از غروب سه‌شنبه هفته گذشته که خبر دستگیری محمدعلی نجفی، شهردار و عضو پیشین شورای شهر تهران و وزیر دولت‌های هاشمی رفسنجانی و خاتمی، به اتهام قتل همسرش منتشر شد، کم‌کم بگو‌مگوها در مورد وابستگی میترا استاد، مقتول، به نهادهای امنیتی شکل گرفت.

این بحث‌ها البته بر‌خلاف میل صداوسیما و پلیس بود که صحنه‌گردانی انتشار اخبار این رویداد را در دست داشتند. در لحظات ابتدایی دستگیری نجفی، رییس پلیس تهران بزرگ انگیزه قتل را با‌قاطعیت اختلافات خانوادگی مطرح کرد، بعد همکارانش به نقل از  شهردار اسبق، «خیانت» میترا استاد به همسرش را عامل جنایت خواندند و به فاصله کوتاهی، با تغییر ادعای خود، «تهدید به خیانت» را سرنخ اصلی این اتفاق ذکر کردند.

کمتر از ۲۴ ساعت بعد از دستگیری، که محمد‌علی نجفی با لباس زندان و دست‌بند به دادسرای جنایی اعزام شد، او به‌یک‌باره ورق ماجرا را از خرده‌جنایت‌های زن و شوهری به جدال با «پرستو»های جمهوری اسلامی برگرداند.

شهردار پیشین تهران در نخستین جلسه بازپرسی در حضور خبرنگارها، با اشاره به این‌که میترا استاد با فردی از نهادهای امنیتی در ارتباط بوده است، گفت: «تماس‌های من توسط یک نهاد امنیتی شنود و به همسرم داده می‌شد.»

او اضافه کرد: «اجازه بدهید این موضوع را خیلی باز نکنم، اما در چند مورد، خودم در واتس‌اپ صحبت‌هایی را که برای ایشان فرستاده شده بود شنیدم‌.»

او اضافه کرد که نمی‌داند تماس با این فرد امنیتی برای چه بوده است و افزود:‌ «آنچه که من احساس کردم این است که قصد داشتند رابطه من و این خانم را بیشتر متشنج کنند. بارها تاکید کردم که از یکدیگر جدا شویم، ولی حاضر به جدایی نبود.»

وزارت اطلاعات، بعد از انتشار این جملات شهردار اسبق تهران، مامور بودن میترا استاد را رد کرد. نجفی همچنین روایت خودکشی‌اش در هتل لاله تهران را، که شب قبل در فضای مجازی پیچیده بود، تایید و «اختلاف» با میترا استاد را دلیل این کار عنوان کرد.

خیلی زود، بهروز شجاعی، مشاور پیشین نجفی، با انتشار تصویر چت خود با نجفی هم‌زمان با خودکشی ناموفقش در هتل لاله، تاکید کرد شهردار پیشین تهران دلیل خودکشی‌اش را «نقشه عده‌ای برای مسموم کردنش» اعلام کرده است.

این بار هم، اصلاح‌طلب‌ها تلاش کردند پازل‌های این جنایت را به‌سود متهمِ نزدیک به جناحشان کنار هم بچینند.

کانال تلگرامی «اصلاح‌طلبان نیوز»، جمعه دهم خرداد‌ماه، در روایتی مفصل، به پشت‌پرده انتشار تصاویر مهمانی‌ای در «هتل اسپیناس» تهران پرداخت که در آن، میترا استاد با خوراندن یک نوشیدنی به آقای شهردار، او را از خود‌ بی‌خود کرده و بعد با وارد شدن چندین زن بی‌حجاب، نجفی را به رقصیدن با آن‌ها دعوت کرده بود.

بر اساس این روایت، میترا استاد با ارسال این صحنه‌ها برای فردی با نام امین فردین، تولید‌کننده برنامه «پشت‌پرده» در آلمان، فشار «نهاد امنیتی خاص» یا همان سازمان اطلاعات سپاه پاسداران بر محمد‌علی نجفی برای استعفا از شهرداری را کلید زد.

همه این بده‌‌بستان‌ها، بنا به این روایت، در واتس‌اپ صورت گرفته و این‌جاست که «فرد امنیتی» مورد نظر آقای شهردار را می‌شناسیم. همه این اتفاق‌ها با اوج‌گیری فشارها بر محمد‌علی نجفی در شهرداری تهران هم‌زمان است. گفت‌و‌گوی میترا استاد با سایت «انصاف نیوز» و انتقاد او از عملکرد امین فردین را البته برخی نقض‌کننده این روایت می‌دانند.

بنا بر این سناریو، نصب دوربین‌های مداربسته در منزل محمد‌علی نجفی و ارسال تصاویر و فایل‌های صوتی آن برای امین فردین، گام بعدی میترا استاد است، که در ظاهر برای مجاب کردن محمد‌علی نجفی به ازدواج با او و جدا شدن از همسر اولش انجام شده است. اما به روایتی دیگر، هدف اصلی‌اش ایجاد اهرم فشار سازمان اطلاعات سپاه پاسداران برای کناره‌گیری شهردار از مقامش بود؛ گام‌هایی که از دیدگاه این دسته از اصلاح‌طلب‌ها، با لو رفتن قضیه نزد محمد‌علی نجفی، گلوله‌باران میترا استاد را به دنبال داشت.

