حرمت‌الله رفیعی، رییس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، اعلام کرد بر اساس مطالعات میدانی، چهار ماه است که حدود ۴۰۰ میلیارد تومان از پول مردم در اختیار ایرلاین‌ها، هتل‌های داخلی و هتل‌های خارجی است و دفاتر هواپیمایی و در نتیجه مردم قادر به بازپس‌گیری این مبلغ از شرکت‌های هواپیمایی نیستند. 

رفیعی، روز دوشنبه هشتم اردیبهشت، در گفت‌وگو با صداوسیمای جمهوری اسلامی، همچنین با بیان این که «ما فروشنده محصولات دیگران هستیم»، خواستار مداخله دستگاه‌های نظارتی و قوه قضاییه در این زمینه شد.

او از مکاتبات خود در این زمینه خبر داد، اما توضیحات بیشتری درباره این شرکت‌هایی هواپیمایی ارائه نکرد و نگفت که چه تعداد از آنها داخلی و چه تعداد خارجی است.

اما رفیعی پیشتر در روز اول اردیبهشت در گفت‌وگو با ایسنا رقم بدهی ایرلاین‌ها را «صد میلیارد تومان» اعلام کرد و گفت: «ایرلاین‌های ایرانی و خارجی حدود یک‌صد میلیارد تومان به آژانس‌های مسافرتی و مردم بدهکارند.»

رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، در روز ۱۵ فروردین نیز به باشگاه خبرنگاران جوان گفته بود: «از ابتدای تعطیلات نوروز ۹۹ تا به امروز اعتراضات زیادی به ما اعلام شده که اکثر آن‌ها نه به عملکرد دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی بلکه به عملکرد سایر دوایر وارد است. دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی هنوز پول خود را از برخی از دوایر دیگر دریافت نکرده‌اند و این امر کار را برای آن‌ها دشوار کرده است.»

در حالی که پیشتر انهدام هواپیمای مسافربری اوکراینی کار را برای صنعت گردشگری ایران دشوار کرده بود، اما شیوع کرونا در ایران، وضعیت را از قبل هم دشوارتر کرد.

بسیاری از مردم پیش از شیوع ویروس کرونا از دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، بلیت‌های هواپیما خریده و هتل‌هایی را رزرو کرده بودند. اما شیوع کرونا، تقریبا همه برنامه‌ها را کنسل کرد.

در این شرایط به گفته رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، ایرلاین‌ها مشغول «بازی و کاسبی» با پولی هستند که به آنها از قبل پرداخته شده است.

بخش‌نامه «بلااثر» دولت

دولت جمهوری اسلامی برای حل این مشکل، پیش از عید نوروز بخشنامه‌های را برای استرداد مبلغ بلیت‌های مسافران صادر کرد، اما به گفته رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی این بخشنامه‌ها «بلا اثر و خاصیتی ندارند».

در بخشنامه‌ای که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی صادر کرد از تاریخ اول اسفندماه امسال تا اطلاع بعدی اگر گردشگری درخواست انصراف از سفر داشته باشد باید کلیه وجوه بلیط و خدمات تور و اسکان بدون کسر جریمه و بطور کامل به گردشگر بازگردانده شود.

همچنین وزارت راه نیز در بخشنامه‌ای مشابه خواستار برگشت وجه کامل بلیت‌های کنسل شده قطار، اتوبوس و هواپیما به مردم شده بود.

رضا جعفرزاده، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری، نیز روز ششم اسفند در این باره به ایسنا گفت: «با توجه به شرایط بوجود آمده پس از انتشار ویروس کرونا و عدم پذیرش اتباع ایرانی توسط تعدادی از کشورها و تعلیق موقت برخی پروازها سازمان هواپیمایی کشوری بخشنامه استرداد بلیت هواپیما بدون دریافت جریمه را به شرکت‌های هواپیمایی داخلی و نمایندگی‌های کل فروش شرکت‌های هواپیمایی خارجی ابلاغ کرد.»

اما حرمت‌الله رفیعی، رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات هوایی و مسافرتی ایران در نامه‌ای خطاب به علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با تایید «غیرقابل برگشت بودن برخی هزینه‌های تورهای خارجی» نوشت: «بخشی از هزینه‌های پرداختی سفر، از جمله ویزا، اقامت در هتل‌های خارج از كشور با هزینه بلیت پروازها، قطارها و اتوبوس‌های خریداری شده برای سفرهایی که مبدا و مقصد آن در خارج از ایران است، قابل استرداد به مسافران نیست كه در نامه معاون گردشگری به تاریخ ششم اسفند مغفول مانده و عملا دفاتر خدمات مسافرتی امكان استرداد این وجوه به مسافران را ندارند.»

همچنین به نظر می‌رسد که این بخشنامه‌های دولتی هیچ تاثیری در بازپس‌گیری پول مردم از ایرلاین‌ها نداشته است.

رفیعی در گفت‌وگو با رسانه‌های ایران تهدید کرده است که اگر بخشنامه‌های صادره از سوی سازمان هواپیمایی کشوری و مراجع قانونی کشور نسبت به پرداخت مطالبات دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی، منجر به پرداخت این مطالبات نشود، «آژانس‌های مسافرت هوایی برای پاسخگویی به مراجع قانونی و دفاع از کسب و کار خود در برابر شکایت متعدد مسافران مجبور خواهند بود که علی‌رغم میل باطنی، شکایت متقابل علیه آن شرکت هواپیمایی طرح کنند.»

رییس هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، از عدم نظارت دولتی در این زمینه خبر داده و گفته است: «بازرسی‌هایی از سوی وزارتخانه و یا سازمان هواپیمایی تا حالا انجام نشده است. متاسفانه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سازمان هواپیمایی هر کدام ساز خودشان را می‌زنند و فشار فقط روی آژانس‌های مسافرتی است. برای تعزیرات هم رویه خاصی در این صنعت تعریف نشده است.»

بدهی ۴۰۰ میلیارد تومانی ایرلاین‌ها به مردم در حالی است که بر اساس برآوردها، میزان خسارت وارد شده به ۳۵۰۰ دفتر خدمات مسافرتی در سراسر ایران در ماه‌های اسفند ۹۸ و فروردین ۹۹ نیز در مجموع حدود یک هزار میلیارد تومان است.

در این میان، وعده‌ای که دولت برای جبران خسارت صنعت گردشگری داده، ناچیز است. به گفته رفیعی، تسهیلات و بسته حمایتی که برای خروج گردشگری از بحران کرونا درنظر گرفته‌اند، بعدا بلای جان این صنعت می‌شود و آن را بدهکارتر می‌کند. 

هنوز مقامات هیچ کدام از شرکت‌های هواپیمایی در این زمینه اظهارنظری نکرده‌اند، اما به نظر می‌رسد سکوت و اهمال دستگاه‌های دولتی و قضایی جمهوری اسلامی در این زمینه، آنان را در این عدم پاسخگویی تشویق کرده است.