عُلا الرفاعی، پژوهشگر سوریه‌ای انستیتوی واشینگتن در یک سخنرانی آنلاین گفت که حکومت ایران در حال سرمایه‌گذاری بر روی نسل جدید مردم سوریه است تا نفوذ خود را افزایش دهد.

الرفاعی این سخنان را روز پنج‌شنبه پنجم فروردین‌ماه در یک جلسه آنلاین بیان کرد که با میزبانی اندیشکده آمریکایی «انستیتوی واشنگتن برای مطالعات خاور نزدیک» برگزار شده بود.

او در سخنرانی‌اش گفت که «ایران برای پرورش نسلی که وفادار و متعهد به آن باشند، بر روی کودکان و جوانان سوریه سرمایه‌گذاری می‌کند.»

الرفاعی همچنین به حضور چندین ساله مرکز جهانی اهل البیت در سوریه اشاره کره و گفت این مرکز، سال‌ها نقش گسترش مراکز شیعه در سوریه را داشته است.

به گفته او، «با حمایت ایران تعداد بازدیدکنندگان از آرامگاه زینب، دختر امام اول شیعیان به یک و نیم میلیون نفر در سال رسید در حالی که تا پیش از جمهوری اسلامی این تعداد چند ده هزار نفر بود.»

گسترش نهادهای مذهبی شیعه در سوریه

الرفاعی با اشاره به گسترش نهادهای مذهبی شیعه در سوریه تاکید کرد «سال ۱۹۷۵ در سوریه حوزه علمیه شیعه وجود نداشت اما امروز نزدیک به ۷۰ مرکز آموزش دینی شیعه در سوریه وجود دارد که شامل آموزش رایگان و  ارائه کمک‌های مالی به طلاب آن است.»

او همچنین به قراردادهای آموزشی میان حکومت ایران و سوریه اشاره کرد که موجب تاسیس مدارس برای سنین مختلف در سوریه خصوصا در شهرهای مهم شده است.

به گفته او «تا سال ۲۰۱۱ حداقل ۴۰ مدرسه خصوصی وابسته به ایران در دمشق وجود داشت.» او افزوده که اکنون «ده‌ها هزار دانش‌آموز پایه‌های ابتدایی و راهنمایی تحت فشار قرار گرفته‌اند که درس زبان فارسی را در مدرسه دریافت کنند.»

الرفاعی همچنین از مرکزی با نام امام مهدی نام برد که مقر آن در آرامگاه زینب است و گروه‌های پیشاهنگی برای کودکان ۸ تا ۱۶ سال تشکیل داده است.»

به گفته او بودجه این مرکز از سوی کنسولگری فرهنگی ایران تامین می‌شود.

در این سخنرانی هدف از ایجاد این گروه «تبلیغ آرمانهای ایدئولوژیک انقلاب اسلامی ایران در بین کودکان سوریه‌ای عنوان شده است.

او از مرکز دیگری به نام «کشافه‌الولایه» نیز نام برده که آن نیز با هدف جذب کودکان تشکیل شده است.  

الرفاعی همچنین با اشاره به دهمین سالگرد جنگ سوریه و آوارگی میلیون‌ها نفر و قتل‌عام هزاران تن از مردم سوریه تاکید کرده که نباید اجازه داد قدرت ایران و روسیه بیش از این در سوریه گسترش یابد.

این جلسه به بهانه انتشار گزارش جدید اندیشکده انستیتوی واشنگتن درباره نقش ایران در سوریه برگزار شده بود. 

علا الرفاعی، نویسنده گزارش یکی از سخنران‌های برنامه بود و در کنار او مهدی خلجی و نکیسا جهانبانی نیز سخن گفتند. پژوهش جدید علا الرفاعی، با عنوان «در خدمت ایدئولوژی: فعالیت‌های دینی و اجتماعی اقتصادی ایران در سوریه» منتشر شده است. او در این جلسه خلاصه‌ای از گزارش خود و نتایج آن را ارائه کرد. 

