میلیاردها دلار تبادلات تجاری و بازرگانی بین آمریکا و عربستان‌سعودی که بیشتر تمرکز بر فروش سلاح دارد، باعث رونق اقتصادی و کارافزایی در ایالات‌متحده شده که به‌خصوص برای دونالد ترامپ مهم بوده است.  

این به آن معناست که خبر دهشتناک کشته‌شدن روزنامه‌نگار سعودی، جمال خاشقجی، فردی که از سال گذشته مقیم آمریکا شده بود و در سرکنسولگری سعودی در استانبول به قتل رسید، برای ترامپ دشواری‌های بسیاری ایجاد کرد. او گفته بود که قراردادهای تجارت اسلحه بسیار پراهمیت است و آن‌ها را ملغی نمی‌کند، اما راه‌های دیگری را برای واکنش به متحد خود در رابطه با این قتل، انتخاب خواهد کرد.  

شاید مهم‌تر از سود ناشی‌از تجارت اسلحه با سعودی، همکاری‌های این کشور با آمریکا در‌جهت مبارزه با تروریسم و گروه‌های افراطی اسلامی مانند القاعده اهمیت داشته باشد، به‌‌ویژه مقابله با نفوذ ایران در منطقه.  

برای آمریکا لغو قراردهای تسلیحاتی ممکن است، اما اگر چنین کاری را انجام دهد، امکان آن وجود دارد که سعودی‌ها از قراردادهای امنیتی دوجانبه درمورد مقابله با ایران و مواجهه با تروریسم خارج شوند.  

برای ترامپ اهمیت پرداختن به جمهوری اسلامی ایران در آن است که این کشور با سیاست آمریکا در منطقه هم‌خوانی ندارد و رییس جمهوری آمریکا به‌کرات از سیاست خود به‌عنوان تغییر رفتار رژیم نام می‌برد. این سیاست یکی‌از مهم‌ترین اهداف سیاست خارجی ترامپ، درکنار رسیدن توافق با کره‌شمالی است.  

بدون همکاری عربستان، کشوری که با داشتن بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان و قدرت مالی فراوان، سرگروه کشورهای عرب مسلمان در خاورمیانه محسوب می‌شود، کنترل‌کردن ایران و یا بهتر است بگوییم ایجاد مانع و مشکل برای ایران در رسیدن به اهداف منطقه‌ای آن، اگر نگوییم غیر‌ممکن، می‌توان گفت بسیار دشوار خواهد بود.

از این‌رو، هرگونه چرخش سیاسی سعودی به‌سوی ایجاد ارتباط با تهران و یا نشان‌دادن علاقه به بازرگانی با چین و روسیه، می‌تواند تهدیدی برای ترامپ در رویکرد سیاست‌های خاورمیانه‌ای او باشد.  

با پیش رو بودن انتخابات میان‌دوره‌ای کنگره آمریکا در ماه نوامبر (نیمه آبان‌ماه) و مستاصل بودن ترامپ برای پایین‌آوردن قیمت نفت به‌منظور جلب رضایت رای‌دهندگان، هم رییس جمهوری و هم حزب جمهوری‌خواه آمریکا، به عربستان سعودی برای بالابردن میزان تولید و پیروزی خود در انتخابات، نیاز دارند.  

همچنین سرنوشت ترامپ، بسته به نتیجه انتخابات میان‌دوره ای کنگره دارد. چنانچه جمهوری‌خواهان اکثریت خود را در کنگره ازدست بدهند، استیضاح رییس جمهوری بعد از خاتمه تحقیقات بازرس مولر درباره ارتباط ستاد انتخاباتی او با روسیه، می‌تواند جدی شود. اگر دمکرات‌ها برنده این انتخابات باشند، احتمال نامزدشدن ترامپ برای انتخابات بعدی ریاست جمهوری نیز کم خواهد شد.  

ازسوی دیگر، با تمامی سرمایه‌گذاری‌ها برای بازداشتن گروه‌های تندرو و تروریستی و ساخت شبکه اطلاعاتی-امنیتی با سعودی، رابطه سرد و پرتنش بین دو کشور، می‌تواند امنیت ملی آمریکا و امنیت آمریکاییان در منطقه و منافع این کشور را درمجموع، به‌خطر بیندازد.  

