هم‌زمان با گذار ترکیه از سکولاریسم به اسلامِ سیاسی که مراحل نهایی‌اش را سپری می‌کند، خرید سامانه دفاعی ضد‌موشکی اِس‌ـ‌۴٠٠ از روسیه شکاف میان ترکیه و آمریکا را عمیق‌تر کرد. چرخش ترکیە از غرب بە شرق زمانی شدت گرفت کە رجب‌ طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه، درهای پیوستن بە اتحادیه اروپا را بستە دید. شروط اصلی اروپا برای پیوستن ترکیە بە اتحادیە مواردی نظیر اصلاح مفادی از قانون کیفری، مساله نسل‌کشی ارامنە، حل قضیه قبرس شمالی کە ترکیە تحت سلطه خود در‌آوردە است، حل مساله کردها و حفظ موازین حقوق‌ بشریِ همگون با استاندارد اروپا را شامل می‌شد.

اقتصاد ترکیە و موقعیت ژئواستراتژیک آن در همسایگی با اروپا، شرایطِ زیر پا گذاشتن معاهدات و سنت‌های سیاسیِ بین‌المللی را برای اردوغان فراهم ‌کرد تا بی‌‌اعتنا به واکنش غرب، فراتر از حد متعارف سرکشی‌ کند. در نوامبر سال ۲۰۱۶، کە اتحادیه اروپا قطعنامه غیرالزام‌آوری را علیە ترکیە بە تصویب رساند تا ارتش آن کشور بە سرکوب‌های گستردە پایان دهد، اردوغان اتحادیه اروپا را تهدید کرد که مرزهای ترکیه را بە روی پناهجویان باز می‌کند. ترس از ورود عناصر داعش اتحادیه اروپا را ناچار کرد طی توافقی، سە میلیارد یورو بابت کنترل مرزها بە ترکیە بپردازد. بُعد دیگر این توافقنامە، تحمیل موضع سکوت بر پارلمان اروپا در برابر لشکرکشی ترکیه بە شمال سوریە و قلع‌و‌قمع مخالفانش در داخل بود.

ترکیە در سال ۲۰۱۵، هواپیمای سوخو ۲۴ روسیه را سرنگون کرد و تا مدتی روابط این دو کشور بە تیرگی گرایید، اما اهمیت ایفای نقش در سوریه اردوغان را واداشت برای ترمیم روابطشان، شخصا به مسکو برود. ترکیه همچنین در همان زمان روابطش را با اسرائیل و کشورهای عربی بهبود بخشید تا آن‌ها جای خالی غرب را برایش پر کنند و تا جایی پیش رفت که در هم‌پیمانی متشکل از کشورهای اسلامی (ائتلاف نظامی اسلامی مبارزه با تروریسم) به رهبری عربستان‌ سعودی حضور یافت. اردوغان رویای پیشاهنگی جهان اسلام را در سر می‌پروراند، اما عربستان سعودی اجازه ایفای چنین نقشی را بە ترکیه نداد و این کشور را در دنیای اسلام بە گوشه انزوا راندند.

با توجە بە چرخش‌های سیاسی ترکیە، پِی‌ریزی سیاست خارجی این کشور حول محور مساله کردهاست. حزب حاکم ترکیە از تمام فرصت‌ها و موقعیت‌هایی کە فراهم شدە است برای سرکوب و زندانی کردن ناراضی‌های داخلی از جملە کردها، گروە فتح‌اللە گولن، کارمندان و ارتشی‌ها بهرە بردە است و برای تضعیف موقعیت کردهای خارج از مرزها نیز دست به حملات نظامی زده است. اردوغان سپس سناریوی کودتای ۱۵ ژوییە ۲۰۱۶ را بە فرصتی مناسب برای بازداشت یا اخراج هزاران تن از مخالفانش مبدل کرد. در سە سال اخیر، در ترکیە نیز همانند مراسم روز ۲۲ بهمن در ایران، در سالروز کودتا کە «داستان پانزدە تَموز» نامگذاری کرده‌اند تجمع و راهپیمایی سراسری برگزار می‌شود.

