هر روز از تلویزیون‌های بسیاری از کشورهای جهان تبلیغاتی برای نوار بهداشتی و تامپون پخش می‌شود که بر کوچک‌تر شدن حجم این پدها ــ مثل جمله معروف «در جیب شلوار جینتان جا می‌شود»ــ یا افزایش درجه جذب آن ــ حتی با لباس مهمانی بپوشید ــ تاکید می‌کند. هر روز مدل‌های جدیدتر و کیفیت بهبود‌یافته‌تر برای زنان ورزشکار، برای بالرین‌ها، کوهنوردها و هر زنی که کار بدنی سنگین و پیوسته می‌کند و حتی مدل‌های کاربردی‌تر و ویژه نیز طراحی و عرضه شده است.

اما در تمام روزهای پریود ماهانه، شاید کمتر زنی باشد که حتی از خاطرش بگذرد در بخش‌های زیادی از قاره بزرگ آفریقا، دختر‌بچه‌ها به‌خاطر این واکنش طبیعی فیزیک بدنشان از رفتن به مدرسه محروم می‌شوند. تحقیقات سازمان یونیسف و بخش‌های دولتی کشورهای غرب و مرکز آفریقا نشان می‌دهد که بر اساس گزارش‌های منتشر‌شده، نه تنها تعداد زیادی از دخترها در روزهای قاعدگی ماهانه از رفتن به مدرسه و شرکت در کلاس محروم می‌شوند، بلکه حتی امکان توزیع نوار بهداشتی از طریق سازمان‌ها و مدارس هم با مشکلات جدی مواجه است.

در گام اول، تصمیم گرفتند نام آن را به «دستمال بهداشتی» تغییر دهند. این خود از تابو بودن موضوع و حساسیت خانواده‌ها و حتی برخی معلم‌ها کمی کم می‌کند، اما هنوز مشکلات دیگری وجود دارد.

تعداد زیادی از این بچه‌ها باید از رودخانه و داخل آب  عبور می‌کردند تا به مدرسه برسند و این در روزهای عادت ماهانه دشوار بود. به این ترتیب، آمار نشان داد که به‌طور میانگین، هر دانش‌آموز دختر ۱۰ روز در ماه غیبت می‌کند.

سازمان یونیسف در گزارشش می‌نویسد که با وزارتخانه‌های آموزش‌و‌پرورش وارد گفت‌و‌گو شده است تا با کمک سازمان‌های مردمی و دولت برای حل این مشکل تدبیری اتخاذ شود. دانش‌آموزان دختر اغلب مدارس آفریقا سالانه و به‌طور میانگین ۲۰٪ امکان آموزش را از دست می‌دهند. یک سازمان فعال در این مورد می‌نویسد حتی در کشوری مثل کنیا، آمار نشان می‌دهد که در مجموع، ۵۰۰ هزار ساعت در سال از زمان آموزش دانش‌آموزان دختر به هدر می‌رود.

حالا تعداد زیادی از سازمان‌های فعال در حوزه زنان در آفریقا راهکار تازه‌ای یافته‌اند: تهیه نوارهای بهداشتی‌ قابل شست‌و‌شو که می‌توانست مساله تامین هزینه‌اش را نیز تا‌‌حدودی حل کند. اما در شرایطی که دسترسی به آب پاک فراهم نیست، این کار باعث انتقال و افزایش بیماری‌های دستگاه تناسلی دختران و زنان می‌شد. علاوه بر این، به کیسه‌هایی نیاز داشتنند تا بتوانند نوارهای بهداشتی استفاده‌شده را ببرند خانه و بشویند. برنامه «پریود رایگان» با ایده توزیع نوار بهداشتی در تعداد کمی از کشورهای جهان اجرا می‌شود.  

اگر همین تحقیق را در بسیاری از بخش‌هاى روستایى ایران نیز انجام دهیم، نتیجه‌اى چندان متفاوت نخواهد داشت. هنوز در بسیارى از خانواده‌هاى ایرانى صحبت از قاعدگی زنان و خصوصا دختران خانه تابو محسوب می‌شود. از ماجرای پنهانکاری در ماه رمضان گرفته تا خرید مخفیانه نوار بهداشتی. تازه این با فرض آن است که خانواده تمول مالی تهیه‌اش را داشته باشد.  

در ماه‌هاى نخست تحریم‌ها، نوار بهداشتى یكى از اقلامی بود كه به‌شدت افزایش قیمت داشت. گویا زنان باید بهایی ویژه بابت زن بودنشان پرداخت كنند. این ماجرای سانسور تن زنانه حتی در بدترین و سخت‌ترین شرایط انسانى نیز ادامه دارد. .

بعد از زلزله كرمانشاه و سر‌پل ذهاب، این بحث براى چندمین بار در رسانه‌ها مطرح شد. از فعالان زنان داخل ایران هم تعدادى به این موضوع معترض شدند كه چرا هر بار بعد از چنین حوادثی باید در مورد موضوعی تا این حد بدیهی و طبیعى بحث كرد. چطور این ضرورت بهداشتى و اولویت آن براى زنان حادثه‌دیده هنوز روشن نشده است.

