در سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که از روز چهارم تا چهاردهم اردیبهشت در مصلای تهران برگزار می‌شود، از کشور چین به عنوان مهمان ویژه این نمایشگاه دعوت شده است. این در حالی است که بر اساس گزارش نهادهای ناظر بر آزادی بیان، دولت پکن در زمینه کتاب، مثل بسیاری از زمینه‌های فرهنگی و اطلاع‌رسانی، شدیدترین سانسور را در میان کشورهای جهان اعمال می‌کند.

منتقدان نمایشگاه کتاب تهران می‌گویند که این نمایشگاه به دلیل سانسور و همچنین رعایت نشدن کپی رایت در ایران، از نظر بین‌المللی اهمیت چندانی ندارد و از نظر داخلی هم کارکرد یک فروشگاه بزرگ کتاب را دارد که با تخفیف‌های ویژه و ارائه تسهیلاتی برای برخی از اقشار برگزار می‌شود.

با این حال، چند سالی است که این نمایشگاه به تبعیت از دیگر نمایشگاه‌های جهان، کشوری را به عنوان مهمان ویژه به تهران دعوت می‌کند.

این کشورها معمولا کشورهایی بوده‌اند که از نظر سیاست‌های بین‌المللی و فرهنگی به حکومت ایران نزدیکند.

ایران در سال ۲۰۱۷ در نمایشگاه کتاب پکن حضور یافت و امسال نیز چین مهمان نمایشگاه تهران شده است.

این در حالی است که بر اساس تازه‌ترین رده بندی آزادی بیان که از سوی سازمان گزارشگران بدون مرز چند روز پیش منتشر شد، چین و ایران، به همراه برخی دیگر از کشورها امسال وضعیتی بدتر از رده‌بندی سال قبل دارند.

چین تنها کشوری است که سازمان عفو بین الملل نمی تواند به آمارها در زمینه اعدام در این کشور دست یابد.

عفو بین الملل در تازه‌ترین گزارش خود که دو هفته پیش منتشر شد، اعلام کرد که اطلاعات مربوط به اعدام در آن کشور به‌عنوان اسرار حکومتی طبقه‌بندی می‌شود و در نتیجه گزارش این سازمان شامل آمار اعدام‌ها در چین نمی‌شود.

یک روز پیش از افتتاح این نمایشگاه، ژائو هییون، معاون مدیرکل دفتر تبلیغات صادرات و واردات کمیته مرکزی جمهوری خلق چین در یک نشست خبری در تهران گفت: «بیشترین حجم کتاب‌هایی که تاکنون از چین خارج شده است در رویداد فرهنگی سی و دومین نمایشگاه کتاب تهران به نمایش و فروش گذاشته می‌شود.»

در همین حال لین لیینگ  برگزار کننده غرفه چین در نمایشگاه کتاب تهران نیز گفت: «۱۵ هزار کتاب در این نمایشگاه عرضه خواهیم کرد که برخی از این کتب تالیف رهبر خلق چین است و هدف ما از عرضه این کتاب ها آشنایی بیشتر افراد کتابخوان با چین فعلی است.»

این حجم بی‌سابقه از صادرات کتاب چینی به نمایشگاه کتاب تهران در حالی است که زبان چینی و آموزش آن چندان در ایران رواج ندارد.

همچنین در حالی مقام‌های چینی به ترجمه آثار ایرانی به زبان چینی ابراز تمایل کرده‌اند که دولت پکن علاوه بر آثار نویسندگان چینی، سانسور گسترده‌ای را بر آثار خارجی اعمال می‌کند.

سانسور کتاب در چین از این نیز فراتر است.  

دستگاه سانسور پکن بر آثار بسیاری از ناشران خارجی که به دلایل اقتصادی در چین به انتشار کتاب می‌پردازند، نظارت می‌کند.

به عنوان نمونه، چین در ماه‌های اخیر قانونی را وضع کرد که بر اساس آن هرگونه راهنمای توریستی چه به زبان چینی و چه به زبان‌های دیگر در این کشور مورد بررسی دقیق قرار می‌گیرد. این قانون موجب شد که ارسال آثار ناشران خارجی به کشورهایشان هفته‌ها به تاخیر بیفتد.

همچنین نمایشگاه کتاب چین هر ساله با حاشیه‌هایی درباره ممنوعیت برخی کتاب‌ها در این نمایشگاه برگزار می‌شود و معمولا با اعتراض برخی ناشران خارجی روبرو است.

نمایشگاه کتاب تهران نیز از ابتدای آغاز به کار خود در بیش از سی سال پیش، همواره ممنوعیت‌هایی را درباره عرضه برخی کتاب‌ها اعمال کرده است.

امسال نیز اخباری درباره توقیف و یا لغو اجازه‌ عرضه برخی کتاب‌های مجوزدار در نمایشگاه کتاب تهران منتشر شده است و تعداد دیگری از فعالان عرصه نشر در صفحه‌های رسانه‌های اجتماعی خود از جمع‌آوری برخی از کتاب‌ها از غرفه‌های خود خبر دادند.

اما مرادی‌نیا، مدیر بخش نظارت بر ناشران داخلی نمایشگاه، گفت که از سوی اداره‌ متبوع وی در این زمینه با ناشران تماسی برقرار نشده و تنها در یک مورد که آن هم «سوءتفاهمی» بود با ناشر صحبت شده و «مراتب در حال پیگیری است.»

این در حالی است که هفته گذشته جمعی از ناشران ایران با برگزاری یک نشست خبری از عدم حضور خود در نمایشگاه کتاب تهران «به دلیل مشکلات ساختاری» خبر دادند.