سکس در درام معمایی «های لایف» (High Life) ساخته جدید کلر دنی، به شکلی غریب و غم‌انگیز، وهمناک و بیمارگون و همزمان، یاس‌آور به تصویر کشیده شده است؛ نه آشکارا بر تماشاگر عیان می‌شود و نه آن‌چنان که باید و شاید، اروتیک به نظر می‌رسد.

فیلمساز ۷۳ ساله فرانسوی در این‌باره صریح و بی‌پرده حرف زده است: «به خودم اجازه ندادم در هیچ‌یک از صحنه‌ها، برهنگی را به نمایش بگذارم.»

کاترین شورد دبیر بخش سینمایی گاردین در مقاله اخیرش با موضوع «مرگ سکس در سینما» می‌نویسد، «ما در عصر ریاضت سینمایی به سر می‌بریم. دورانی که در آن، مشتی کارگردان اروپایی – به ویژه فرانسوی‌ها – با تمام توان می‌کوشند به واقعیت نزدیکی میان زن و مرد وفادار بمانند.»

در نیمه نخست سال ۲۰۱۹، تنها دو فیلم از سوی هیات بریتانیایی رده‌بندی سنی آثار سینمایی، مجوز اکران برای تماشای افراد بالای ۱۸ سال دریافت کرده‌اند: یکی «های لایف» و دیگری «لورو»، فیلم زندگی‌نامه‌ای سیلویو برلوسکونی. این در حالی است‌که سال گذشته تا همین موقع، شش اثر سینمایی شامل دو محصول از سینمای فرانسه، یک فیلم سوییسی، یک فیلم رومانیایی، درام عاشقانه اروتیک «پنجاه طیف خاکستری» و همچنین مستندی درباره یک استریپ کلاب در لس آنجلس، مجوز نمایش برای تماشاگران بالای ۱۸ سال را دریافت کرده بودند.

بر اساس داده‌های موجود، از سال ۲۰۱۳ به این سو، کاهش قابل ملاحظه‌ای در شمار فیلم‌هایی که نیازمند مجوز اکران برای تماشاگران بالای ۱۸ سال‌اند، دیده می‌شود. در آن سال، ۱۶ فیلم با رده‌بندی سنی بالای ۱۸ سال روانه پرده سینماها شد.

سینمای عصر جدید

به این ترتیب، این شائبه پیش می‌آید که شاید هیات بریتانیایی رده‌بندی سنی آثار سینمایی (بی بی اف سی) بی‌خیال قوانین و معیارهای سخت‌گیرانه‌اش شده است یا چه بسا، باید امیدوار بود که تیغ سانسور نرم‌تر از گذشته شده؟

با این‌همه، یکی از نمایندگان این هیات، به تردیدهای موجود این‌گونه پاسخ داده است: «طی سال‌های اخیر، ما هیچ تغییر به‌خصوصی در دستور‌العمل مربوط به نمایش سکس ایجاد نکرده‌ایم.» اگر هم تغییری رخ داده، در جهت سفت‌وسخت‌تر کردن قوانین ممیزی و سانسور بوده است. به نظر می‌رسد نگرانی روزافزون والدین در خصوص بدآموزی و اثرات مخربی که تماشای صحنه‌های تحریک‌کننده و شهوت‌انگیز برای فرزندان‌شان به همراه دارد، به اعمال محدودیت‌های شدیدتر از سوی این هیات دامن زده است و تماشای آثار سینمایی با سخت‌‌گیری بیش‌تری صرفا به افراد بالای ۱۸ سال محدود می‌شود.

شورد در بخشی دیگر از مقاله اخیرش، از این تغییر رویه به عنوان روشن‌ترین گواه بر آغاز عصر «نو پیوریتانیسم» در سینما یاد کرده است.