اردوغان برای کمرنگ کردن وجهه قهرمانان ملی و مذهبی پیشینِ ترکیە و برجسته‌ کردن اسم خود در تاریخِ ترکیه، گام‌هایی برداشته است، از جمله ساخت بزرگ‌ترین فرودگاە در استانبول تا از این پس اسم فرودگاە آتاتورک کمتر شنیدە شود، ساخت بزرگ‌ترین مسجد استانبول، ساخت بزرگ‌ترین کاخ ریاست‌ جمهوری جهان (آک‌سارای) و بزرگ‌ترین پل معلق در جهان.

عضویت در ناتو نیز یکی از امکانات مهمی است کە ترکیە توانستە است برای پیشبرد اهداف راهبردی‌اش از آن بهرەمند شود. مختصات ترکیە در برابر روسیە باعث شدە است که ناتو برای حفظ آن کشور، از ناکافی بودن شرایطش برای عضویت چشم‌پوشی کند. کشورهای عضو ناتو (بە‌استثنای کانادا و آمریکا کە جزو کشورهای بنیانگذار ناتو بوده‌اند) باید در محدوده جغرافیایی اروپا باشند، اما تنها  ۵ درصد از خاک ترکیە در محدوده جغرافیایی اروپا قرار دارد. برقراری دموکراسی و تطابق با استانداردهای جهانی از دیگر شرایط عضویت در ناتو است، در حالی‌کە ترکیە، در کنار ایران و چین، از بزرگ‌ترین زندان‌های جهان برای روزنامەنگارها و آشکارا ناقض حقوق بشر است؛ اما ناتو تاکنون در مورد نقض حقوق بشر و کشورگشایی‌های ترکیە بحث و اعتراضی نکرده است.

خرید تسلیحات از روسیە بین اعضای ناتو مرسوم نیست و ترامپ درباره عواقب منفی چنین اقدامی به اردوغان کە قوانین بنیادی این پیمانِ نظامی را نقض کردە هشدار داده است. هم‌زمان روابط ترکیە با اروپا بە دلیل اعزام ۳ کشتی بە آب‌های قبرس برای حفاری‌های نفتی وارد فاز جدیدی از مناقشات شدە و اروپا ترکیە را بە اعمال تحریم‌های جدی تهدید کردە است، اما ترکیە تلاش برای اکتشاف و حفاری نفت در آب‌های قبرس را حق قانونی خود می‌داند.

ترکیە کە تا این اواخر توانستە است با حمایت ناتو و سکوتِ غرب، سیاست‌هایش را پیش ببرد از آن‌ها فاصلە گرفتە است و قصد دارد روسیە را جایگزین کند، کە البتە روسیه نیز از این اقدام منتفع خواهد شد چرا که ستاندنِ عضو مهمی همچون ترکیە از ناتو برای مسکو یک پیروزی محسوب می‌شود. ایلای‌ لِیک، روزنامەنگار با‌تجربە در حوزه سیاست خارجی و امنیت ملی آمریکا، نیز در یادداشتی در وب‌سایت بلومبرگ بە این موضوع پرداختە و گفته است ترکیە با غلتیدن به حوزه نفوذ روسیە، بە بحرانی واقعی برای ناتو تبدیل شدە است.

غرب از ناهمگونی سیاست داخلی و خارجی ترکیە با معاهده‌های بین‌المللی آگاه بود اما با چشم‌پو‌شی از آن، امید داشت این کشور بە سوی روسیە گرایش پیدا نکند. این سکوت برای آنکارا نوعی مصونیت ایجاد کرد تا تمام پتانسیلش را برای سرکوب مخالفان و کشورگشایی‌ به کار گیرد. فقط در جریان سرکوب یک گروه مسلح درون‌شهری در مناطق کردستان در سال ۲۰۱۶، ارتش ترکیە بیش از شش شهر را با خاک یکسان کرد و صدها غیرنظامی را کشتند و کار به جایی رسید که ارتش ترکیە بە کشتار جمعی ساکنان شهر جزیرە متهم شد.

