پیشینه تاریخی روز جهانی کارگر به روز اول مه ۱۸۸۳ میلادی برمی‌گردد؛ زمانی که کارگران در یک اعتصاب عمومی در سراسر ایالات متحده در مقابله با اعتراض به ساعات کار طولانی که در آن زمان بین ۱۰ تا ۱۶ ساعت بود، با شعار« ۸ ساعت کار، ۸ ساعت خواب، و ۸ ساعت تفریح»، به خیابان‌های شیکاگو آمدند. اعتراضی که ۳ روز طول کشید و در روز چهارم،  به اوج خود رسید. در روز چهارم، با حمله پلیس به جمعی از معترضان، ۱۱ نفر کشته و ۴ نفر از اعضای اصلی جنبش اعتراضی نیز بعد به اعدام محکوم شدند.

این روز نمادین برای احترام به قربانیان کشتار معروف به کشتار میدان «هایمارکت»، به‌عنوان «روز جهانی کارگر» انتخاب شده است.

در اروپا روز اول ماه مه در سال ۱۸۸۹، بعد از برگزاری دومین نشست بین‌المللی حزب‌های سوسیالیست و کارگری در پاریس، به‌صورت رسمی به‌عنوان روز کارگر نام‌گذاری شد.

امروزه بیش از ۶۶ کشور روز اول مه را تعطیل رسمی اعلام کرده‌اند و به‌عنوان روز کارگر جشن می‌گیرند.  

از آن تاریخ تاکنون، این روز به‌عنوان فرصتی برای تلاش‌ها و مبارزات بین‌المللی کارگران، بدون درنظر گرفتن فاصله‌های جغرافیایی و حتی اجتماعی محسوب می‌شود؛ تا در چنین روزی به آن‌ها یادآوری شود: حق آنان است که حقوق خود را برای رسیدن به اهداف و بهبود شرایط کاری، درخواست کنند. هدف اصلی از شرکت کارگران و مردم سراسر جهان در این روز در راهپیمایی‌ها و تجمعات مسالمت‌آمیز و خواندن بیانیه‌ها، رساندن صدای خود به گوش دولت‌مردان، رهبران، و مسؤولان کشورهاست.

در ایران برای نخستین‌بار در سال ۱۹۲۱، حدود سی‌سال بعد از نشست پاریس، روز جهانی کارگر توسط «شورای فدراسیون سندیکای کارگری» جشن گرفته شد.

شاید بزرگ‌ترین روز اول مه که مورد استقبال جمعیت بسیاری از  کارگران قرار گرفت، مربوط می‌شود به سال ۱۹۴۶ در تهران، که می‌توان از آن به‌عنوان بزرگ‌ترین جشن کارگری در تاریخ معاصر ایران نام برد. بعد از انقلاب اسلامی و پیروزی جمهوری اسلامی در ایران، طبق ماده ۶۳ قانون کار، یازدهم اردیبهشت در تقویم رسمی کشور به‌عنوان روز کارگر نام‌گذاری شده است و جزو تعطیلات رسمی کارگران محسوب می‌شود.

اما این قانون کمتر مورد توجه مسؤولان ایران قرار گرفته است. به گفته علیرضا محجوب، رییس فراکسیون کارگری مجلس شورای اسلامی در سال ۱۳۹۵ (در مصاحبه با سایت خبری حسابداران ایران)، «روز جهانی کارگر، براساس قوانین قانون کار برای کارگرانی که تابع این قانون هستند، روزی تعطیل محسوب می‌شود که مزد آن نیز مطابق ایام تعطیل سال باید به کارگران پرداخت شود و اگر به‌هر دلیلی، کارخانه‌ای تعطیل نشود، باید حضور در کار گارگران، با توافق بین کارگران و کارفرما باشد و مطابق اضافه‌کاری در روز تعطیل برای کارگران محاسبه شود».  این بدان معناست که برطبق قوانین کار، کارگران ایرانی حق ۴۰درصد اضافه حقوق را در آن روز دارا هستند، درحالی‌که اول مه بر طبق قانون  باید روز تعطیلی با حقوق برای کارگران محسوب شود و با این وجود، هیچ کدام از این دو در بازار کار ایران اجرا نمیشود. ضعف در عملکرد فراکسیون کارگری مجلس شورای اسلامی در موارد متعدد دیگری نیز دیده می‌شود.  

در حقیقت کمبود و یا جلوگیری از فعالیت سندیکاهای کارگری مستقل از دولت، یکی دیگر از مشکلات رساندن صدا و مطالبات این قشر یه دولت‌مردان می‌باشد؛ نمونه واضح آن، رضا شهابی، عضو هیأت‌مدیره سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه است که به‌دلیل فعالیت‌های سندیکالیستی در راستای احقاق حقوق کارگران در سال ۲۰۱۰، از طرف دولت دستگیر و به ۶ سال زندان محکوم شد.  

درخواست‌های تشکل‌های کارگری در سال گذشته، در بیانیه پایانی تجمع روز کارگر در تهران، برروی جلوگیری از واردات کالای خارجی، بهبود شرایط قراردادها، عادلانه‌شدن دستمزدها، افزایش فرصت‌های شغلی و چندین مورد دیگر متمرکز بوده است؛ اما سال ۱۳۹۶ سالی پر از تلاطم و همراه با اعتراضات گسترده کارگران در شهرهای مختلف ایران بود؛ اعتراضاتی که برگرفته از شرایط بد اقتصادی کشور، در ماه‌های پایانی سال ۱۳۹۶ شکل گرفت. این اعتراضات در دوران حاکمیت جمهوری اسلامی، جزو اولین اعتراضات گسترده در سراسر کشور است که پایه و اساس آن برگرفته از مشکلات اقتصادی کارگران و اقشار ضعیف جامعه می‌باشد که در حال حاضر ۳۳ درصد از جمعیت مردم ایران در فقر کامل به‌سر می‌برند.