محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران برای نخستین بار بعد از روی کار آمدن دونالد ترامپ برای شرکت در یک اجلاس سازمان ملل به آمریکا سفر می‌کند. هرچند این سفر زمانی صورت می‌گیرد که روابط سیاسی دو کشور برخلاف اواخر دوره اوباما از حالت دوستانه خارج شده وموضع وزیر خارجه آن کشور مبنی برحمایت از تغییر مسالمت آمیز رژیم در ایران و نیز موضع چند روز پیش وزیر دفاع آمریکا واکنش‌های تندی در تهران را به‌دنبال داشته است.

برای دولت روحانی حضور کلینتون  در قدرت ادامه راه اوباما بود. برجام می‌توانست بدون مانع تداوم یابد و روابط مثبتی که کری و ظریف با هم برقرار کرده بودند نیز می‌توانست در دولت جدید تداوم پیدا کند اما برخلاف دولت روحانی، رهبر و جریانات اصولگرا از روی کار آمدن ترامپ بنا به دلائل مختلف احساس رضایت بیشتری داشتند آنها فکر می‌کردند ترامپ در واشنگتن، جهان اسلام و اروپا مخالفان زیادی دارد و نمی تواند وارد یک درگیری با ایران شود. اوهمچنین به‌خاطر همین مخالفت‌ها، برای ایجاد هر نوع اجماع بین‌المللی برای تحریم علیه ایران با موانع زیادی مواجه خواهد شد. آنها همچنین فکر می‌کردند تصویر ترامپ به گونه‌ای است که افکار عمومی در ایران نگاه مثبتی به اقدامات او نخواهد داشت و نزدیک شدن اپوزیسیون به ترامپ بوسه مرگ برای آنها در افکار عمومی داخل کشور خواهد بود. علاوه بر این آیت‌الله خامنه‌ای با روی کار امدن ترامپ دیگر دغدغه نزدیکی دولت روحانی  به آمریکا را نخواهد داشت. زیرا ترامپ و دولتش کلیت سیستم را مورد نفی قرار داده‌اند و برخلاف اوباما، لفظ تندرو و میانه‌رو را در تبیین رژیم ایران به‌کار نمی‌برند و لذا حضور روحانی در قدرت  و پیروزیش در انتخابات مزیتی در نزد دولت ترامپ ندارد . زیرا ترامپ با معیارهای خودش به موضوع نگاه می‌کند.

اکنون در چنین شرایطی باید دید ظریف چه اهدافی را در این سفر دنبال می‌کند و چه پیام‌هایی دارد :

الف- ملاقات با اعضای  اندیشکده‌ها، برای تاثیر گذاشتن در سیاست خارجی دولت ترامپ:

یکی از اهداف سفر ظریف آن است که در شورای روابط خارجی سخنرانی کند و با آنها رایزنی کند. هر چند در دوره ترامپ نفوذ این اندیشکده‌ها برای تاثیر گذاردن در سیاست خارجی دولت ترامپ کم شده است اما به هر حال در دیگر نهادهای سیاسی آمریکا که بخشی از مجموعه تصمیم گیری امریکا را تشکیل می‌دهند تاثیرگذار خواهد بود. ریچاردهاس رییس اندیشکده هر چند جمهوریخواه است اما سیاستمداری رئالیست است و درک واقع بینانه‌ای از سیاست خاورمیانه دارد .

ب- گفت‌وگو با رسانه‌های امریکایی وایجاد فضا سازی در مورد ایران:

ظریف می‌خواهد با گفت‌وگو با رسانه‌های امریکایی در افکار عمومی امریکا نشان دهد در فضایی که آمریکا با خطرات ناشی از اقدامات کره شمالی روبروست و نیز خطرات ناشی از درگیری‌های خاورمیانه اقدامات ایران شکل سازنده‌تری دارد و خطر متوجه دیگر کشورهای منطقه است که از افراط‌گرایی حمایت می‌کنند و افزایش خصومت میان دو کشور کمکی به حل تروریسم که ترامپ مدعی آن است نمی کند. در فضای ضد ترامپی که در مورد مسائل روسیه شکل گرفته این سخنان شاید توجه و اقبال بیشتری پیدا کند.

ج-  امکان ملاقات با مقام‌های سیاسی آمریکا:

هر چند در حال حاضر وزیر خارجه آمریکا برای حل بحران قطر در خارج از کشور به سر می‌برد   ولی در صورت بازگشت و ملاقات با وزیر خارجه ایران و ایجاد کانال مستقیم برای گفت‌وگو می‌تواند در آینده برای حل برخی مشکلات و یا جلوگیری از وخامت روابط موثز باشد. هر چند که این امکان ضعیف به نظر می‌رسد و شاید این امکان در ماه سپتامبر در اجلاس عمومی سازمان ملل متحد امکان عملی بیشتری داشته باشد.

د- پیامهای ظریف:

پیام ظریف برای دولت آمریکا و نهادهای سیاسی آن کشور بسیار روشن است. ایران در حفظ برجام متعهد خواهد ماند. ایران آماده همکاری با امریکا در مبارزه با جریانات تروریستی اسلامی مانند داعش و القاعده خواهد بود. درمورد ترتیبات امنیتی منطقه در عراق یمن و سوریه آماده گفت و گو و مصالحه واقع‌بینانه است. برنامه موشکی ایران هم در حد معمول و حفظ  سیستم دفاعی است و وارد مرزهای موشک‌های بالستیک نخواهد شد و در قبال اینها عدم وضع تحریم‌های جدید و کاهش سیاست‌های خصومت‌بار و کارشکنی آمریکا علیه جذب سرمایه گذاری در ایران  است. یعنی دو کشور از ایجاد هر نوع اقدام خصمانه علیه یکدیگر خودداری می‌ورزند. در عین حال ایران از حضور شرکت‌های نفتی  و غیرنفتی امریکایی در ایران استقبال می‌کند. این پیامی است که ممکن است دولت عملگرا و محاسبه گر ترامپ بر روی آن دوباره بازاندیشی کند. همان‌گونه که در مورد فروش هواپیمای بویینگ چنین اقدامی را انجام دادند.

در مجموع به‌نظر نمی‌رسد در فضای کنونی این سفر دستاورد چندانی برای ایران به همراه داشته باشد

اما در عین حال می‌تواند آغازی باشد برای انتقال پیام‌های دو طرف به یکدیگر، درک و گفت‌وگوی مستقیم از یکدیگر، بررسی درخواست‌ها و نیز چالش‌هایی که رابطه دو کشور بعد از روی کار آمدن ترامپ  و نیز تحولات جدید منطقه با آن مواجه شده‌اند . تجربه نشان داده امکان گفت‌وگوی مستقیم میان دولتمردان دو کشور همیشه برخی از سوءتفاهم‌ها را حل کرده و از شدت خصومت  کاسته است.

به‌نظر می‌رسد دو کشور به‌خوبی می‌دانند ورود به جاده تشدید خصومت و درگیری نتایج فاجعه‌باری برای منطقه و صلح جهانی خواهد داشت .