آنچه که گفته شد، توضیح می‌دهد که چرا سیاست‌مداران ایرانی از ایجاد شکاف بین سعودی و آمریکا استقبال می‌کنند. سیاست‌مداران ایرانی تا چند هفته پس‌از قتل جمال خاشقجی، همچنان با خویشتن‌داری، در انظار عمومی واکنشی به آن نشان ندادند، شاید چون نمی‌خواستند سعودی را عصبانی کنند.  

علی‌رغم شگفتی بسیاری، آن‌ها ساکت‌ بودند، چون تصمیم نداشتند از این ماجرا برای تبلیغات علیه عربستان استفاده کنند. شاید آقای روحانی، رییس جمهوری ایران، منتظر بود که ببیند آیا دلخوری سعودی‌ها می‌تواند کمکی به ایران درجهت مواجهه با تحریم‌های قریب‌الوقوع آمریکا بر صنعت نفت این کشور باشد؟  

درحالی‌که مشتریان نفت ایران خرید خود را کاهش داده‌اند تا شامل معافیت از تحریم‌های آمریکا شوند، این معافیت برای برخی‌از مشتریان، به ما می‌گوید که فروش نفت ایران آن‌گونه که ترامپ آرزو داشت، به صفر نخواهد رسید. اگر سعودی‌ها سقف تولید خود را برای جایگزین‌کردن کمبود صادرات نفت ایران افزایش ندهند، قیمت نفت بالا خواهد رفت و با توجه به آنکه فصل زمستان درپیش است، چنین حرکتی مطلوب آمریکا یا دیگر کشورهای غربی مصرف‌کننده نفت نخواهد بود.  

نفت همچنان نقش مهمی در سیاست بازی می‌کند و همکاری عربستان سعودی و ایران درباره تعیین نرخ بازار، چنانچه که اتفاق بیفتد، می‌تواند تهدیدی بزرگ برای واردکنندگان باشد. به همین دلیل ساده اما مهم، ادامه خصومت بین ایران و سعودی، مطلوب واردکنندگان است.  

در اجلاس سرمایه‌گذاری ریاض که روز سه‌شنبه اول آبان‌ماه (۲۳ اکتبر) کار خود را آغاز کرد، با وجود تحریم بسیاری از شرکت‌کنندگان معتبر به‌دلیل اتفاقی که برای خاشقجی افتاده است و اعتراضی که به روش دولت عربستان درباره این موضوع داشتند، بسیاری در رده‌های پایین‌تر شرکت کردند. مدیرعامل شرکت نفتی توتال فرانسه که در این نشست حضور داشت، به‌صراحت گفت: «همکاری و دوستی در روزهای سخت معنی پیدا می‌کند.»  

کمپانی او چندی پیش‌تر، به‌خاطر تحریم های آمریکا از بازار ایران خارج شده بود.

همچنین هیات شرکت‌کنندگان روسی جای بسیاری‌از تحریم‌کنندگان غربی را در کنفرانس پر کرده بودند. روس‌ها اعلام کردند که در پروژه سوپرسونیک‌ جت با عربستان سعودی قرارداد سرمایه‌گذاری مشترک میلیارد دلاری امضا کرده‌اند. قراردادی جایگزین با آنچه که ریچارد برانسون، میلیاردر بریتانیایی می‌خواست در بخش هواوفضا با سعودی امضا کند، اما از شرکت در نشست ریاض انصراف داد.

ترامپ با انتخاب دشواری درباره تصمیم به تحریم عربستان‌سعودی مواجه است. ازطرفی با فشار افکار عمومی روبروست و از طرف دیگر، نمی‌خواهد که واکنش او در این خلاء پیش‌آمده، به نفع ایران، روسیه و حتی چین تمام شود.  

ماه‌های پیش رو شگفتی‌های بیشتری در پیش روی ما قرار خواهد داد، چراکه این تصمیمات سرمنشا تغییرات سیاسی و دسته‌بندی‌های جدید در منطقه خواهد بود.  

*این مطلب برگردان فارسی مقاله‌ای است که روز سوم آبان‌ماه (۲۵ اکتبر) در مجله دیپلماتیک الاهرام منتشر شده است.