در حالی که پرتاب ماهواره نظامی «نور» از سوی سپاه پاسداران هنوز با واکنش افکار عمومی در داخل ایران و محکومیت کشورهای غربی مواجه است، پژوهشکده علوم و فناوری هوافضای دانشگاه امیرکبیر از تصمیم برای سرمایه‌گذاری روی ساخت ماهواره «پیام ۲» خبر داده است.

مصطفی صفوی،‌ رییس این پژوهشکده، روز شنبه ششم اردیبهشت‌ماه در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان ضمن تایید آغاز ساخت «پیام ۲» گفت قرار است این ماهواره در ارتفاع مدار «لئو» که حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ کیلیومتر پیش‌بینی شده قرار بگیرد. او از این پروژه به عنوان «یک چالش بزرگ و قابل توجه» برای صنعت فضایی کشور یاد کرد.

ابراز تمایل حکومت ایران برای سرمایه‌گذاری روی چالش‌های بیشتر در حوزه هوافضا در شرایطی صورت می‌گیرد که تاکنون آمریکا، فرانسه،‌ بریتانیا،‌ اسرائیل و آلمان ابعاد نظامی پرتاب ماهواره از سوی سپاه پاسداران را مورد انتقاد قرار داده و آن را خلاف قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد دانسته‌اند.

در داخل کشور نیز با آن‌که حسن روحانی، علی شمخانی و محمدجواد آذری جهرمی،‌ رییس جمهوری، دبیر شورای عالی امنیت ملی و وزیر ارتباطات ،‌ به سپاه پاسداران تبریک گفته‌اند؛‌ سرمایه‌گذاری و تمرکز منابع مالی کشور روی این موضوع هم‌زمان با همه‌گیری بحران کرونا از سوی کاربران رسانه‌های اجتماعی مورد انتقاد قرار گرفته است.

برخی کاربران سرمایه‌گذاری مالی روی این پروژه‌ها و همچنین تناقض آن با اظهارات قبلی فرماندهان ارشد نظامی و دولتی درباره تاثیر فشار تحریم‌ها بر تنگنای مالی کشور را مورد اشاره قرار داده‌اند.

پیش از این و ‌در آخرین تلاش، پرتاب ماهواره «ظفر» در مهرماه سال گذشته با شکست روبه‌رو شد که یک‌بار دیگر حاشیه‌های مالی این دست پروژه‌ها را مورد توجه رسانه‌ها قرار داد.

وزیر ارتباطات در همان زمان در حساب توییتری خود تایید کرد که «دو میلیون یورو» برای آن ماهواره هزینه شده بود.

نام‌هایی با پشتوانه میلیاردی

در این حوزه، حکومت ایران پیشتر نام‌هایی از جمله «پیام»،‌ «فجر»، «نوید»،‌ «رصد»، «مصباح»، «ناهید» و... آزمایش کرده بود. نام‌هایی که هر کدام اعتبارهای میلیاردی پشت خود داشته‌اند و بعضا نیز با شکست مواجه شده‌اند.

ورود  و سرمایه‌گذاری نیروهای مسلح،‌ به خصوص سپاه پاسداران به عرصه ساخت تجهیزات علمی و تکنولوژی، هفته گذشته نیز یک‌بار دیگر با رونمایی از دستگاهی تحت عنوان «ویروس‌یاب مستعان» برای مقابله با کرونا مورد انتقاد گسترده قرار گرفت.

خبرگزاری رسمی دولت،‌ ایرنا،‌ روز ۳۱ فروردین‌ماه در گزارشی نوشته بود نخستین‌بار نیست که «ناکارآمدی»‌ این تجهیزات و صنایع نیروهای مسلح کشور را درگیر انتقاد کرده است.

در حوزه تقویت صنایع هوایی و فضایی، طی سال‌های اخیر دولت روحانی نیز به تلاش‌هایی از جمله تغییر ساختار سازمان فضایی و بازگرداندن آن از نهاد ریاست‌جمهوری به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دست زده بود.

این تغییر به گفته رییس سازمان فضایی در سه سال اخیر با «تخصیص بیشترین سهم از بودجه وزارت ارتباطات» همراه شد.

سرمایه‌گذاری تصاعدی روی ماهواره

با وجود انتقادات داخلی و واکنش‌های بین‌المللی، اعتبارهای اختصاص داده شده به بخش فضایی در دست‌کم دو سال اخیر رشد یافته است. 

خبرگزاری ایسنا نوشت که در لایحه بودجه سال ۱۳۹۷، اعتباری بالغ بر « ۱۱ هزار و  ۸۰۰ میلیارد ریال» به فعالیت‌های فضایی ایران اختصاص یافته بود.

سرمایه‌گذاری برای این بخش در پی خروج آمریکا از برجام،‌ افزایش تنش با غرب و تشدید تحریم‌ها بیشتر از قبل شده و گزارش‌های رسمی نیز حکایت از ادامه آن دارد.

در دی‌ماه سال ۱۳۹۷، رسانه‌ها از افزایش «۴۴۷ درصدی» بودجه پژوهشگاه فضایی ایران خبر دادند.

این در حالی است که در آذرماه سال گذشته نیز رییس سازمان فضایی کشور از افزایش «حدود دو برابری» بودجه بخش فضایی خبر داد.

چالش کرونا؛‌ مشکلات عمرانی و حقوق کارگران

اکنون همه‌گیری بحران کرونا، کاهش درآمد نفتی ایران به دلیل تحریم‌ها و پایین آمدن تقاضا برای نفت و قیمت آن و همچنین کمبود اعتبار برای بخش درمانی حساسیت افکار عمومی را بیش از پیش روی این دست‌ پروژه‌ها افزایش داده است.

علی اکبری، نماینده شیراز،‌ ۱۶ فروردین‌ماه گفته بود که «تمام منابع دولت ایران» از جمله فروش نفت،‌ مالیات و دارایی‌ها امسال صرف مشکلات و آثار کرونا خواهد شد. 

ادامه تخصیص بودجه‌های میلیارد تومانی و میلیون یورویی به فعالیت‌های فضایی در دولت و نیروهای نظامی در حالی است که روحانی پیشتر از مردم خواسته بود با «سختی‌ها» همراهی کنند.

از یک سو، در حالی که آمار رسمی از تورم بالای ۴۰ درصد خبر می‌دهد؛ طی هفته‌های گذشته دولت با چالش تصویب دستمزد کارگران و همچنین متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان و کارمندان روبه‌رو شده است. 

از سوی دیگر، نظرسنجی‌های رسمی نهادهای حکومت ایران نشان می‌دهد دست‌کم ۵۰ درصد مردم کشور با کاهش درآمد به دلیل بحران کرونا مواجه شده‌اند. 

تشدید وخامت اوضاع اقتصادی در شرایطی ادامه می‌یابد که علی ربیعی،‌ سخنگوی دولت، هم در یادداشتی در روزنامه ایران نوشت که بیش از سه میلیون شاغل رسمی و چهار میلیون شاغل غیررسمی در معرض اخراج قرار گرفته‌اند.

با این حال، هم مقام‌های نظامی و هم دولتی از عزم خود برای پیشبرد برنامه‌های فضایی سخن می‌گویند.