محسن کدیور، اسلام‌شناس، با اشاره به کشته شدن تعداد زیادی از معترضان ایرانی در روزهای اخیر گفت که «مرجعیت و روحانیت بیش از همه باید درباره خون و جان مردم حساسیت نشان دهند».

محسن کدیور، استاد مطالعات دینی در دانشگاه‌ دوک در شهر دورهام ایالت کارولینای شمالی آمریکا، چهارشنبه شب، ۲۹ آبان‌ماه، در گفت‌وگو با ایران‌اینترنشنال گفت: «بیش از صد نفر کشته شده‌اند و مهم‌تر از قیمت بنزین، جان مردم است. مرجعیت و روحانیت بیش از همه باید درباره خون مردم و درباره جان مردم حساسیت نشان دهند. آیا اکنون موقع آن نیست که مرجعیت بیاید و از حکومت تقاضا کند و به آن‌ها تذکر بدهد که در مقابل مردم این مقدار خشونت نورزید، به صدای مردم گوش کنید و امکان گفت‌وگوی حکومت و مردم را فراهم کنید؟ این کاری است که مرجعیت می‌تواند انجام دهد و متهم هم نشود و سرنوشت آقای منتظری و شریعتمداری را پیدا نکند. با زبان نرمی بگوید که این نحوه اداره کردن، کار کاملا ناصوابی است.»

او درباره موضع‌گیری برخی از مراجع درباره افزایش قیمت بنزین در ایران گفت: «چند نفر از مراجع همان روز اول از بالا رفتن قیمت بنزین ابراز نگرانی کردند و از مسئولان خواستند که تجدیدنظر کنند. موضع سنتی مرجعیت شیعه همیشه دفاع از حقوق مردم بوده است. ولی آن آقایانی که آمدند و این مواضع را گرفتند، قبل از موضع‌گیری رهبری بود و فکر می‌کنم با توجه به سوابق قبلی‌شان، اگر می‌دانستند که موضع رهبری چنین است، این موضع را نمی‌گرفتند. غالبا هم اطلاعاتی که به این دسته از مراجع می‌رسد که نوعا نزدیک به حکومت بوده‌اند، تایید مواضع [رهبر و حکومت] بوده است.»

کدیور با این حال تاکید کرد: «قبل از مراجع، جامعه اقتصادی و اقتصاددان‌های کشور باید اظهارنظر کنند. ما صدایی [از آنان] نمی‌شونیم. آن پنجاه و چند اقتصاددانی که قبلا نامه نوشتند و اعلام خطر کردند، چه‌قدر خوب است که در این زمان هم بیایند و نظر کارشناسانه خود را به اطلاع حکومت و مردم برسانند.»

روحانی ریل عوض کرده است

محسن کدیور همچنین درباره سخنان روز چهارشنبه حسن روحانی در نشست هیات‌دولت گفت: «صحبت‌های رییس جمهوری خیلی غیرقابل انتظار بود. ایشان در صحبت‌هایی که همین ده روز اخیر در سفرهای مختلف استانی‌اش کرد، مطالب متفاوتی با صدای دیگر حاکمیت ابراز می‌کرد. الان کاملا ریل را عوض کرده و همان صحبت‌های رهبر را دارد تکرار می‌کند.»

او ادامه داد: «[روحانی] دم از پیروزی می‌زند، پیروزی که کاملا مبهم است. اگر پیروزی حاصل شده، اینترنت را وصل کنید که جهان آشکارا این پیروزی را مشاهده کند. تعداد کشته‌ها اعلام نمی‌شود و هزار نشانه دیگری که به نظر می‌رسد صحبت‌های ایشان خلاف واقع باشد.»

کدیور گفت: «بی‌شک در میان تظاهرکنندگان افرادی هم هستند که اغتشاش کردند و به اموال عمومی آسیب زدند، اما آیا واقعا می‌شود همه تظاهرکنندگان و معترضان را با یک چوب راند و آنان را اشرار و اغتشاشگر و اجنبی‌زده خواند؟ آقای خامنه‌ای از روزی که سخنرانی کرد، قبل از این که هنوز مواضع رسمی حکومت در این زمینه اعلام شود، تظاهرکنندگان را اشرار خواند، خب معلوم است که بقیه هم پشت سر ایشان همین کار را انجام بدهند. در مجموع به نظر می‌رسد که نظر آقای روحانی با آن صحبت‌هایی که در زمان انتخابات کرده بود و چیزهایی که در دو هفته اخیر ذکر کرده بود، عوض شده و به همان نتایجی رسیده که رهبری رسیده است.»