در پِی واکنش‌ آمریکا بە خرید سامانه دفاعی اِس‌ـ‌۴٠٠، وزیر دفاع ترکیە بە همتای آمریکایی‌اش گفت خرید این سامانه نە انتخاب بلکە از سر ناچاری بوده است. به گفتە او، ترکیە برای دفاع در مقابل هجوم دشمن بە این سامانە نیاز خواهد داشت و این مساله در مواضع راهبردی ترکیە تغییری ایجاد نخواهد کرد (بخوانید تلاش برای سود جستن از قطب‌های مخالف سیاسی‌). اتخاذ هم‌زمان این سیاست‌ها میسر نیست و علاوه بر انزوا، هزینەهای سیاسی و اقتصادی بر دوش آنکارا خواهد گذاشت و البته با خرید این سامانە از روسیە، ناتو نیز بە سکوتش پایان خواهد داد.

برخلاف سخنان وزیر دفاع ترکیە، تهدیدی خارجی وجود ندارد و اگر وجود داشته باشد، ناتو از ترکیە دفاع خواهد کرد. روسیه می‌تواند بزرگ‌ترین تهدید خارجی علیە اعضای ناتو باشد، در حالی‌کە آنکارا روابط خوبی با مسکو دارد. کشورهای همسایە نیز بەنحوی در موضع ضعف‌اند و با ترکیه روابط خصمانەای ندارند. تمرکز کشورهای عربی نیز بر ایران است نە ترکیە که مجبور بە خرید این سامانه دوربرد باشد.

اشتیاق اردوغان برای دستیابی بە سامانه دفاع ضدموشکی وصف‌‌نشدنی‌ است. در سال ٢٠١٢، کە ناتو با نصب سامانه پاتریوت در ترکیه موافقت کرد، ترکیه از ناتو خواست شلیک این موشک‌ها در اختیار این کشور باشد نە ناتو و ترکیه هر زمان بخواهد بتواند از این سیستم استفادە کند. با این اوصاف، ترکیە در سیاست خارجی‌اش اهدافی دارد که پس از نصب سامانه دفاع ضد‌موشکی، با اطمینان بیشتری می‌تواند در آن مسیر گام بردارد.

با توجە بە سوابق تاریخی روسیە در شانە خالی کردن از تعهدات بین‌المللی، کردها قربانیِ قرابت ترکیە با روسیە خواهند بود. احتمال می‌رود روسیە، کە با توافق دوجانبە با آمریکا بر بخش‌هایی از غرب فرات نظارت دارد، بیش از پیش راه را برای ورود نیروهای ترکیه به این مناطق باز کند؛ همان‌طور که اقدام ارتش ترکیه به اشغال شهر الباب در سال ۲۰۱۷ و عفرین در سال ۲۰۱۸ کە از مناطق کردنشین سوریه‌اند به دیده اغماض نگریست. با توجە بە گرایش ترکیه به سوی روسیە، افزایش روند لشکرکشی‌ها قابل پیش‌بینی‌ است.

بزرگ‌ترین چالش‌ پیش‌ روی آنکارا بحران کنار آمدن با کردها در منطقە است. سیاست‌گذارهای ترکیە سیاست‌های راهبردی را بر مبنای حذف کردها تدوین می‌کنند و حاضرند برای آن هزینەهای مضاعف بپردازند. همچنین برای عملیاتی‌ کردن پروژه میثاق‌ ملی (پروژه گسترش جغرافیای ترکیە)، اردوغان بە یک متحد منطقەای نیازمند است کە همچون او پایبند کنوانسیون‌های بین‌المللی نباشد و چە کشوری بهتر از روسیە! شواهد نشان می‌دهد کە دایره بلندپروازی‌های اردوغان وسیع‌تر از اشغال قبرس، انتاکیە و بخش‌هایی از سوریە و عراق است.