از آغاز همه‌گیری کرونا، کشورها ابتدا با قرنطینه و تعطیلی سراسری و سپس،  واکسیناسیون، تلاش کردند شیوع کووید‌ـ‌۱۹ را مهار کنند. اما پس از هر دوره کاهش نسبی موارد ابتلا، موج‌های جدید از راه رسید و امید به پایان همه‌گیری را نقش بر آب کرد. آنچه در ادامه می‌آید مقاله‌ای از اندرو لی، متخصص سلامت عمومی جهانی از دانشگاه شفیلد، است که در وب‌سایت کانورسیشن منتشر شده و به این مساله می‌پردازد که چرا از نظر او، امروز دیگر قادر نیستیم کووید‌ـ‌۱۹ را ریشه‌کن کنیم. 

در سراسر جهان، کشورها ناچارند میان موارد ابتلا به کووید‌ـ‌۱۹ و محدودیت‌ها تعادل ایجاد کنند. در بریتانیا و آمریکا، شمار روزانه موارد جدید ابتلا به هزاران نفر می‌رسد، اما محدودیت‌ها برداشته شده است. در مقابل، نیوزیلند تعطیلی سراسری و قرنطینه را تازه آغاز کرده است تا شمار اندک موارد شناسایی‌شده را مهار کند.

در ۲۰ ماه گذشته، نیوزیلند، استرالیا و چند کشور دیگر در شرق آسیا سیاست‌هایی سختگیرانه با هدف ریشه‌کنی کامل کووید‌ـ‌۱۹ را دنبال کرده‌اند. مشخصه این رویکردهای «به‌صفررسانی ابتلا به کووید» کنترل‌های مرزی سختگیرانه و قرنطینه و همچنین، اعلام فوری تعطیلی سراسری به‌محض شناسایی موارد ابتلا بوده است.

این روش‌ها به کاهش شمار ابتلا و مرگ کمک کرده‌اند. میزان آسیب اقتصادی همه‌گیری کرونا در کشورهایی که این رویکردها را اتخاذ کرده‌اند کمتر از سایر کشورها بوده است. نیوزیلند اعلام کرده است در نظر دارد راهبرد ریشه‌کنی کووید‌ـ‌۱۹ را تا زمان نامعلوم ادامه دهد.

آیا شدنی است؟ در جهانی ایده‌آل، هدف همه کشورها ریشه‌کنی کامل کووید‌ـ‌۱۹ است. اما با دگرگونی وضعیت همه‌گیری، این رویکرد چندان معقول نیست.

رویایی دست‌نیافتنی؟

در بسیاری از کشورها اکنون میزان بالایی از ویروس در گردش است اما در تلاش برای ریشه‌کنی ویروس هم نیستند. بعید است کشورهایی با شمار اندک موارد ابتلا، مثل نیوزیلند یا استرالیا، بتوانند در جهانی که ویروس در گردش است، تا زمان نامعلوم به مهار کووید‌ـ‌۱۹ ادامه دهند. 

خطر ورود ویروس از طریق مسافران آلوده همیشه وجود خواهد داشت. در این عصر جهانی‌سازی، ادامه انزوا و قرنطینه کشوری از سایر کشورها در بلندمدت بسیار هزینه‌بر و نامطلوب خواهد بود. علاوه بر این، خوش‌شانسی هم لازم است. ویتنام، تایلند و کره جنوبی که زمانی نمونه‌های موفق با صفر مورد جدید ابتلا به کووید‌ـ‌۱۹ بودند، اکنون در تلاش‌اند ویروسی را که به‌رغم کنترل‌های مرزی سختگیرانه وارد شده است، مهار کنند.

جهش‌های ویروس شاید توضیح بدهد که چرا مهار کووید‌ـ‌۱۹ دشوار بوده است. سرایت‌پذیری این ویروس بیشتر شده است. گونه آلفا حدود ۵۰ تا ۱۰۰ درصد مسری‌تر از گونه اصلی است که در اواخر سال ۲۰۱۹ شناسایی شده بود، و گونه دلتا حدود ۵۰ درصد مسری‌تر از آلفا است. هرچه ویروس مسری‌تر شود، اقدام‌های بیشتری برای جلوگیری از سرایت لازم است.

عوامل دیگری را نیز باید در نظر گرفت. این ویروس حیوانات خانگی و وحشی را نیز آلوده می‌کند. اگر ویروس از انسان به حیوان سرایت کند، به این ترتیب ذخیره ویروسی جدیدی ایجاد می‌شود، و پس از مهار شیوع، احتمال دارد دوباره از این طریق به انسان منتقل شود.

مهم‌تر از همه، شمار بسیاری از افراد مبتلا بی‌علامت‌اند. شناسایی زودهنگام این موارد ابتلا دشوار است و بنابراین، احتمالا ویروس پخش می‌شود. هر دو عامل احتمال بازگشت کووید‌ـ‌۱۹ را افزایش می‌دهند‌ــ مگر این‌که محدودیت‌های شدید در کشورهایی که موارد ابتلا به صفر رسیده است، ادامه پیدا کند.