الرفاعی در گزارش خود با اشاره به اهمیت نگاه دقیق به نقش ایران در سوریه، تاکید می‌کند که گستردگی خیره‌کننده نفوذ ایران در سوریه به دلیل ریشه‌های تاریخی طولانی است و در طی سال‌ها از طریق مذهبی و اقتصادی و حتی پروژه‌های عمرانی به داخل سوریه گسترش یافته است. همچنین جمهوری اسلامی تلاش کرده است تا از طریق آموزش، بهداشت و سرویس‌های اجتماعی نیز نفوذ خود را افزایش دهد.

او همچنین به جزئیات تبلیغ ایدئولوژی شیعه از طریق حوزه‌های علمیه، سالن‌های اجتماعات و موسسه‌های دانشگاهی پرداخته و در کنار آن به  اقدامات دیگر جمهوری اسلامی مانند پروژه مسکن شهر ماروتا، اشاره کرده است. 

 اندیشکده انستیتوی واشنگتن با انتشار این تحقیق تاکید کرده است که  هرگونه برنامه ایالات متحده برای ایجاد صلح و ثبات در سوریه نیاز به تلاش برای خنثی کردن «نفوذ گسترده» جمهوری اسلامی دارد.

تغییر نقش ایران در سوریه

علا الرفاعی، در پژوهش خود تاکید می‌کند که در طی سال‌های اخیر و با تغییر نقش ایران در سوریه، جمهوری اسلامی به نوعی سلطه در این کشور دست یافته است.

الرفاعی می‌نویسد بشار اسد، خلاف پدرش، حافظ اسد، کنترل بخشی از نهادهای مذهبی را به ایران واگذار کرده است. طبق این گزارش در آغاز حکومت حافظ اسد در دهه ۱۹۷۰ ، وقتی گروهی از روحانیون ایران در تبعید بودند و شاه هنوز در قدرت بود، رهبر سوریه بر آنها اقتدار داشت و از آنها استفاده می‌کرد، اما امروز این نقش جابجا شده و  جمهوری اسلامی ایران کنترل بیشتری بر روابط دارد. خصوصا پس از قیام سوریه در سال ۲۰۱۱ روابط ایران و سوریه از وضعیت متحد اصلی، به نوعی «سلطه استراتژیک» تبدیل شده است.

این گزارش تاکید می‌کند که این تغییر عواقبی دارد که به ضرر شهروندان سوریه خواهد بود. بر این اساس خلاف تصور عمومی، نفوذ ایران در سوریه محدود به قلمرو نظامی نیست، بلکه جمهوری اسلامی در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی نیز تسلط یافته است. نویسنده گزارش نتیجه می‌گیرد که هرگونه تلاش برای بازدارندگی ایران در سوریه نیاز به یک رویکرد جامع برای مقابله با سیاست توسعه‌طلبانه چند دهه‌ای آن کشور دارد.

در جلسه بررسی این گزارش، مهدی خلجی، از محققان انستیتوی واشنگتن نیز تاکید کرد که رژیم جمهوری اسلامی ایران یک ساختار توتالیتر است که یکی از عناصر اصلی آن توسعه‌طلبی است. او تاکید کرد که توسعه‌طلبی فقط با دلایل اقتصادی انجام نمی‌شود، بلکه دلایل سیاسی و ایدئولوژیک هم دارد. او گفت به همین دلیل سیستم توسعه طلب ایدئولوژیک به اقداماتش ادامه می دهد حتی اگر به اقتصاد ملی ضربه وارد شود. 

نکیسا جهانبانی، محقق مرکز مبارزه با تروریسم، یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در این جلسه بود. او نیز با اشاره به سیاست توسعه‌طلبانه ایران در سوریه گفت: یکی از رایج‌ترین روشهای یارگیری ایران در  سوریه هدف قرار دادن اقلیتهای مذهبی و قومی است. او گفت هرچند پیگیری تحرکات و اقدامات نظامی ایران در منطقه مهم است، اما توجه به زمینه این تحولات و نفوذ ایدئولوژیک و قدرت نرم ایران در منطقه نیز مهم است. به گفته جهانبانی علت اهمیت تحقیق عُلا الرفاعی از این جهت است که به ابعاد نفوذ قدرت نرم ایران در سوریه پرداخته است.