روحانی و سپاه؛مصالحه بعد از منازعه
طرح تحریمهای مطرح شده درمجلس نمایندگان امریکا ناقوس خطر را برای دولت و دیگر نهادهای نظام در مورد موانع ومخاطرات جدید ناشی از این افدام به صدا درآورده است که منجر به دیدار روحانی و فرماندهان سپاه با توصیه نهاد رهبری شد.
از قبل از انتخابات و مواضع صریح فرماندهان سپاه به خوبی مشخص بود که روحانی فاصله زیادی با معیارهای سپاه برای ریاست جمهوری دارد و لذا مشخص بود که انجام کارهای لجیستیکی برای سازماندهی و اداره ستادهای انتخاباتی رقیب اصلی روحانی به عهده سپاه و بسیج گذاشته شده بود. برخلاف سال ۹۲ که سپاه مداخلهای در انتخابات نکرد. حضور سپاه در انتخابات به گونهای بود که روحانی در مناظرات لب به انتقاد گشود و گفت که نهادهای دولتی وامنیتی مردم را با اتوبوس برای گردهماییهای انتخاباتی میآورند. گردهمایی انتخاباتی ابراهیم رییسی در تهران و اصفهان که اتفاقا با شکوه و چشمگیر برگزار شد نمونه بارزی از حمایت و اقدام همهجانبه فرماندهی سپاه به نفع رییسی بود که مسلما با توجه به ساختار قدرت معلوم بود که به توصیه رهبر انجام میگیرد.
حمله روحانی در مورد تحقق ناقص برجام به مساله پرتاب موشکی سپاه تضاد دو راهبرد در مورد مساله امنیت بینالمللی ایران در دو جریان را آشکارساخت و لحن رسانهای نشریات سپاه نیز روزبهروز علیه وی افزایش یافت.
شکست سنگین رییسی که شکستی برای سپاه و رسانههایش محسوب میشد فضای مجادلات را افزایش داد و در جریان حمله به مجلس توسط داعش و حمله موشکی سپاه به سوریه عملا سپاه در بیانیهای اظهارات روحانی را مورد مرجع تصمیم گیری پرتاب موشکها کذب خواند و بهدنبال آن انتقادهای روحانی از فعالیتهای اقتصادی سپاه و اشاره به اینکه خصوصیسازی غیرواقعی موجب انتقال اقتصاد از دولت بیتفنگ به دولت باتفنگ شده است، موجب اعتراض فرماندهان ارشد سپاه شد. در چنین فضایی ملاقات آنها که بیشک تحت تاثیر اقدام امریکا صورت گرفته است، باید دید با چه ملاحظاتی هر کدام از دو طرف که تا دوهفته پیش شعارهای تندی علیه یکدیگر میدادند الان مدعی وحدت راهبردی شدهاند:
الف- تهدید برجام و دستاوردهایش با طرح جدید تحریمها
با تصویب طرح جدید مجلس نمایندگان آمریکا که روحانی امیدوار بود به تصویب نرسد، اجرای موفق برجام میتواند تحت تاثیر قرار گیرد بخصوص در بخش جذب سرمایه گذاری خارجی از سوی بانکها و موسسات اروپایی و آسیایی که تردیدهایی را در مورد نحوه عمل و حضور آنها دامن خواهد زد. به این ترتیب روحانی که قول داده بود تحریمهای غیر هستهای را بردارد حالا با اجرای جدی و سخت طرح جدید بخشی از تحریمهای هستهایاش نیز میتواند دوباره احیا شود و برای موقعیت اقتصادی دولت و دشواریهایی که با آن مواجه است این خبر خوشایندی نیست و لذا دولت نمیتواند در چنین وضعیتی سطح منازعاتش در ساختار قدرت را افزایش دهد .