این اسلام‌شناس همچنین درباره نگاه کلی رهبران جمهوری اسلامی به مسائل جاری در ایران گفت: «رهبر و رییس جمهوری صرفا از منظر نظامی و امنیتی مسائل را نگاه می‌کنند. [آنان] مورد تحریم بسیار کمرشکن قرار گرفتند. تحریم‌های دولت آمریکا در زمان ترامپ برای ملت ایران و دولت ایران، مشکلات بسیار جدی ایجاد کرده، میزان صادرات نفت به کمترین حد خودش در طول تاریخ رسیده و در نتیجه خزانه تا حدود بسیار زیادی خالی شده و دولت و حکومت با مشکلات فراوانی مواجه است. و حالا در یک تصمیم نسنجیده، توسط نهادهای غیرقانونی، قیمت بنزین را افزایش دادند. نهادهایی که باید در این زمینه تصمیم می‌گرفتند، در درجه اول مجلس بوده و در درجه دوم چون به بودجه مربوط می‌شود، دولت بوده، اما اینکه یک نهاد غیرقانونی مثل شورای هماهنگی سران قوا خارج از قانون اساسی تاسیس شود و بعد هم رهبر فی‌البداهه از تصمیمات این شورا تمام قد دفاع کند، دیگر جایی برای حکومت قانون باقی نمی‌ماند.»

این تحلیلگر مسائل ایران ضمن غیرقانونی خواندن سیاست‌های رهبر جمهوری اسلامی ایران و به دنبال آن، رییس جمهوری ایران، گفت که «حقوق مردم و منافع ملی کلا در تصمیم‌های کلان رهبران ایران جایی ندارد».

هیچ تظاهراتی نیست که انگ اغتشاشات به پیشانی‌اش نخورد

کدیور همچنین در پاسخ به پرسشی درباره علت تعداد بالای کشته‌ها در اعتراضات اخیر ایران گفت: «حکومت خود را در حال جنگ با آمریکا و تابع آمریکا (اسرائیل و عربستان سعودی) می‌بیند و بعد خودش را محق می‌داند که هر اقدامی علیه او صورت گیرد، [اعلام کند که] این اقدام علیه امنیت ملی است. این نگاه باعث می‌شود تظاهرات مسالمت‌آمیز که مطابق قانون اساسی از حقوق اولیه مردم است، به رسمیت شناخته نشود و واقعا هیچ امکان تظاهراتی نیست که انگ اشرار بودن و اغتشاشگر بودن به پیشانی‌اش نخورد.»

او گفت: «واقعا رهبران ایران باید توضیح دهند که مردم اگر از آنان ناراضی هستند، چطور اعتراض خود را بیان کنند که اشرار محسوب نشوند؟ این حرف درست است که آمریکا دارد در اقتصاد ایران اخلال ایجاد می‌کند، اما این مساله یک بخش دیگر هم دارد و آن این است که مردم تحت فشارند؛ نه فقط مساله بنزین، از کل سیاست‌ها نگران‌اند و دارند نگرانی خود را ابراز می‌کنند؛ مسالمت‌آمیز هم بوده. شما چطور از روز اول، از دقیقه اول احراز کردید که اینها اشرار هستند؟ این نحوه سخن گفتن، سخن گفتن باطلی است.»

کدیور ادامه داد: «ما متاسفانه تعداد کشته‌ها را دقیقا نمی‌دانیم، اگر محاسبه دیروز عفو بین‌الملل مبنی‌بر ۱۰۶ نفر کشته که قاعدتا تا امروز افزایش یافته، درست باشد، واقعا اگر حکومت پاسخگو بود، مشخص می‌کرد که دستور تیر را چه کسی داده است؟ آیا شما اقدامات پیشگیرانه قبلی را انجام داده بودید؟ مثلا از ماشین‌های آب‌پاش، گاز اشک‌آور، از باتوم (که آن هم کار نادرستی است) یا تیر هوایی استفاده کرده بودید؟ خب پاسخ این سوال منفی است. این همه کشته نمی‌تواند با این موارد توجیه شود. قطعا خطای بزرگی صورت گرفته است.»