عادل برکم،‌ فعال صنفی معلمان و کارشناس آموزش و پرورش،‌ ضمن اشاره به حذف و تغییر بخشی از محتوای کتب درسی دانش‌آموزان درباره تجاوز روسیه به خاک ایران آن را اقدام در جهت «تطهیر» این کشور در ذهن کودکان عنوان کرد.

برکم روز یکشنبه ۱۳ بهمن‌ماه در یک رشته توییت تصاویری از نمونه‌‌های حذف و تغییر یافته در محتوای کتب آموزش فارسی دانش‌آموزان رشته‌های ریاضی فیزیک، علوم تجربی،‌ ادبیات و علوم انسانی، و علوم و معارف اسلامی منتشر کرده است. 

بیشتر این موارد در زمینه ادبیات و عباراتی است که درباره «خون‌ریزی»، «چشم طمع» داشتن و جنگ نظامی روسیه با ایران مطرح شده بود.

این فعال فرهنگی بر اساس مطالبی که از سوی حسین طریقت، معلم ادبیات، منتشر شده از «سانسور عجیب تاریخ» در کتاب‌های چاپ شده بعد از سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶ گزارش داده است.

در دو نمونه از این موارد تغییر، در چاپ اول کتاب‌های آموزشی عبارت «سپاه روس‌» جایگزین عبارت «روس‌ها» در بخشی شده که درگیری ارتش دو کشور یا حضور پرشمار نیروهای نظامی روسیه در ایران مورد اشاره قرار گرفته است.

همچنین در یک مورد عبارت «دیری نگذشت پرچم روس‌ها در خاک آغشته به خون بی‌گناهان به اهتزاز درآمد» از چاپ اول کتاب درسی حذف شده و به جای آن عبارت «دیری نگذشت که این منطقه به تصرف سپاه روس درآمد» قرار گرفته است.

علاوه بر تغییر، به گفته برکم برخی از موارد نیز از کتب درسی حذف شده‌اند. 

از جمله در یک مورد عبارت «تبریز، این شهر کهن، مرکز فرماندهی خط مقدم دفاع در برابر دست‌درازی‌های همسایه شمالی ایران، یعنی روسیه بود» که در چاپ قبلی دیده می‌شد، در چاپ جدید حذف شده است.

از سوی دیگر، عباراتی که درباره «چشم طمع دوختن» بر «آذربایجان» و یا «نگاه فزون‌خواهانه و دهشتبار روس‌ها» بوده،  از سوی ممیزی در چاپ جدید از کتاب بیرون آورده شده است. 

تمایل آموزشی به روسیه

خبر حذف و تغییر محتوای کتب آموزشی به نفع روسیه در حالی منتشر شده است که سال گذشته نیز محمد بطحایی، وزیر وقت آموزش و پرورش،‌ طی سفری به مسکو از آمادگی این وزارتخانه برای لحاظ کردن زبان روسی به عنوان زبان دوم در برخی مدارس خبر داده بود. 

او هدف از این اقدام را «شکستن انحصار زبان انگلیسی» عنوان کرد. 

هم‌زمان با افزایش تنش‌های سیاسی جمهوی اسلامی با آمریکا و بریتانیا در چند سال اخیر،‌ برخی از نمایندگان مجلس نیز تاکنون چندین‌بار از حذف و جایگزینی آموزش زبان انگلیسی در مدارس سخن گفته‌اند.

در همین زمینه حسن نوروزی، سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس، پیشتر زبان انگلیسی را «زبان جاسوس‌ها» خوانده و خواستار جایگزینی آن شده بود. 

او گفت که به دلیل همسایگی ایران با روسیه در مناطق شمالی کشور زبان روسی در مدارس آموزش داده شود.

سابقه دست‌ بردن در کتب درسی

تغییر و حذف محتوای کتب آموزشی پیش از این نیز در دولت‌های پیشین و یا حین دولت حسن روحانی در سایر حوزه‌ها سابقه داشته است. مسئولان آموزش و پرورش این تغییرات را طولانی‌مدت و در راستای انطباق با اسناد بالادستی خوانده‌اند.

یک بار در سال ۱۳۸۸ وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد که قصد حذف کردن مباحث مربوط به پادشاهان از کتاب‌های درسی تاریخی را دارد. 

در آن زمان یعقوب توکلی، رییس وقت گروه مطالعات تاریخ وزارت آموزش و پرورش،‌ از جایگزینی «رویکرد فرهنگی و تمدن‌پرور» به جای «تاریخ‌نگاری‌های سیاسی و نظامی و پادشاهان» سخن گفت. 

این مقام وزارت آموزش و پرورش گفته بود پادشاهان و جنگجویانی مثل چنگیزخان و سلطان محمد شاه حذف و به جای آن‌ها به چهره‌هایی مانند خواجه نصیرالدین طوسی، زکریای رازی و ابوعلی سینا پرداخته می‌شود.

در دولت روحانی نیز محی‌الدین بهرام محمدیان،‌ رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی، در سال ۱۳۹۶ خبر داد که در چند سال اخیر برنامه‌های درسی و تربیتی مبتنی بر «سند تحول بنیادین» مشمول تغییر شده است. 

او از پیشروی در روند تغییر کتب درسی خبر داد و اظهار کرد: «حذف یک تصویر یا مطلب در کتاب‌ها به معنای حذف یک مفهوم نیست، بلکه به معنای به‌سازی کتب درسی است.»

در سال گذشته و امسال نیز خبرهایی مبنی بر حذف اشعار برخی مشاهیر از کتاب‌های درسی و جایگزینی آن منتشر شد. 

خبرگزاری آفتاب‌نیوز در گزارشی در همین زمینه علاوه بر نام‌هایی از جمله احمد شاملو و فروغ فرخزاد به حذف شعرهایی از افرادی مانند هوشنگ ابتهاج، رهی معیری، نیما یوشیج و خیام اشاره کرد. 

همچنین به گزارش این خبرگزاری حذف نام و داستان‌هایی از غلامحسین ساعدی، محمود دولت‌آبادی، صادق هدایت، ایرج میرزا و بزرگ علوی از کتاب دانش‌آموزان مورد اشاره قرار گرفت.

در همین زمینه بود که قاسم پورمقدم،‌ مدیر گروه ادبیات فارسی دفتر تالیف کتب درسی،‌ اعلام کرد «اگر کسی به حکومت فحش داده باشد، متنش از کتاب درسی حذف خواهد شد.»