در حالی که نگرانی‌ها درباره گسترش شیوع گونه جدید ویروس کرونا در بریتانیا افزایش یافته است، مت هنکاک، وزیر بهداشت این کشور، از شناسایی یک گونه جدید دیگر از ویروس در این کشور خبر داد.

او روز چهارشنبه سوم دی‌ماه اعلام کرد هر دو فرد مبتلا به این ویروس جدید با افرادی که اخیرا از آفریقای جنوبی آمده بودند، ارتباط داشتند.

هنکاک گفت: «گونه جدید کشف‌شده بسیار نگران‌کننده است چرا که قابلیت سرایت بیشتری دارد و به نظر می‌آید که از گونه جدید قبلی کشف‌شده در بریتانیا جهش‌یافته‌تر است.»

او در ادامه اضافه کرد نزدیکان این دو فرد مبتلا و همچنین تمام کسانی که اخیرا در آفریقای جنوبی بوده یا با کسانی که در آنجا بوده‌اند، ارتباط نزدیک داشته‌اند باید خود را قرنطینه کنند. به گفته او، محدودیت‌های فوری بر سفر از آفریقای جنوبی وضع می‌شود.

وزیر بهداشت بریتانیا در ادامه اعلام کرد محدودیت‌های شدید مرتبط با کرونا بر بخش‌های بیشتری از انگلستان اعمال خواهد شد.

به گفته او، از سه روز دیگر بخش‌های وسیعی در جنوب انگلستان به لندن ‌‌و مناطق همسایه آن پیوسته و وارد محدودیت‌های سطح چهارم می‌شوند که مشابه قرنطینه است.

گونه جهش‌یافته قبلی از ویروس سارس-کوو-۲ عامل بیماری کووید-۱۹ که به تازگی شیوع سریع آن در بریتانیا اعلام شده، نگرانی‌های شدیدی را به ویژه در میان همسایگان اروپایی این کشور به وجود آورده و برخی از آنان ارتباطات ترابری خود با بریتانیا را قطع کرده‌اند.

این گونه جدید از کرونا که از سوی برخی کارشناسان B.1.1.7 خوانده می‌شود، اولین گونه جهش‌یافته از ویروس همه‌گیر شده فعلی نیست، اما سرعت انتقال آن تا ۷۰ درصد بیشتر از سرعت انتقال گونه قبلی شیوع یافته در بریتانیاست.

آیا نگرانی‌ها درباره این گونه جدید موجه است؟ 

جواب اغلب محققان به این پرسش مثبت است، زیرا این گونه جدید به گونه غالب در برخی از مناطق جنوب انگلستان تبدیل شده و میزان موارد بستری‌ به ویژه در لندن و شهرستان کنت را افزایش داده است. 

این گونه جدید برای اولین بار در ماه سپتامبر در بریتانیا مشاهده شد، اما در هفته منتهی به ۹ دسامبر، ۶۲ درصد موارد بیماری کووید-۱۹ در لندن ناشی از این گونه جدید بود. این در حالی است که این موارد در سه هفته پیش از آن ۲۸ درصد بود.

دولت‌های استرالیا، ایتالیا و هلند نیز از شناسایی این گونه جدید جهش‌یافته خبر داده‌اند. هلند در ابتدای ماه دسامبر ابتلا به این گونه را شناسایی کرد.

همچنین چندین مورد از کووید-۱۹ که عامل آن‌ها گونه جدید بوده، از سوی دانمارک و ایسلند به مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های اروپا اعلام شده است. همچنین رسانه‌های بلژیک از شناسایی مواردی از ابتلا به این گونه جدید خبر داده‌اند.

 پیتر اوپنشاو، استاد پزشکی تجربی کالج سلطنتی لندن در این زمینه به خبرگزاری رویترز گفت: «جدی گرفتن این گونه جدید، درست است.» شون فیتزجرالد، استاد مدعو در دانشگاه کمبریج نیز اعلام کرد که وضعیت کنونی «به شدت نگران‌کننده» است.

تغییرات کد ژنتیکی ویروس

اصلی‌ترین نگرانی این است که سرعت انتقال گونه جدید به طور معناداری بیشتر از ویروس اولیه است. این گونه جدید ۲۳ بار در کد ژنتیکی‌اش جهش‌ یافته که رقم بالایی در تغییرات ویروس به حساب می‌آید و برخی از این جهش‌ها بر ظرفیت شیوع آن موثر بوده است.

در حالی که دانشمندان میزان افزایش سرعت انتقال این گونه جدید را بین ۴۰ تا ۷۰ درصد اعلام کرده‌اند، دولت بریتانیا اعلام کرد که این ویروس می‌تواند نرخ بازتولید ویروس را که با حرف «R» معرفی می‌شود، به میزان  ۴ درصد افزایش دهد.

این افزایش نرخ بازتولید، می‌تواند خطر شیوع سریع این گونه را در کشورهای دیگر نیز افزایش دهد و کنترل همه‌گیری کرونا را بیش از پیش دشوارتر کند.

مارتین هیبرد، استاد بیماری‌های عفونی واگیردار در مدرسه بهداشت و پزشکی گرمسیری لندن در این زمینه معتقد است: «B.1.1.7 تاکنون به نظر می‌رسد همان میزان کشندگی گونه قبلی را دارد، اما با افزایش قدرت انتقال.»

آیا واکسن‌های کووید-۱۹ در برابر این گونه جدید موثر هستند؟

دانشمندان می‌گویند هنوز هیچ مدرکی دال بر این‌که واکسن‌های کنونی ساخته شده یا در حال ساخت برای مقابله با کرونا نتوانند بر این گونه موثر باشند، یافت نشده است. این در حالی است که واکسن ساخته شده از سوی شرکت‌های فایزر و بیون‌تک به بریتانیا ارسال شده و روند واکسیناسیون نیز در این کشور آغاز شده است.

ادام فین، متخصص واکسن و استاد پزشکی کودکان دانشگاه پریستول می‌گوید در صورت تاثیر این گونه جدید بر اثرگذاری واکسن، به نظر می‌رسد این تاثیر جزئی باشد.

همچنین پاتریک والانس، مشاور ارشد علمی دولت بریتانیا نیز اعلام کرد واکسن‌های کووید-۱۹ در ایجاد ایمنی برای گونه‌های جهش‌یافته ویروس کرونا کافی است.

جولیان تانگ، استاد ویروس‌شناسی بالینی در دانشگاه لیستر گفت: «ما هنوز تغییرات فاحش در پروتئین اسپایک (spike protein) که باعث کاهش اثرگذاری واکسن می‌شود را ندیده‌ایم.»

پروتئین اسپایک به ویروس کرونا اجازه می‌دهد به سلول میزبان نفوذ کند و باعث ایجاد عفونت شود.

آیا این گونه جدید بر آزمایش‌های کرونا تاثیر می‌گذارد؟

تا حدی بله. یکی از جهش‌های گونه جدید بر یکی از سه هدف‌گیری ژنی به کاررفته در برخی آزمایش‌های پی‌سی‌آر تاثیر می‌گذارد. به این معنا که ممکن است نتیجه آزمایش‌ها در آن ناحیه هدف یا «کانال» منفی باشد.

از آنجا که آزمایش‌های پی‌سی‌آر به طور کلی بیش از یک هدف ژنی را تشخیص می‌دهد، جهش در پروتئین اسپایک فقط تا حدی بر آزمایش‌های کرونا تاثیر می‌گذارد و خطر نتایج منفی کاذب را پایین می‌آورد.

آیا گونه‌های جهش‌یافته معنادار دیگری از ویروس سارس-کوو-۲ وجود دارد؟