سالی که به پایان رسید برای شهروندان ایرانی و حاکمان حکومت جمهوری اسلامی ایران مملو از شگفتی بود.

آغاز سال ۲۰۱۸ با تظاهرات غیر‌‌منتظره‌ای همراه بود که جرقه‌ اولیه‌اش اواخر ماه دسامبر ۲۰۱۷ (دی‌ماه ۹۶) زده شد و به سراسر کشور سرایت کرد. نکته تکان‌دهنده این اعتراضات شعار تغییر حکومت بود که تبدیل شد به خواسته  اصلی معترضین. برای نخستین بار پس از پیروزی انقلاب سال ۱۳۵۷، مردم نام حکومت منقرض‌شده پهلوی را بر زبان می‌آوردند و با صدای بلند خواستار بازگشت رضا پهلوی به ایران بودند.

در سالی که گذشت، دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری آمریکا، به‌کرات هشدار داد که از توافق هسته‌ای ایران خارج می‌شود، توافقی که با مذاکرات رییس‌جمهوری پیشین آمریکا، باراک اوباما، با حسن روحانی در سال ۲۰۱۵ (تیرماه ۱۳۹۴) به سرانجام رسیده بود. در نهایت، در سال ۲۰۱۸ (اردیبهشت ۱۳۹۷)، بعد از دو بار تمدید اجرای تعهدات آمریکا، ترامپ از این توافقنامه خارج شد.

امروز حکومت ایران با چالش‌هایی جدی روبه‌روست. جمهوری اسلامی نه تنها نتوانسته فساد گسترده اداری را متوقف کند یا منابع ملی را که برای اهداف انقلابی و ایدئولوژی حکومت خرج گروه‌های نظامی خارجی می‌شود به مردم بازگرداند، بلکه درباره آینده نیز دچار تردید شده است. این تردید همان بحران مشروعیت است.

گذشته از آنچه حکومت ادعا می‌کند، فقر، بیکاری و وضعیت زندگی میلیون‌ها ایرانی مشکلی واقعی است. اعتراضات پراکنده به‌طور خودجوش هر روز در گوشه‌و‌کنار کشور شکل می‌گیرد، گاهی از سوی معلم‌هاست، گاهی کارگرها و گاهی مردمی که سرمایه‌های خود را در بنگاه‌های مالی ورشکسته از دست داده‌اند.

حکومت ایران هم‌اینک با‌دشواری مملکت را اداره می‌کند، کشوری که عصبانیت عمومی از حکومت و طرفدارانش مشکلات بسیاری برای حکومت ایجاد کرده است و در عین حال، بسیاری از مردم نمی‌دانند در صورت تغییر رژیم، چه گزینه‌ای خواهند داشت.

شرایط فعلی در سال ۲۰۱۹ نیز ادامه خواهد داشت و مردم از لحاظ اقتصادی در مضیقه بیشتری خواهند بود و اجرای تحریم‌هایی که ترامپ عملی کرده است تاثیر بیشتری روی زندگی مردم خواهد گذاشت، اما احتمال نمی‌رود تغییری در رفتار حکومت ایران ایجاد شود.

به گمان من، خطر اصلی که مقابل روی رژیم قرار دارد نه چالش‌های سیاسی کنونی است، نه بحران مشروعیت، بلکه کهولت است. بنیانگذاران انقلاب که این نظام را ایجاد کرده‌اند، روحانیون عالی‌رتبه، یکی پس از دیگری از دنیا می‌روند.

آن‌ها حتی بازنشسته نیز نشده‌اند، چرا که جایگزینی چنین محافظه‌کارانی برایشان دشوار بوده است. آخرین فرد از‌دست‌رفته رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام، آیت‌الله هاشمی شاهرودی، بود. یک سال پیش شایعه شده بود که حسن روحانی علاقه‌مند است به این سمت منصوب شود، اما هنگامی‌که هاشمی رفسنجانی درگذشت، رهبر ایران ترجیح داد هاشمی شاهرودی را برگزیند. حتی حسن روحانی نیز، با وجود تمام سوابق انقلابی قابل‌قبولی که دارد، به اندازه کافی محافظه‌کار تلقی نمی‌شود تا بتواند عهده‌دار سمت‌های پایه‌ای نظام شود.

و نکته آخر، فراموش نکنیم رهبر انقلاب، آیت‌الله خامنه‌ای، نیز ۷۹ ساله است. جایگزینی او یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های نظام جمهوری اسلامی ایران در سال ۲۰۱۹ خواهد بود.

*این مطلب برگردان فارسی مقاله‌ای است که ۸ دی‌ماه (۲۹ دسامبر ۲۰۱۸) در عرب‌نیوز منتشر شده است.