در سیل سراسری اخیر، این موضوع دوباره مطرح شد. داستان فضای جنسیت‌زده‌اى كه در هیچ تنگنایی نگاه جنسیتی به زن و نیازهاى او را كنار نمی‌گذارد. شوخی و طعنه و اعتراض پاسخ‌هایی است كه پیام‌هاى مهرانگیز كار، وكیل با‌سابقه و فعال حقوق زنان، طیبه سیاوشی، نماینده تهران در مجلس، و حتى تعدادى از زنان امدادگر حاضر در منطقه درباره نیاز زنان آسیب‌دیده به نوار بهداشتى و لباس زیر را زیر سایه سانسور كلیشه‌اى بعد از هر حادثه كشاند.

زنان سیل زده نوار بهداشتی لازم دارند. قابل توجه عموم امامان جمعه و نوحه خوان ها و روضه خوان ها در مناطق سیل زده.

— Mehrangiz Kar ‪(@MehrangizKar)‬ April 1, 2019

طیبه سیاوشی، نماینده مجلس، در صفحه توییترش مژده داد هلال احمر «ست بهداشتی» آماده کرده است و آن را كمكى برای زنان دانست؛ كوتاه و خلاصه و البته بدون اشاره به این‌كه این بسته‌هاى كمكى چه چیزهایی را در بر می‌گیرد.

با تلاش‌های مشاور امور زنان وزارت کشور، حضور مدیرکل و مشاور امور زنان استاندار در ستاد بحران استانی الزامی شده است.

یکی از دستاوردهای مهم این حضور، اهدای سِت بهداشتی هلال احمر به سیل‌زدگان و تابوشکنی در بحث لزوم تهیه و توزیع اقلام بهداشتی زنان، کودکان و‌ خانواده است.

— طیبه سیاوشی (@TayebehSiavash) March 26, 2019

مشاوران امور زنان در فرمانداری‌های شهرهای سیل‌زده نیز کم‌کم اطلاعیه‌هایی برای اعلام اقلام ضروری بانوان منتشر کردند. مینوخالقی اما بی‌پرده‌پوشی از واژه نوار بهداشتی استفاده کرد و از مشاوران امور زنان فرمانداری‌های لرستان و خوزستان برای پیگیری تامین این نیاز تشکر کرد. 

با دو مدیرکل بانوان استانداری #لرستان و #خوزستان صحبت میکردم. هردو عزیز مجدانه در حال کمک رسانی به سیل زدگان با اولویت اقلام بهداشتی زنان و کودکان هستند و اقلامی مثل #نوار_بهداشتی #پوشک_بچه لباس زیر، شیرخشک و شیشه آن و لباس بچه در اولویت نیاز است.در کمک رسانی ها مدنظر قرار دهیم

— Minoo Khaleghi ‪(@KhaleghiMinoo)‬ April 4, 2019

اما معصومه ابتكار، در مقام رییس سازمان زنان و خانواده، در تمام بخش‌هاى مدیریت حادثه و کمک‌رسانی غایب است، در حالی‌كه حداقل نیمی از آسیب‌دیدگان زنان و دختران روستایی و عشایرند، و در این مورد هم ضرورتی به توضیح نمی‌بیند.

به این ترتیب، آیا با توجه به این‌که مساله نوار بهداشتى براى زنان و دختران آن‌قدر مهم است كه می‌تواند دخترانی را در نقطه‌اى از جهان از تحصیل باز‌دارد یا در نقاطی دیگر باعث انتقال انواع بیماری‌ها شود و برای زنان و دختران حادثه‌دیده تبدیل به دغدغه و اضطراب شود، هنوز اصرار بر حذف آن حتى از دایره واژگان و کمک‌های انسانی به حادثه‌دیدگان وجود دارد؟

اگر دوباره جنبشی در رسانه‌های مجازی به راه افتاد و عکس‌هایی منتشر شد از لباس‌هایی با لکه‌های خون پریود یا مردهایی با بسته‌های نوار بهداشتی در دست نه در کیسه‌های مشکی، نباید آن را غلو‌آمیز و تند‌روی فمنیستی دانست. باید این روزها را به یاد آورد که چطور هنوز ضرورت تابو‌شكنى در مورد این موضوع و ضرورت دسترسی همگانی و ارزان زنان و دختران به آن كارآمد و مورد‌نیاز است.

به یاد بیاوریم که هنوز باید در مورد این‌که نمی‌شود در محلی که دسترسی به آب برای آشامیدن هم ممکن نیست و افرادی حتی لباس تنشان را از همسایه قرض گرفته‌اند، پیشنهاد جوشاندن تکه پارچه و خشک کردنش در آتش را داد. صحنه‌هایی که بیشتر به کار فیلم‌های هالیوودی طبیعت‌گردی می‌آید تا زنان و دختران گرفتار در سیل و زلزله. هنوز هم هر بار در غافلگیری‌هاى مدیریت بعد از حادثه، باید در‌به‌در دنبال این باشیم که درباره «وقیحانه نبودن» اعلام نیاز در مورد ضرورت سلامت بخشی از تنمان باب گفتمان را باز کنیم.