دولت بریتانیا با اعطای حفاظت دیپلماتیک به نازنین زاغری رتکلیف در زندان ایران، قدرتمندترین ابزار خود را علیه حکومت ایران در این پرونده به کار گرفت.

این نخستین بار در سال‌های اخیر است که دولت بریتانیا در اعتراض به رفتار یک دولت خارجی با یکی از شهروندان بریتانیا از این ابزار استفاده می‌کند.

این اقدام دولت بریتانیا، پرونده خانم زاغری رتکلیف را از سطح یک موضوع کنسولی به سطح یک اختلاف دولتی میان لندن و تهران ارتقا می‌دهد.

این تصمیم تقریبا سه سال پس از بازداشت خانم زاغری رتکلیف در فرودگاه تهران به همراه دختر خردسالش در راه بازگشت به بریتانیا گرفته شده است. زاغری که برای بازدید از خانواده به ایران آمده بود، پس از بازداشت به اتهام «توطئه برای تضعیف نظام» به پنج سال زندان محکوم شد. او این اتهام را قاطعانه رد کرده است.

جرمی هانت، وزیر امورخارجه بریتانیا اذعان کرد که تصمیم او برای اعطای حفاظت دیپلماتیک به نازنین زاغری رتکلیف تصمیم آسانی نبوده است. اما به گفته او: «این یک گام مهم دیپلماتیک است و به تهران هشدار می‌دهد که رفتارش بسیار غلط است.»

هانت ادامه داد: «بعید است یک شبه به یک راه حل جادویی و ثمربخش دست پیدا کنیم، اما این امر به دنیا نشان خواهد داد که نازنین بیگناه است و بریتانیا اجازه نخواهد داد که با یکی از شهروندانش این گونه ظالمانه رفتار شود. او یک زن بیگناه است که سه سال در زندان و به دور از دختر خردسالش است.»

این حرکت بریتانیا احتمالا با واکنش تندی از سوی تهران روبرو خواهد شد، اما تصمیم گیری درباره آن ماه‌ها به طول انجامیده بود و تنها زمانی اخذ شد که تمامی تلاش‌ها برای آزادی نازنین با شکست روبرو شدند.

حفاظت دیپلماتیک با مصونیت دیپلماتیک تفاوت دارد اما برای بریتانیا در را به روی گزینه‌های جدید قانونی و دیپلماتیک باز می‌کند، از جمله در دیوان بین‌المللی دادگستری سازمان ملل متحد. مصونیت دیپلماتیک همچنین موضع وزارت امور خارجه بریتانیا  را برای درخواست ملاقات با زاغری تقویت می‌کند.

در اولین واکنش به این خبر، حمید بعیدی نژاد، سفیر ایران در لندن، این اقدام دولت بریتانیا را مغایر با قوانین بین المللی خواند و گفت: «دولت‌ها تنها در مورد شهروندان خود می‌توانند از حمایت دیپلماتیک استفاده کنند، و دولت بریتانیا می‌داند که ایران شهروندی دوگانه را حتی با وجود اقامت در بریتانیا به رسمیت نمی‌شناسد. در نتیجه خانم زاغری ایرانی محسوب می‌شود.» 

به‌رغم ادعای بعیدی نژاد، طبق قوانین بین المللی، بریتانیا زمانی می‌تواند از حفاظت دیپلماتیک استفاده کند که ملیت «غالب» شهروند دو ملیتی مورد نظر، بریتانیایی باشد.

مقامات ایرانی  بارها درخواست  هانت برای ملاقات با نازنین را رد کرده‌اند.

شادی صدر، وکیل حقوق بشر در واکنش به این اقدام دولت بریتانیا در توییتر خود نوشت: «تصمیم بی‌سابقه وزیر خارجه بریتانیا در اعمال «حفاظت دیپلماتیک» برای نازنین زاغری، دولت این کشور را با تمام قوا علیه جمهوری اسلامی ایران قرار می‌دهد و امکان همه اقدامات مجاز در حقوق بین‌الملل را ایجاد می‌کند؛ از جمله طرح دعوی در دیوان بین‌المللی دادگستری که احتمال محکومیت جمهوری اسلامی در آن زیاد است.»

 هانت برای حل این موضوع در ماه نوامبر به ایران سفر کرد اما نازنین کماکان در زندان باقی ماند و حتی پس از کشف غده‌ای در سینه اش به او اجازه دسترسی به خدمات پزشکی داده نشد.

نازنین زاغری رتکلیف در اعتراض به وضعیت خود دست به اعتصاب غذای سه روزه زد.

به گفته شوهر او، ریچارد رتکلیف، قضات دادگاه به نازنین گفته‌اند که «پرونده او مرتبط با پولی است که بریتانیا بابت فروش تانک به تهران بدهکار است. مبلغ این بدهی حدود ۴۰۰ میلیون پوند تخمین زده شده است.»

لندن و تهران هر دو ارتباط پرونده نازنین با این بدهی را رد می‌کنند.