماینده خامنه‌ای و امام جمعه تبریز، روز دوشنبه هشتم اردیبهشت، گفت: «در شرایط خاص فعلی هیچ اصراری به برگزاری مراسم‌ها و اجتماعات مذهبی از جمله نماز جمعه نیست و باید حفظ سلامتی مردم در اولویت باشد.»

او در دیدار مسئولان و تعدادی از پزشکان بیمارستان سینای تبریز گفت: «در هر شرایط بحرانی در حوزه بهداشت، نسخه پزشکان و کادر درمانی برای عموم مردم حجیت دارد.»

همچنین «موسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی» در قم، روز دوشنبه هشتم اردیبهشت، در بیانیه خود برای بازگشایی احتمالی مساجد، در بند اول بر «ضرورت مراعات دستورالعمل‌های ابلاغی از مراجع ذیصلاح برای نحوه بازگشایی مساجد و اماکن مذهبی» تاکید کرد.

در این شرایط حتی برخی از هیات‌های مذهبی به فعالیت اینترنتی روی آوردند. مثلا علیرضا بقایی، رییس شورای هیات‌های مذهبی آذربایجان غربی، روز سه‌شنبه نهم اردیبهشت به ایسنا گفت: «۱۵۰ هیئت مذهبی استان از طریق شبکه مجازی در ماه رمضان فعالیت فرهنگی و مذهبی می‌کنند» که این تعداد بیش از نیمی از هیات‌های مذهبی این استان است.

در برخی دیگر از استان‌ها نیز خبرهایی از برگزاری اینترنتی جلسات قرائت قرآن منتشر شده است. 

با این حال، مشخص نیست که چرا دولت حسن روحانی به عنوان مرجع تصمیم‌گیری کشور، مسئولیت تصمیم‌گیری قطعی درباره بازگشایی یا عدم بازگشایی مکان‌های مذهبی را برعهده نمی‌گیرد. 

اگر این دولت برای توجیه تعجیل خود در بازگشایی اصناف، دلایل اقتصادی و وجود تحریم‌ها را مطرح کرده، به نظر می‌رسد برای تعجیل در بازگشایی مکان‌های مذهبی هیچ توجیهی ندارد.