آگنس کالامارد، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد، اعلام کرد ایران در مساله شلیک موشک به هواپیمای مسافربری اوکراین و پس از این حمله مرگبار، مواردی از نقض حقوق بشر مرتکب شده و در توضیحاتش درباره شلیک به این پرواز تناقضات بسیاری دارد.

کالامارد طی نامه‌ای ۴۵ صفحه‌ای به مقام‌های جمهوری اسلامی که روز سه‌شنبه پنجم دی‌ماه منتشر شده، توضیحات آن‌ها در زمینه این پرونده را با هدف «ایجاد بیشترین سردرگمی و کمترین شفافیت» دانست و گفت به نظر می‌رسد «ساختگی و گمراه‌کننده» باشد.

او همچنین اشاره کرد که در پی شش ماه بررسی کشتن ۱۷۶ مسافر هواپیما، اخیرا و در ماه میلادی دسامبر سوالات و مشاهداتی را به حکومت ایران ارسال کرده که هنوز منتظر پاسخ آن‌ها است.

به گفته کالامارد، این نامه موارد نقض قوانین بین‌المللی از سوی مقام‌های ایران، از جمله مهم‌ترین آن نقض حق حیات سرنشینان هواپیما، را برجسته کرده است.

گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در همین زمینه به موضوع بستن آسمان اشاره کرد و گفت «در شرایط تنش نظامی شدید، موثرترین راه برای جلوگیری از حمله به ناوگان غیرنظامی بستن آسمان است.»

او اضافه کرد: «اگر ایران که کاملا به خوبی می‌دانست تنش با آمریکا می‌تواند به سرعت تشدید شود، آسمان خود را آن روز عصر می‌بست، ۱۷۶ انسان کشته نشده بودند.»

تناقضات در توضیحات ایران

این گزارشگر ویژه حقوق بشر همچنین تاکید کرد که توضیحات مقام‌های ایران درباره اینکه چرا و چه‌طور سامانه پدافند سپاه پاسداران به هواپیما شلیک کرد «تناقضات بسیاری» دارد.

به گفته کالامارد، توضیحات ایران درباره مواردی از جمله چرایی تشخیص اشتباه هواپیما به جای موشک و اجرا نکردن رویه‌های استاندارد در ارتباط با مختصات هواپیما در رادار دارای تناقض است و «معنی نمی‌دهد.»

در نامه کالامارد به مقام‌های ایران همچنین اشاره شده که بر خلاف گفته‌های یگان سامانه پدافند هوایی سپاه پاسداران که تنها ۱۰ ثانیه برای تصمیم به شلیک وقت وجود داشته، این زمان دست‌کم ۴۵ ثانیه بوده و یگان احتمالا وقت بیشتری برای ارزیابی هدف داشته است.

کالامارد در این نامه پرسیده که چرا هواپیماهای دیگری که در همان زمان پرواز کردند هدف شلیک قرار نگرفتند.

به گفته او، این اشتباهات با انکار دولت در زمینه پذیرش ساقط کردن هواپیما توسط سپاه پاسداران برای مدت سه روز، با اینکه مقامات عالی‌رتبه تقریبا بلافاصله از آنچه اتفاق افتاده بود مطلع بودند، تشدید شد.

نادیده‌انگاری مسئولیت مقام‌های ارشد

کالامارد در ادامه گفت: «مقام‌ها به جای آغاز تحقیقات مناسب، اجازه دادند محل سقوط غارت شود و سپس با بولدوزر مورد حمله قرار گیرد، این امر مانع جمع‌آوری شواهد شده و خانواده‌ها را از یادگاری‌های غیر قابل جایگزین افرادی که از دست داده بودند، محروم می‌کند.»

او افزود: «همچنین، تحقیقات مقام‌های ایرانی مسئولیت مقامات عالی رتبه را نادیده گرفت.»

خانواده‌های کشته‌شدگان این هواپیما پیشتر خواستار استعفای محمدجواد ظریف،‌ وزیر امور خارجه،‌ و همچنین امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوافضای سپاه پاسداران، شده‌اند.

نگرانی از تهدید و هراس

جاوید رحمان، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در امور حقوق بشر ایران،‌ نیز در این زمینه پیشتر واکنش حکومت ایران به اعتراضات به شلیک به این هواپیما را مورد انتقاد قرار داده بود. 

او همچنین در آخرین گزارش خود به شورای حقوق بشر نگرانی‌هایی را در مورد آزار و اذیت، از جمله تهدید به مرگ، برای خانواده‌هایی که به دنبال دادرسی برای قربانیان پرواز  اوکراین هستند، مطرح کرد.