از سه دهه پیش و در کنار مناقشات سیاسی و اجتماعی بر سر برنامه‌ریزی برای اوقات فراغت جوانان، این فیزیکدان‌های ایرانی بودند که با گسترش ستاره‌شناسی آماتوری دست بالا را در جذب جوانان پیدا کردند. آسمان پر ستاره ایران راهی برای گردشگری علمی باز کرد و همزمان تنها نشریه عمومی درباره نجوم به زبان فارسی که نظیری در خاورمیانه ندارد نیز راهی خانه‌های علاقه‌مندان شد.

اکنون بسیاری از دوستداران نجوم در ایران همزمان با علاقه‌مندان در کشورهای دیگر در جریان رویدادهای نجومی داخل و خارج ایران هستند. اتفاقی که با گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی راه تبادل اطلاعات علمی بین آن‌ها را نیز هموارتر کرده است.  

از جمله رویدادهای نجومی تازه‌ای که اینبار از شامگاه روز پنجم مرداد در آسمان ایران پدیدار می‌شود، ماه گرفتگی یا خسوف است. ماه گرفتگی پنجم مرداد یکی از طولانی‌ترین گرفتگی‌های قرن بیست‌و یکم است.

گرفتگی ماه که از شامگاه روز پنجم مرداد رخ می‌دهد از جمله پدیده‌هایی‌ست که به نام گرفتگی‌ مرکزی نامیده می‌شود. در گرفتگی‌های مرکزی، ماه درست از وسط سایه زمین عبور می‌کند. شبیه به این ماه گرفتگی مرکزی یکبار دیگر در روز ۲۵ خرداد سال ۱۳۹۰ نیز رخ داده بود.

از نظر زمانی، از لحظه ورود ماه به نیم‌سایه و سایه کامل، تا خروج از نیم‌سایه طرف دیگر در مجموع حدود ۴ ساعت طول می‌کشد. دلیل زمان طولانی گرفتگی در این است که ماه به دورترین فاصله خود از زمین می‌رسد که به آن اوج مداری می‌گویند. دورتر بودن مدار حرکت ماه از زمین باعث طولانی‌تر شدن ورود و خروج ماه از گرفتگی می‌شود.

زمان گرفتگی کامل ماه ۱۰۳ دقیقه یعنی یک ساعت و ۴۳ دقیقه خواهد بود. همین زمان ۱۰۳ دقیقه‌ای باعث شده ماه گرفتگی پنجم مرداد یکی از طولانی‌ترین گرفتگی‌های قرن بیست و یکم باشد.

در ایران می‌توان گرفتگی کامل ماه و البته ماه سرخ را مشاهده کرد. شدت رنگ سرخ ماه در چنین حالتی باعث شده این پدیده در زبان عمومی به نام ماه خونین شناخته شود. علت سرخ دیده شدن ماه این است که پس از عبور نور خورشید از جو زمین، پرتوهای فرابنفش خورشیدی شکسته می‌شوند و در نتیجه رنگ قرمز بیش از رنگ‌های دیگر به چشم ما می‌رسند.

بهترین زمان برای رویت گرفتگی کامل ماه در ایران از ۵۱ دقیقه بعد از نیمه شب به وقت رسمی است.

همزمان با ماه گرفتگی پنجم مرداد و به دلیل کم شدن فاصله زمین و مریخ از یکدیگر، علاقه‌مندان به نجوم می‌توانند سیاره مریخ را نیز رصد کنند. از ۱۵ سال پیش تابه‌حال، فاصله زمین و مریخ به این نزدیکی نبوده است.  

اگر به رصد ماه گرفتگی از ابتدا تا انتها علاقه‌مندید، از ساعت ۹ و ۴۴ دقیقه شب تا ساعت ۳ و ۵۸ دقیقه بامداد می‌توانید یکی از رویدادهای نادر قرن بیست‌و‌یکم را در آسمان ایران مشاهده کنید.