اما مردم تا کی از رویکرد به‌صفررسانی ابتلا به کووید حمایت خواهند کرد اگر به این معنی باشد که هر چند وقت یک بار برای مهار شمار اندکی از موارد ابتلا، قرنطینه و تعطیلی سراسری اعلام شود؟ در استرالیا، به نظر می‌رسد مردم از محدودیت‌های مکرر خسته شده‌اند، به‌ویژه که ویروس در هر صورت باقی می‌ماند. اعتماد به مدیریت دولت در برخورد با کووید‌ـ‌۱۹ رو به کاهش و فشار روانی رو به افزایش است. 

نقش واکسن‌ها

نقطه مقابل این است که میزان واکسیناسیون در کشورهایی مانند استرالیا و نیوزیلند هنوز پایین است. تسهیل سیاست‌های فعلی به شیوع سریع ویروس، اختلال، بیماری و مرگ‌و‌میری منجر می‌شود که اجتناب‌پذیر است.

هرچند سیاست به‌صفررسانی ابتلا به کووید هزینه‌بر است، درسی که از همه‌گیری کرونا آموختیم این است که در کوتاه‌مدت، اتخاذ رویکرد قاطع و سختگیرانه به آسیب‌دیدگی کمتر سلامت و ثروت جوامع منجر می‌شود. در کشورهایی که میزان ابتلا و واکسیناسیون پایین است، ادامه سیاست محدود‌سازی حداکثری منطقی است. 

اما روشن نیست بهترین راه‌حل بلندمدت چیست. این ویروس هنوز به «کنام زیست‌محیطی‌اش» نرسیده است، پس روشن نیست سرانجام چه رفتاری از خود نشان می‌دهد. چند نتیجه محتمل است و به میزانی که واکسن‌ها بتوانند جلوی ابتلا و سرایت ویروس را بگیرند بستگی دارند، نه این‌که فقط جلوی بروز علایم بیماری را بگیرند.

اگر واکسن‌ها بتوانند در مقابل سرایت بیماری مصونیت ایجاد کنند، و شمار کافی از جمعیت کشور واکسینه شوند، موارد ابتلا کاهش پیدا می‌کند. در آن صورت است که شاید مانند سرخک، از طریق مصون‌سازی بتوان کووید‌ـ‌۱۹ را در بیشتر مناطق جهان ریشه‌کن کرد. البته این خطر باقی می‌ماند که ویروس از مناطقی که موارد ابتلا بالاست یا ویروس در گروه‌های واکسینه‌نشده به بقایش ادامه می‌دهد، دیگر بار بازگردد‌ــ امروزه، سرخک نیز به همین صورت عمل می‌کند.

با وجود این، مشخص نیست مصونیتی که واکسن‌ها ایجاد می‌کنند تا چه مدت دوام دارد، و نابرابری قابل‌ملاحظه در توزیع جهانی واکسن مانعی مهم در جلوگیری از شیوع کووید‌ـ‌۱۹ است. این روزها، کارشناسان سلامت عمومی بیش‌از‌پیش دارند به این نتیجه می‌رسند که در وضعیت فعلی، دستیابی به مصونیت کل جمعیت ممکن نیست.    

احتمال دیگر این است که واکسن به‌اندازه کافی جلوی سرایت ویروس را نمی‌گیرد. در این صورت، گردش ویروس در جمعیت ادامه خواهد یافت، البته با کاهش شمار ابتلا به نوع وخیم بیماری، بستری و مرگ‌و‌میر؛ شاهد شیوع‌های دوره‌ای خواهیم بود و احتمالا مانند آنفلوانزا، همه‌گیری‌های فصلی. این سناریو محمتل‌تر است. بنابراین، تمرکز روی جلوگیری از شیوع بیماری کمتر و محافظت از افراد آسیب‌پذیر از طریق ایمن‌سازی بیشتر خواهد بود.

پذیرش و آمادگی برای این مساله که کووید‌ـ‌۱۹ بومی خواهد شد‌ شاید تنها راهبرد نهایی واقع‌بینانه باشد. در این صورت، کشورهایی مثل استرالیا و نیوزیلند باید به‌سرعت جمعیتشان را واکسینه و مصون کنند تا بتوانند از مرگ‌و‌میر بالا و شیوع گسترده بیماری، مشابه آنچه در اروپا و آمریکا رخ داد، جلوگیری کنند.

اما وقتی این اقدام صورت گرفت، ادامه تعطیلی‌های سراسری و قرنطینه‌های مکرر می‌تواند از لحاظ اقتصادی‌اجتماعی مختل‌کننده باشد و حفظ حمایت اجتماعی را با چالش مواجه کند. با توجه به افزایش سرایت‌پذیری ویروس و ناممکنی بستن کامل مرزها در بلندمدت، و این حقیقت که سایر کشورها سیاست به‌صفررسانی ابتلا به کووید را دنبال نمی‌کنند، ریشه‌کنی کامل ویروس کرونا دست‌نیافتنی است.