«آتش می‌توانست مهار شود، اگر بودجه‌های دولتی قطع نشده بودند».

این جمله‌ دو روز پس از آتش گرفتن موزه دویست ساله «تاریخ طبیعت برزیل» در شهر ریو دو ژانیرو مکرر شنیده می‌شود، هم از سوی مردمی که مبهوت و خشمگین در اعتراض به دولت به خیابان‌ها ریخته‌اند و هم از رسانه‌هایی که در تلاش هستند تا خبر نابودی یکی از بزرگ‌ترین آرشیوهای آمریکای لاتین را نشان مخاطب بدهند.

بهت اصلی از این است که در حدود ۹۰ درصد از ۲۰ میلیون آثار جمع‌آوری شده در «موزه تاریخ طبیعت برزیل» در آتش سوخته‌اند.

این خبر را لویز فرناندو دیاس دوآرتو، از مدیران موزه در جمع خبرنگارها گفت و افزود، «۱۰ درصد موزه نجات یافته است». یک یک شهاب‌سنگ که در قرن هجدهم در برزیل کشف شده بود و همچنین مجموعه‌ای سفالی از این آتش‌ در امان مانده‌اند.

ولی «لویزیا» (Luzia) ظاهرا سوخته است.

این فسیل ۱۱ هزار و پانصد ساله، قدیمی‌ترین بازمانده انسانی است که در آمریکای جنوبی یافت شده است. همچنین احتمالا کامل‌ترین اسکلت دایناسور برزیل هم دیگر وجود نداشته باشد.

آتش در آخرین ساعات شب یکشنبه در موزه تاریخ طبیعی برزیل شروع شد و هرچند کسی در آن زخمی نشد، ولی هنوز علت حادثه مشخص نشده است.

با این حال  منتقدان انگشت اتهام را بر دولت برزیل گذاشته‌اند.

نوش‌دارو پس از مرگ سهراب

میشل تمر، رییس‌جمهور برزیل روز دوشنبه ۱۲ شهریور اعلام کرد بانک‌های دولتی و خصوصی در کنار دو شرکت سوخت‌های فسیلی، بودجه بازسازی موزه را تامین خواهند کرد.

این در حالی است که دولت برزیل پیش‌تر و به بهانه «کاهش بودجه»، برنامه پنج میلیون دلاری نوسازی موزه تاریخ طبیعی برزیل را کنار گذاشته بود.

دیاس دوآرتو، از مدیران موزه در نقد دولت گفت بودجه «هنگفت» جام جهانی ۲۰۱۴ از دلایل اصلی کاهش بودجه این موزه بود.

او که جلوی ساختمان ویرانه موزه ایستاده بود، گفت: «پولی که صرف هر کدام از آن استادیوم‌ها شد - حتی یک چهارمش می‌توانست این موزه را امن» کند.

این موزه که در سال ۲۰۱۳ بودجه‌ای معادل ۱۳۰ هزار دلار آمریکا داشت، در سال ۲۰۱۷ نزدیک به ۸۴ هزار دلار بودجه برایش در نظر گرفته شده بود. منتقدان می‌گویند تنها بخش کوچکی از این بودجه در نهایت به موزه اختصاص یافته‌ است.

موزه تاریخ طبیعی برزیل بخشی از دانشگاه ریو دو ژانیرو است و پیش‌تر، کاخ خانواده سلطنتی پرتغال در برزیل بود و در سال‌های ۱۸۰۸ تا ۱۸۲۱، خانواده سلطنتی پرتغال که کشورشان توسط ناپلئون بناپارت فتح شده بود، در همین کاخ پناه گرفته بودند.

روبرتو لیِر، از مدیران دانشگاه فدرال ریو دو ژانیرو به خبرنگاران گفت؛ «مدت‌ها همه می‌دانستند که این ساختمان در برابر آتش، آسیب‌پذیر است و نیازمند تعمیرهای اساسی است.» او گفت خودش عادت دارد قبل از ترک دفتر کارش، همه‌چیز را از برق بکشد.

برزیل از بحران سیاسی و اقتصادی رنج می‌برد و دیلما روسف، رییس‌جمهور پیشین این کشور با رای مجلس برکنار شد و دادگاه او را به‌خاطر فساد به زندان محکوم کرد.

این کشور که خود را برای انتخابات پیش‌روی ریاست‌جمهوری آماده می‌کند، حالا با بحران سوختن موزه‌ای روبه‌رو شده که قدیمی‌ترین موزه این‌چنینی در برزیل و یکی از مهم‌ترین موزه‌های آمریکای لاتین بود.

آب در دسترس نبود، آتش سریع پخش شد

در زمان شروع آتش، تنها نگهبانان داخل ساختمان بودند که همگی به سلامت توانستند از آتش بگریزند. آن‌ها متوجه شروع آتش نشده بودند، چون سیستم هشدار به آتش موزه کار نمی‌کرد.

وقتی آتش‌نشانان به صحنه آتش رسیدند، نتوانستند بلافاصله کار خودشان را شروع کنند. چون وقتی لوله‌هایشان را به منابع آب وصل کردند، آبی در آن‌ها نبود.

برای همین مهار آتش کند پیش رفت تا آتش‌نشانان بتوانند از دریاچه‌ای در نزدیکی موزه، آب برای خاموشی آتش بیرون بکشند.

آتش به‌سرعت در ساختمان سه طبقه موزه پیش رفته بود که بخشی از آن از جنس چوب بود. همچنین مجموعه‌های داخل موزه از جمله نیم میلیون کتاب و میلیون‌ها سند و دیگر آثار، به سرعت گرفتن آتش کمک کردند.

آخرین بازبینی موزه نشان داده بود سیستم برق آن مشکل دارد و موریانه به جان ساختمان افتاده است. موزه همچنین برای مدتی کوتاه تعطیل شده بود، چون بودجه کافی برای پرداخت فیش برق آن وجود نداشت.

موزه تاریخ طبیعی برزیل، در ماه جون گذشته، دویستمین سالگرد خودش را جشن گرفته بود. اعلامیه استقلال برزیل از امپراتوری پرتغال، در سال ۱۸۲۲ و در همین موزه امضا شده بود.

در زمان این آتش‌سوزی، آثاری از مصر باستان، روم باستان و یونان باستان در این موزه به نمایش گذاشته شده بودند.

امدادگران هنوز در تلاش‌اند تا آثار بازمانده از آتش را به مکان‌های امن منتقل کنند. برخی از آنان امیدوار هستند که فسیل‌های موزه که در محفظه‌های فلزی نگهداری می‌شوند، توانسته باشند از آسیب‌های آتش بگریزند.

پس از پایان مهار آتش، افراد معترض سعی کردند تا از دروازه‌های موزه رد شوند و حجم ویرانی را ببینند که پلیس برای جلوگیری از حضور آنان، از گاز اشک‌آور و باتوم استفاده کرد.