چرا قتل میترا استاد می‌تواند سیاسی باشد؟

قتل البته درست در روزی اتفاق افتاد که استاد قرار بود برای افشای برخی ناگفته‌های زندگی‌اش با محمد‌علی نجفی، با وب‌سایت انصاف نیوز گفت‌و‌گو کند. غیبت روایت قربانی زمینه را برای پر کردن جاهای خالی از سوی حامیان اصلاح‌طلب متهم فراهم کرده است.

این وسط اما، دست‌کم پسر نوجوان میترا استاد، در غیاب مادرش، انگیزه‌های زناشویی این قتل را برجسته کرده است. او از «اخلاق تند» محمد‌علی نجفی، ضرب‌و‌شتم مادرش و «‌اختلاف مالی» میان این دو صحبت کرد؛ تنش‌هایی که با فرض قاتل بودن شهردار سابق، نمی‌توان نقش آن‌ها را در بروز این جنایت نادیده گرفت. حتی در واکنش‌های بسیاری از حامیان نجفی به قتل استاد، به مسئولیت خودِ محمد‌علی نجفی در شروع این رابطه پر‌تنش و بعد، بیرون نیامدن از آن اشاره شده است.

در روایت‌های این گروه، که منتقدان «‌قدیس‌سازی» شخصیت قاتل لقب ‌داده‌اند، مبارزه محمد‌علی نجفی با فساد اقتصادی در شهرداری تهران، بعد از دوازده سال صدارت محمد‌باقر قالیباف بر آن و مخالفت جدی سپاه پاسداران و بیت آیت‌الله خامنه‌ای با نشستن وزیر آموزش‌و‌پرورش دولت محمد خاتمی بر صندلی سردار سابق سپاه پاسداران، انگیزه اصلی سناریوی سبز شدن میترا استاد به‌عنوان «پرستوی» وزارت اطلاعات و یا سازمان اطلاعات سپاه سر راه نجفی شد.

محمد نعیمی‌پور، عضو حزب اتحاد ملت ایران اسلامی، در مورد سنگ‌اندازی سپاه پاسداران و بیت رهبر جمهوری اسلامی ایران سر راه شهردار شدن محمد‌علی نجفی گفت:«قبل از این‌که آقای نجفی با رای اعتماد شهردار شود، بخش‌های امنیتی و نظامی کشور و همچنین مسئولان آن‌ها با ایشان جلساتی داشته‌اند و [...] در آن جلسات، ایشان تهدید شدند که اگر کناره‌گیری نکنند، پرونده ایشان را به جریان خواهند انداخت و می‌توانند برای ایشان دردسر ایجاد کنند.»

کارنامه نجفی در شهرداری، حساسیت‌برانگیز یا مرضی الطرفین؟

اما کارنامه محمد‌علی نجفی چه بود که این حد از مخالفت‌های سپاه پاسداران و بیت رهبری با انتخابش به سمت شهردار را به دنبال داشت؟

انتشار ۱۲ گزارش فساد شهرداری تهران در دوره قالیباف و ارسال پنج مورد آن به قوه قضاییه، صدور دو بخشنامه ضد‌فساد در چارچوب شهرداری و تدوین «سند تحویل و تحول» و اصلاح بودجه این نهاد، که در سال‌های قبل آن را سند آشکار فساد در این نهاد قدرتمند می‌دانستند، از بزرگ‌ترین دستاوردهای دوره هفت‌ماهه نشستن وزیر علوم دولت هاشمی رفسنجانی بر صندلی سردار محمد‌باقر قالیباف بود.

انتشار گزارش فساد شهرداری تهران در دوران قالیباف واکنش منفی قوه قضاییه را به دنبال داشت، تا جایی‌که حتی اصلاح‌طلب‌ها فشار برای استعفای شهردار اصلاح‌‌طلب را به همین موضوع نسبت دادند.

البته محمد نعیمی‌پور، عضو حزب اتحاد ملت، در همان مصاحبه‌ای که از کارشکنی سپاه پاسداران و «بیت» در شهردار شدن نجفی صحبت کرد، از این هم گفت که اعضای کارگزاران سازندگی در اوج فشارها خواستار استعفای او از این مقام شدند؛ شاید برای دور نگه داشتن حزب از تندباد‌های مخالف.

محمد‌علی نجفی اما در هفت ماه نشستن بر مسند شهرداری، تلاش کرد درست مثل یک عضو حزب کارگزاران رضایت جناح مقابل را هم جلب کند. یکی از پر‌سر‌و‌صداترین انتقادها به شهرداری قالیباف «حیف‌و‌میل» بودجه این نهاد برای هیات‌های مذهبی بود.

