آخرین وضعیت خانه نیما یوشیج در تهران
چندی پیش اعلام شد که شهردار تهران به سازمان زیباسازی شهرداری دستور داده است تا متولی تأمین اعتبارات تملک خانه محل سکونت پیشین نیما یوشیج شود.پس از آن، شهرداری منطقه یک پیگیری کارهای اداری خرید این خانه را برعهده گرفت و شهردار منطقه گفت که اگر مالک همراهی کند، تا قبل از نوروز ۹۸ قرارداد خرید خانه تنظیم خواهد شد. اماخانه نیما یوشیج کماکان در وضعیتی بلاتکلیف بهسر میبرد.
خانهای که زمانی اقامتگاه پدر شعر نو فارسی و محل آمدوشد شاعران و اندیشمندان دوران بود، حالا ویرانهای است که با وجود ثبت ملی هنوز در تملک مالک خصوصی قرار دارد و انتظارها برای گشودن درهای بسته خانه نیما به روی عموم پایان نیافته است.
در سال ۱۳۲۷، خانهای در محله تجریش تهران، در خیابان دزاشیب، کوچه رهبری، محل اسکان علی اسفندیاری، ملقب به نیما یوشیج، و همسرش عالیه جهانگیری شد؛ خانهای که با وامی از بانک ملی تکمیل شد و اسناد زمینش، به گفته محمد عظیمی، نماینده انجمن دوستداران میراث فرهنگی مازندران، به نام عالیه جهانگیری ثبت شده است.
در سال ۱۳۳۱، جلال آلاحمد نیز زمینی در مجاورت خانه نیما گرفت تا خانهاش را آنجا بنا کند، زمینهایی که خارج از تهران آن دوران و، به قول آلاحمد، هنوز بیابان بود: «خانهها درست از سینه خاک درآمده بودند و در چنان بیغولهای، آشنایی غنیمتی بود، آن هم با نیما...»
پس از مرگ نیما در سال ۱۳۳۸ و همسرش در سال ۱۳۴۳، خانه خالی از سکنه شد.
شراگیم یوشیج، تنها فرزند نیما، خانه را در سال ۱۳۴۵ به مبلغ ۹۰ هزار تومان به سرهنگی بازنشسته فروخت. اما این همسایه قدیم نیما و عالیه است که از تخریب بنا در سال ۱۳۸۰ جلوگیری کرد؛ سیمین دانشور در مصاحبهای تعریف کرد که در راه «سلمونی» و گذر از جلوی خانه نیما متوجه میشود که «دارند بنای اصلی خانه» را تخریب میکنند.
«فوری آمدم خانه. تلفن کردم به شهردار تجریش و رییس میراث فرهنگی. آقای بهشتی فوری آمدند… رفتند و قولنامه کردند. اما خانه من را هم قولنامه کردند، که این دو تا میراث فرهنگی شد.»
هرچند خانه جلال و سیمین پس از مرمت و بازسازی، تبدیل به خانه موزه و در ۸ اردیبهشت سال جاری افتتاح شد، خانه نیما در گیرودارهای شهرداری تهران، میراث فرهنگی، توقعات مالک و مادههای قانونی بلاتکلیف باقی ماند.
آخرین مالک خانه نیما اما با طرح شکایت در دیوان عدالت اداری مبنی بر نبود اسناد و مدارک کافی در خصوص تعلق خانه به نیما یوشیج، خواستار خروج خانه از فهرست آثار ملی شد، شکایتی که در سال ۱۳۹۶، به خروج خانه نیما از فهرست آثار ملی ایران منجر شد. خروج خانه یوشیج از فهرست آثار ملی آن را در یک قدمی تخریب و تغییر کاربری قرار داد و تیتر خبرگزاریها کرد و حواشی بسیار به وجود آورد.
شماری از اهالی فرهنگ در نامه به شهرداری تهران، خواستار ساماندهی این بنای ملی، خرید و تبدیل «این میراث فرهنگی معاصر» به خانه موزه شدند. پویشی برای حفظ خانه نیما به راه افتاد و نامههای بسیاری میان مدیران و معاونان و مسئولان و منصبداران دولتی در خصوص حفظ این اثر تاریخی ردوبدل شد، تا اینکه پس از چند هفته جنجال بر سر خانه پدر شعر نوین فارسی، رییس سازمان میراث فرهنگی به این موضوع واکنش نشان داد و دستور اقدام عاجل برای نگهداری خانه نیما را صادر کرد و خانه برای دومین بار به ثبت ملی رسید.
اما دوستداران نیما دست از کار نکشیدند و همزمان با پنجاهونهمین سالگرد درگذشت شاعر، در ۱۳ دیماه سال جاری، جلوی خانه نیما تجمع کردند و با روشن کردن شمع نگرانیشان را نسبت به خانه نیما، که حالا بیشتر به ویرانهای میماند، ابراز کردند.
میمیرم صد بار پس از مرگ تنم
میگرید باز هم تنم در کفنم
زان رو که دگر روی تو نتوانم دید
ای مهوش من، ای وطنم، ای وطنم
نیما یوشیج
چندی پیش خبرگزاری ایسنا به نقل از محسن شیخالاسلامی، معاون اداره کل میراث فرهنگی، از تقاضای سازمان زیباسازی شهر تهران برای خرید و تملک خانه نیما خبر داد.
در گفتوگوی ایسنا با محسن شیخالاسلامی، معاون میراث فرهنگی استان تهران، وضعیت پادرهوای خانه نیما میان وعدههای شهرداری، کمبود بودجه میراث فرهنگی و درخواست ۱۵ میلیاردی تومانی مالک دوباره به مرکز توجه آمد. به گفته حسن خلیلآبادی، عضو شورای شهر تهران، قیمت درخواستی با قیمت واقعی خانه ناهمخوان است. شیخ الاسلامی در این گفتوگو ارزش تاریخی خانه نیما را «اظهر من الشمس» خواند و از تقاضای سازمان زیباشناسی شهر تهران برای خرید خانه خبر داد، پیشنهادی که به گفته او، به تملک خانه نیما و رفع دغدغه مالک منجر خواهد شد.
پس از آن، برزین ضرغامی، مدیرعامل سازمان زیباسازی شهرتهران، ۲۳ بهمنماه، با اعلام خبر دستور خرید خانه نیما یوشیج از سوی شهردار تهران، گفت که اقدامات کارشناسی و مذاکره با مالک این ساختمان برای خرید به شهرداری منطقه یک سپرده شده است.
درنهایت، سید حمید موسوی، شهردار منطقه یک شهرداری تهران، ۲۹ بهمنماه، با تأکید بر تخصیص منابع مالی برای تملک خانه نیما، گفته است: «اگر مالک همراهی کند، تا قبل از عید قرارداد خرید خانه تنظیم میشود.»
به هر روی، از حرف تا عمل فاصله بسیار است و همچنان سوالِ «بود آیا که در میکدهها بگشایند» اهالی فرهنگ و هنر و دوستدارن نیما در مورد خانه شاعری که ساختارهای شعر کهن فارسی را دگرگون کرد، طرحی نو درافکند و سردمدار شعر نوی فارسی شد، همچنان پابرجاست.
جلال آلاحمد در پاسخ به سوالی گفته بود: «… بهعلت وجود نیما بود که من و عیالم رفتیم آن بالا، شمیران، و خانهدار شدیم. اگر نیما آنجا زندگی نمیکرد، شاید ما هم الان آنجا نبودیم.»