براساس اولین پژوهش جامع سازمان ملل متحد در مورد گیاهان، جانوران و ریزجانداران، که منابع غذایی اصلی بشرند، در نتیجه اهمال بشر در حفاظت از تنوع زیستی، ظرفیت جهان برای تولید مواد غذایی تحلیل رفته است.

این هشدار جدی سازمان غذا و کشاورزی بر‌اساس یافته‌های پژوهش جدیدی اعلام شد که نشان می‌دهد نظام طبیعی که تغذیه بشر به آن وابسته است به دلیل اختصاص مساحت بیشتری از سطح کره زمین به کشاورزی، شهرسازی و مراکز صنعتی و پخش مواد شیمیایی در محیط زیست رو به تخریب است.

طبق این پژوهش، که نتایجش اواخر فوریه (اوایل اسفند) منتشر شد، در دو دهه اخیر، میزان باروری حدود ۲۰ درصد از پوشش گیاهی زمين کاهش یافته است. علاوه بر این، از بین رفتن تنوع زیستی خاک، جنگل‌ها، چمن‌زارها، صخره‌های مرجانی، مرداب‌ها، گياهان بستر دریاها و همین‌طور کاهش تنوع ژنتیکی گونه‌های دامی کاملا مشهود و ماهیگیری در بیش از یک‌سوم اقیانوس‌ها و دریاهای جهان بیش از ظرفیت مجاز است.

روزنامه بریتانیایی گاردین به نقل از بخش دیگری از این پژوهش، که با استفاده از اطلاعات بین‌المللی، تحقیقات آکادمیک و گزارش‌های ۹۱ کشور جهان انجام شده است، می‌نویسد بسیاری از جاندارانی که به‌نوعی در تولید مواد غذایی دخیل‌اند، از جمله پرندگان که آفات گیاهی را شکار می‌کنند یا گیاهان مرداب‌ها که آب را تصفیه می‌کنند، نسبت به گذشته کاهش یافته‌اند.

این پژوهش نشان می‌دهد نسل ۶۳ درصد گونه‌های گیاهی، ۱۱ درصد پرندگان و ۵ درصد ماهی‌ها و قارچ‌ها رو به انقراض است. حشرات گرده‌افشان که در کشت یک‌سوم محصولات زراعی نقش کلیدی دارند در خطرند.

در بخشی از این پژوهش گفته می‌شود «درصورت انقراض نسل این موجودات، که در سیستم تولید غذا نقش حیاتی دارند، احیا آن‌ها ناممکن است. این وضعیت آینده غذا و طبیعت را به‌شدت به خطر انداخته است.»

گراسیانو دا سیلوا، مدیر سازمان غذا و کشاورزی، در مقدمه‌ای بر این پژوهش می‌نویسد: «بنیان‌های سیستم تولید مواد غذایی به خطر افتاده است. بخش‌هایی از این پژوهش جهانی ناامید‌کننده است. زوال تنوع زیستی در شبکه تولید مواد غذایی و کشاورزی بسیاری از کشورها نگران‌کننده است.»

به گفته او، تغییر نحوه بهره‌برداری از اراضی و روش‌های کشت ناپایدار، مثل کشت بیش از ظرفیت خاک و استفاده از آفت‌کش‌ها و سایر مواد شیمیایی از عوامل اصلی ایجاد این وضعیت است.

اکثر کشورها می‌گویند دلیل اصلی نابودی تنوع زیستی تخریب علف‌زارها برای توسعه شهرها، جاده‌ها و مراکز صنعتی و قطع درختان جنگل‌ها برای تبدیل جنگل‌ها به اراضی کشاورزی است.

هر‌چند میزان تولید مواد غذایی در جهان نسبت به گذشته افزایش یافته، بخش اعظم آن نتيجه توسعه تولید به روش‌های محدود و یکسان است.

به‌عنوان مثال در حال حاضر، دو سوم صنعت کشاورزی جهان فقط ۹ محصول (نیشکر، ذرت، برنج، گندم، سیب‌زمینی، دانه سویا، میوه روغن نخل، چغندرقند و مانیوک) تولید می‌کند، در حالی‌که ۶ هزار گونه گیاه کشاورزی دیگر رو به انقراض‌اند و منابع غذایی خودرو روز‌به‌روز کمیاب‌تر می‌شوند.

طبق این گزارش پژوهشی، هر‌چند مصرف‌کنندگان در حال حاضر پیامدهای این تغییر را احساس نمی‌کنند، وضعيت این‌گونه باقی نخواهد ماند.

جولی بلنگر، مسئول هماهنگی این گزارش پژوهشی، به روزنامه گاردین گفت: «سوپرمارکت‌ها پر از مواد غذایی است، ولی اکثر محصولات وارداتی‌اند و تنوع چندانی ندارند. تکیه به تعداد محدودی از محصولات باعث می‌شود این گونه‌ها در برابر شیوع آفات و تغییرات جوی زمین آسیب‌پذیرتر شوند و در نتیجه تولید مواد غذایی انعطاف و مقاومت کمتری خواهد داشت.»

او در ادامه افزود: «تغییر شیوه تولید مواد غذایی ضرورتی عاجل است. تنوع زیستی را نباید نادیده گرفت، این منبع تجدیدناپذیر است و در راهکارهای مدیریتی باید عاملی کلیدی قلمداد شود.»

این پژوهش در عین حال یادآوری می‌کند نحوه برخورد با این مشکل به‌مرور رو به تغییر است. در سال‌های اخیر، توجه به مدیریت پایدارتر منابع جنگلی، ماهیگیری، تلفیق کشاورزی با پرورش حیوانات (آکواپونیک) و تنوع در تولید مواد غذایی بیشتر شده است. اما نویسندگان این گزارش پژوهشی می‌گویند پیشرفت کافی نبوده است.

طبق این گزارش پژوهشی، دولت‌ها به تنوع زیستی، که معمولا به‌اندازه گرمایش زمین مورد‌توجه قرار نمی‌گیرد، توجه بیشتری دارند نشان می‌دهند. بسیاری از کشورها می‌گویند به دلیل نابودی یا تغییر زیست‌بوم‌ها متحمل ضررهای اقتصادی شده‌اند.

در جمهوری ایرلند، نروژ، لهستان و سوئیس جمعیت خرزنبورها کاهش یافته است. دولت مصر نگران صنعت شیلات این کشور است، چون با افزایش دمای آب اقیانوس‌ها، ماهی‌ها به سوی شمال مهاجرت می‌کنند. به گفته دولت گامبیا، به دلیل کمیابی منابع غذایی خودرو و وحشی، بخشی از جوامع ساکن این کشور ناگزیرند محصولات گران‌تری را که به‌صورت صنعتی تولید می‌شوند خریداری کنند.

به نظر می‌رسد بحران تنوع زیستی در سطح جهان به موضوع مهمی بدل خواهد شد. قرار است در اجلاس سران گروه ۷ در ماه آوریل، کنفرانس گفت‌و‌گوی جهانی در ماه ژوئن و سپس در کنفرانس سال آینده سازمان ملل متحد در پکن این موضوع را به بحث و گفت‌و‌گو بگذارند.