محمد‌علی نجفی اواسط سال ۱۳۹۶ بر کرسی شهرداری تهران نشست. تنها لایحه بودجه تدوین‌شده در دوران مدیریتش بودجه سال ۱۳۹۷ شهرداری بود که پیش از آغاز آن، دوران کاری نجفی غروب کرد.

در بودجه سال ۱۳۹۷، اگرچه هزینه نهادهای مذهبی کاهش داشت، همچنان بیش از یک‌سوم بودجه فرهنگی اجتماعی در پایتخت صرف «گسترش فرهنگ دینی، ملی و ارز‌ش‌های انقلاب اسلامی» شد، به‌عبارتی، ۱۱۴۰ میلیارد تومان، یعنی بیش از ۳۰ برابر کل پولی که شهرداری به خرید تجهیزات و توسعه امکانات آتش‌نشانی تهران اختصاص داد، آن هم در روزهایی که هنوز کام تهرانی‌ها از سوختن «پلاسکو» در آتش کمبود امکانات آتش‌نشانی هنوز تلخ بود.

انتقادهای اصلاح‌طلب‌ها از انتصاب‌های نجفی در شهرداری تهران هم کم نبود. تنها در یک مورد، او پسر علی‌اصغر حجازی، عضو ارشد دفتر رهبر جمهوری اسلامی ایران، را با مدرک دیپلم به مدیریت «شرکت نوسازی عباس‌آباد» منصوب کرد، که انتقادهای زیادی به دنبال داشت. نجفی شهردار‌های چند منطقه تهران و معاون‌هایش را هم از میان مدیران حامی قالیباف انتخاب کرد.

پیش از شهردار شدن، نجفی یک بار به مدت سه ماه سرپرستی وزارت علوم را بر عهده داشت که با حکم آیت‌الله خامنه‌ای، این مدت تمدید شد. پیش از آن، در دوره‌ای که چند وزیر پیشنهادی روحانی به اتهام «همراهی با فتنه» در جلب اعتماد مجلس شکست خوردند، نجفی با اختلاف تنها یک رای بازی را واگذار کرد.

بعد هم که حسن روحانی دید نمی‌تواند نجفی، رییس ستاد انتخاباتی‌اش، را در سمت وزارت داشته باشد، او را به معاونت خود و ریاست سازمان میراث فرهنگی برگزید. در اوج اعتراض به نتیجه رسمی انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸، نجفی بر‌خلاف بسیاری از هم‌جناحی‌هایش، نه تنها به زندان نرفت، بلکه نماینده شورای شهر سوم و شاهد عملکرد قالیباف بود. برخی این اقبال بلند شهردار پیشین تهران را به‌خاطر نزدیکی‌اش با بیت رهبری دانسته‌اند.

نجفی، قربانی قهر حکومت یا جاه‌طلبی شخصی؟

تلاش شهردار اصلاح‌طلب تهران برای راضی نگه داشتن باندهای قدرت اما ناکام ماند. دست گذاشتن محمد‌علی نجفی روی «۲۷۸ حساب شهرداری تهران که ابزار میلیاردها تومان پولشویی» سپاه پاسداران بود، خشم «حسین طائب»، رییس سازمان اطلاعات این نهاد امنیتی و نظامی، را به دنبال داشت، نهادی که گفته می‌شود نقشه برقراری رابطه نجفی با میترا استاد را کشیده بود.

سابقه سازمان اطلاعات سپاه پاسداران به‌خوبی نشان می‌دهد که درگیری‌های شخصی و باندی می‌تواند دلیل محکمی باشد برای پهن کردن دام امنیتی برای رقبا. درگیری با محمد‌رضا سرافراز، فرد منصوب ولی فقیه در ریاست سازمان صداوسیما، بازداشت ۱/۵ ساله فعالان محیط زیست به اتهام «جاسوسی» و در رقابت با وزارت اطلاعات، دستگیری دو مداح حکومتی با همین اتهام و بسیاری نمونه‌های دیگر نشان می‌دهد برای افتادن در دام مخوف سازمان اطلاعات سپاه، نیازی نیست دن کیشوت مبارزه با فساد باشیم.

حتی اگر قبول کنیم میترا استاد پرستوی افول «مدیر محجوب» کارگزارانی به تیتر اول صفحه حوادث روزنامه‌ها بود، باز نمی‌توانیم فراموش کنیم رابطه این دو با هم به پیش از شهردار شدن محمد‌علی نجفی باز‌می‌گشت.

با این حال، چرایی خارج نشدن چهره برجسته اصلاح‌طلب‌ها از این رابطه را تنها نمی‌توان در معادلات کلان قدرت یافت. کارنامه سیاستمدارها علاوه بر گرایش‌های فکری، از امیال شخصی و شیوه مدیریتشان بر این رانه‌ها هم تشکیل شده است. اگر بخواهیم از همان زاویه سیاسی و کلان هم به داستان نگاه کنیم، باید پرسید چرا حامیان نجفی، که امروز همه «پرستو» بودن میترا استاد را فریاد می‌زنند، پیش از این ماجرا، در مقابل این رابطه سکوت کرده بودند.