ظهور پورنوگرافی اینترنتی

ریک جوزویاک، نویسنده ارشد و ستون‌نویس نشریه اسلیت در حوزه مسائل جنسی و سکس، از زاویه‌ای متفاوت این پدیده را بررسی کرده است. به عقیده او که نوجوانی‌اش با تماشای آثار سینمای دهه ۱۹۹۰ سپری شده و با واپسین نفس‌های سینمای مهیج اروتیک پا به دوران بزرگسالی گذاشته است، ظهور پدیده پخش اینترنتی یا استریمینگ (streaming) را نباید دست کم گرفت. جوزویاک توضیح می‌دهد: «همزمانی کاهش صحنه‌های سکس در سینما و ظهور پورن اینترنتی، به‌هیچ‌وجه تصادفی به نظر نمی‌رسد. وقتی سکس بیش از پیش دم دستی و در دسترس است، مسلم است که نیاز کم‌تری به تماشای آن از طریق ابزار سرگرمی جریان اصلی احساس می‌شود.»

او همچنین تاکید می‌کند: «درست است که از سال‌های دهه ۱۹۷۰ به این سو، افراط‌گرایی سینما در رابطه با نمایش سکس بر پرده رو به افول گذاشته است اما این اتفاق همزمان با ورود رسانه‌های دیگر به فضای فرهنگی که زمانی منحصرا در اختیار سینما بود، رخ داده است. گمان نمی‌کنم در مقایسه با گذشته، فکر و ذکرمان کم‌تر به سکس مشغول باشد؛ به نظرم حیطه آن را گسترده‌تر کرده‌ایم.»

رابطه معکوس سکس و گیشه

این در حالی است که به عقیده برخی ممکن است تا چند سال آینده، اصلا نیازی به نمایش سکس بر پرده سینما نباشد. به ویژه که این روزها، به دنبال قدرت گرفتن جنبش مبارزه با آزار جنسی در سینما، فشار مضاعفی از سوی استودیوها بر سازندگان اعمال می‌شود تا احتمال محدودیت اکران فیلم‌هایشان به حداقل برسد. این نگرانی در سینمای آمریکا عمیق‌تر است، چرا که شانس موفقیت برای اغلب فیلم‌های انگلیسی زبان صفر یا صد است.

جالب آن‌که آکادمی سینمای آمریکا که ظاهرا با نمایش مرگ، شکنجه و خشونت بر پرده خیلی راحت برخورد می‌کند (از جمله نمونه‌هایش می‌توان به «مصائب مسیح»، «ربوده‌شده»، «شوالیه تاریکی» و «آرواره‌ها» اشاره کرد)، نسبت به نمایش عشق و مهر بین دو فرد عاقل و بالغ که با میل و رضایت خودشان تن به رابطه داده‌اند، موضعی دلواپسانه در پیش می‌گیرد.

اندرو هی کارگردان انگلیسی سینما و تلویزیون که فیلم‌هایی نظیر «آخر هفته» و «۴۵ سال» را در کارنامه دارد، درباره علت کم شدن نمایش سکس در سینما گفته است: «سکس سابقا رایج‌تر بود، چون به فروش فیلم کمک می‌کرد. مخاطب برای تماشایش له‌له می‌زد.»

اما واقعیت این است که عوامل متعددی در شکل‌گیری و ظهور سینمای «نو پیوریتانیسم» عصر جدید نقش داشته‌اند، از ترویج پورن گرفته تا پوشش روزافزون اخبار مربوط به آزار جنسی و سوءاستفاده صاحبان قدرت از جایگاه‌شان (از جمله هاروی واینستین تهیه‌کننده بدنام هالیوود)، به بدبینی و بی‌میلی نسبت به نمایش یا تماشای سکس بر پرده سینما دامن زده است. حتی اگر هم به لحاظ بیولوژیک همچنان میل به تماشای سکس در ما وجود داشته باشد، ذائقه فرهنگی در این زمینه به سرعت در حال تغییر و دگرگونی است.

از این منظر، فیلمسازها هم به اندازه تماشاگران‌شان آسیب‌پذیر و شکننده‌اند. هر قدر هم که اعمال فشار ممیزی از بیرون رو به افزایش باشد، گرایش کارگردان‌ها به نمایش سکس به عنوان یک عنصر ضروری در پیش‌برد خط داستانی‌شان نیز در حال رنگ باختن است.

اما هی به صراحت ظهور چنین پدیده‌ای را «باعث شرمساری» خوانده است، «چرا که یکی از بخش‌های مهم زندگی‌‌هایمان، دیگر بر پرده سینما فرصت بازتاب نمی‌یابد.»