نخست وزیرعراق حیدر العبادی در مصاحبه ای با روزنامه ی ایندپندنت چاپ بریتانیا روز دوشنبه ۸ آبان از تصمیم دولتش برای اعمال کنترل بیشتر براقلیم کردستان عراق پس از دهه ها خبر داد.

در چند ماه اخیر نیروهای تحت فرمان العبادی شامل ارتش عراق و شبهه نظامیان حشد الشعبی توانستند پس ازیک محاصره ی نه ماهه، داعش را پس از سه سال از موصل بیرون برانند.

در جبهه ای دیگر، اواسط ماه گذشته عراق توانست نیروهای خود را در مناطق وسیعی از خاک کردستان عراق از جمله شهر نفت خیز کرکوک مستقر کند.

ماده ی ۱۴۰ قانون اساسی عراق مصوب سال ۲۰۰۵ که از این سرزمینها  تحت عنوان مناطق مورد مناقشه اسم می برد، حل مسالمت آمیز اختلافات بر سر این مناطق را به یک پروسه ی چند مرحله ای و به انجام رفراندوم در کرکوک تا آخر سال ۲۰۰۷ منوط کرده است.

کردها می گویند دولت عراق بعد از یک دهه، از اجرای این ماده ی قانون اساسی سر باز می زند.

به دنبال اجرای رفراندوم استقلال در کردستان به رهبری مسعود بارزانی در اوایل ماه مهر امسال و بازپس گیری مناطق مورد مناقشه از طرف بغداد تنها سه هفته پس از انجام رفراندوم جنحالی، به نظر می رسد که اجرای ماده ی ۱۴۰ قانون اساسی بیش از پیش در پره ی ابهام باقی خواهد ماند.

عبادی در این مصاحبه تاکید کرده که در صدد پایان دادن به خودمختاری اقلیم کردستان است. خودمختاری کردستان از سال ۱۹۹۱ به دنبال شکست صدام در اشغال کویت شروع شد و به باور بسیاری، اقلیم پس از سقوط صدام در سال  ۲۰۰۳، به یکی از پرقدرت ترین مناطق خودمختار بدون حاکمیت ملی تبدیل شد.

روند رو به رشد اقلیم و حضور روزافزون این منطقه ی خودمختار در بازارجهانی نفت و اقدامات اخیرهبراقلیم، در جهت استقلال از عراق منجر به اوجگیری تنشهای سیاسی بین بغداد و اربیل شده است.

نخست وزیرعراق در خصوص بازگرداندن اعمال قدرت دولت مرکزی عراق براقلیم کردستان ومحدود کردن اختیارات حکومت محلی اظهار داشت: " تمامی گذرگاههای مرزی عراق بایستی تحت کنترل انحصاری نیروهای فدرال عراق باشند".

به نظر می رسد که ورود و استقرار نیروهای عراقی به نقطه ی مرزی فیش-خابور در روز سه شنبه ی این هفته در راستای تحقق بخشیدن به این طرح بغداد بوده است.

نخست وزیر عراق در این مصاحبه حتی از قصد دولتش برای محدود کردن نیروهای پیشمرگه کردستان پرده برداشت و اظهار داشت که این نیروها، یا باید ادغام وبه کنترل نیروهای عراق درآیند، یا به گروه کوچکی از نیروهای محلی اقلیم تقلیل یابند. لازم به ذکر است که نیروهای پیشمرگه از زمان شروع اوجگیری داعش در عراق در سال ۲۰۱۴ همواره بخشی از ائتلاف ضد داعش به رهبری آمریکا بوده و همکاری این نیروها در عقب راندن داعش انعکاس سیاسی و رسانه ای مثبتی در جهان غرب داشته است.

کردها معتقدند که جامعه ی جهانی، علیرغم فداکاریهای نیروهای پیشمرگه در نبرد علیه داعش، در جریان هجوم عراق به کرکوک در ماه گذشته، اقلیم کردستان را تنها گذاشته و چشم پوشی آمریکا در قبال دخالت ایران در این عملیات را به عنوان پاسخی به رد درخواست آمریکا برای لغو رفراندوم استقلال از جانب بارزانی تلقی می کنند.

تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا در نشست خود با عبادی در بغداد از حضورنیروهای سپاه قدس ایران در عراق و نفوذ آن بر شبهه نظامیان حشد الشعبی ابراز نگرانی کرده بود.

عبادی در این مصاحبه  البته نقش ایران و علی الخصوص قاسم سلیمانی رهبر سپاه قدس، شاخه ی خارج از کشور سپاه پاسداران جمهوری اسلامی، را در بازپس گیری کرکوک مردود دانست. او در این خصوص گفت: "می توانم بگویم که سپاه پاسداران ایران در تحولات اخیر در کرکوک هیچ نقشی نداشته است".

او البته اذعان کرد که تنی چند از اعضای سپاه پاسدارن به نیروهای عراقی در مبارزه با داعش مشاوره می دهند. نخست وزیرعراق همچنین اتهامات علیه نیروهای حشد الشعبی را رد کرد و از آنها به عنوان بخشی از نیروهای قانونی و منظم عراق نام برد.

لازم به ذکر است که با توجه به روابط  سیاسی و امنیتی نزدیک آمریکا با بغداد و اربیل، رویارویی روزافزون اخیر طرفین، آمریکا را که حامی بازگرداندن ثبات به عراق است، در وضعیت دیپلماتیک دشواری قرار داده است.

عبادی ضمن اشاره به حمایتهای بین المللی و خصوصا منطقه ای از دولتش، از اقدامات کم سابقه ی دولت عراق در برخورد با اقلیم کردستان، که طرح استقلال ازعراق را در دستور کار قرار داده است، دفاع کرد. او گفت: "ما به طورواضح موضع خود را در قبال حفظ یکپارچگی عراق و اهمیت این موضوع در مبارزه با تروریسم اعلام کرده ایم".  

به نظر می رسد عبادی به پتانسیل کشورهای همسایه اش در جلب همکاریهای نزدیک آنها برای جلوگیری از استقلال کردستان عراق به نیکی آگاه بوده و هست. همکاریهای ایران و ترکیه با عراق در کنترل کردن گذرگاههای مرزی کردستان با این دو کشور، بستن دو فرودگاه بین المللی در اقلیم، نقش مستقیم ایران در بازپس گیری مناطق مورد مناقشه، تاکنون ظاهرا ورق را به نفع بغداد برگردانده، چیزی که ممکن است به برگ برنده ی عبادی در انتخابات سال آتی عراق نیز تبدیل شود.

پیچ و خمهای سیاست در خاورمیانه هر از چندگاهی حتی بازیگران حرفه ای این منطقه را غافلگیر می کند، چیزی که به نظر می رسد کردها در شرایط کنونی، پس از دوستان همیشگی شان که همان کوهستانهای کردستان است، به آن امید بسته باشند.

تا آنزمان که پیچیدگی سیاست در خاورمیانه به این امیدها جامه ی عمل بپوشاند، پرسش اینست که آیا احزاب و مردم اقلیم کردستان پس از ۲۶ سال دوری ازاعمال مستقیم قدرت دولت مرکزی، چگونه به طرح عبادی برای برچیدن خودمختاری اقلیم و اعمال قدرت بر کردستان واکنش نشان خواهند داد.