ب- تهدید امنیتی و لزوم وحدت ساختار قدرت و محدودسازی حوزه دخالت
با تصویب این طرح بخشی از سیستم دفاعی ایران که برعهده سپاه است بهعنوان نیروی تروریستی شناخته میشود و این در روابط دفاعی و امنیتی میان ایران و امریکا در منطقه تاثیرات مخربی دارد و احتمال مقابله را در میان دو طرف افزایش میدهد و طبیعی است که در چنین موقعیتی روحانی نمیتواند قدرت سپاه را در دفاع و امنیت نادیده بگیرد. از الزامات دفاعی و امنیتی کشور حمایت از عوامل قدرت است و به هرحال با این شیوه میتواند از کارت قدرت آنها در مذاکرات سیاسی هم استفاده کند و البته طرح جایگزین هم از جنبه دفاعی و امنیتی در مقابل سپاه هم ندارد، اما میتواند حوزه مداخلاتشان را محدود سازد که او چنین قصدی را دارد. البته سپاه هم راه حلی جایگزین در مقابل دولت ندارد.
ه- دولت غیرقابل پیشبینی
در این میان برخلاف دولت اوباما که سیاست تغییر رژیم را کنارزده بود و با رهبر ایران نامه نگاری کرد و دو کشور برای نخستین بار تماس مستقیم برقرار ساختند و حتی در حال مذاکراتی برای انجام توافقهای منطقهای هم بودند. اما دولت ترامپ از همان کارزارهای انتخاباتی علم جنگ با ایران را برافراشت و اکنون نیز رسما سیاست تغییر نظام را در پبش گرفته است. در چنین وضعیتی روحانی حتی نمیتواند برخلاف قبل به امکان مصالحه با امریکا فکر کند که از طریق پیشبرد تنشزدایی و جذب حمایت اجتماعی، نیروهای تندروهای داخلی را به عقب براند. او اکنون به جای اوباما با ترامپی غیر قابل پبیش بینی روبروست و لذا سیاست مصالحه جویی معلوم نیست چقدر در مورد ترامپ جواب میدهد و سیاستی غیرقابل محاسبه و اتکا خواهد بود.
و- محدودیتها و نیازهای سپاه
سپاه هم به خوبی متوجه شده است که افکار عمومی ممکن است در منازعات ناسیونالیستی وامنیت مرزها مانند مقابله با داعش از آنها حمایت کنند اما در مورد منازعات داخلی وضعیت سپاه در افکار عمومی متزلزل است و تصویر تاریکی از نحوه اقدامات آنها بهویژه اطلاعات سپاه در صنوف و طبقات مختلف اجتماعی ترسیم شده است که به هیچ عنوان در چالشهای تبلیغات عمومی و انتخاباتی آنها را پیروز نخواهد کرد و از طرفی به خوبی متوجه شدهاند که در وضعیت مخاطرهآمیز کنونی افزایش سطح تنش در ساختار قدرت به نفع آنها نخواهد بود و از طرفی روحانی هم نشان داده که در مقابل تهدیدهای علنی برخلاف خاتمی زبان تهاجمی ومقابه جویانهای را به کار میبرد. لذا سپاه اگر سیاست تبلیغاتی قبلی را بخواهد ادامه دهد به عنوان مسبب اصلی خسارتهای ناشی از مواجهه با آمریکا شناخته میشود و در عین حال با توجه به حمایت وسیع گروههای اجتماعی از روحانی روز بروز در افکار عمومی جامعه ایران به حاشیه رانده خواهد شد که برای تاثیرگذاری آنها در آینده سیاسی ساختار قدرت امر مطلوبی شمرده نمیشود.
اکنون با توجه به تمام این عوامل دو طرف تصمیم گرفتهاند که سطح منازعات علنی خود را متوقف سازند و آنها را به سطوح جلسات خصوصی تصمیمگیری منتقل سازند و آتشبس موقت تبلیغاتی برقرار کنند تا در فضایی که روز به روز چالشهای ایران با همسایگان عربش افزایش یافته و دولت غیرقابل پیشبینی ترامپ که سیاست تغییر نظام را در دستور کارش قرار داده است در منازعهای وارد نشوند که دو طرف بازنده شوند و برنده آن نیروهای تندرو درون دولت ترامپ شوند .