ایران در رده سیزدهم «بحران کمآبی» در دنیا
بر اساس مطالعات انجام شده تا سال ۲۰۴۰ ، ۳۳ کشور در وضعیت شدید کم آبی قرار خواهند گرفت. از این تعداد، ۱۴ کشور از خاورمیانه دراین لیست است که ایران در پلکان سیزدهم جای دارد.
بر اساس آمارها، هر ایرانی دو برابر میانگین مصرف جهانی آب مصرف میکند که این میزان منابع آب و سرانه مصرف، ایران را در گروه کشورهای مواجه با کمبود فیزیکی آب قرار داده است. این گروه شامل کشورهایی است که در سال ۲۰۲۵ با کمبود فیزیکی آب روبهروهستند. این بدان معناست که حتی با بالاترین راندمان و بهرهوری ممکن در مصرف آب، برای تأمین نیازهایشان آب کافی در اختیار نخواهند داشت. حدود ۲۵ درصد مردم جهان از جمله ایران، در این گروه جای میگیرند.
ایران اگر بخواهد وضعیت موجود خود را تا سال ۲۰۲۵ حفظ کند، باید بتواند ۱۱۲ درصد به منابع آب قابل جمعآوری اضافه کند، که این مقدار با توجه به امکانات و منابع آب موجود غیرممکن به نظر میرسد.
روز چهارشنبه ۴بهمن، احمد امینی، مدیرکل کانهآرایی و فرآوری مواد معدنی سازمان زمینشناسی، بار دیگر مسئله بیآبی ایران را مطرح کرد و آن را یک بحران اساسی خواند.
به گزارش ایسنا، آقای امینی در همایش مدیریت آب در صنایع فرآوری مواد معدنی به منابع آب شیرین کره زمین که در حدود ۲/۵ درصد از کل منابع آب را به خود اختصاص داده است. منابع آب شیرین که شامل دریاچهها، رودخانهها، آبهای زیرزمینی، یخچالها و منابع طبیعی است و این عدد نشان میدهد که بشر برای فعالیتهای خود و زندگی روزمره با منابع محدود آب شیرین روبرو است.
- شتاب جمعیت و فعالیتهای کشاورزی عامل عمده کمآبی
در حال حاضر، عواملی چون شتاب در رشد جمعیت و همچنین فعالیتهای صورت گرفته از سوی بشر، بسیاری از کشورها را با بحران آب روبروکرده و یک تهدید بهشمار میرود. بر اساس پیشبینیها تا سال ۲۰۴۰ میزان جمعیت دنیا به بیش از ۹ میلیارد نفر خواهد رسید که این مساله نشان دهنده تامین آب کافی برای زندگی است. علاوه بر افزایش جمعیت زمین مصرف آب در بخش کشاورزی نیز نقش بسیار مهمی در این کم آبی ایفا کرده است.
براساس تحقیقات صورت گرفته در حال حاضر، حجم آب موجود در زمین ۱/۴ میلیارد کیلومتر مربع است که از این میزان ۹۷/۵ درصد آب شور است، از این نظر از کره زمین با عنوان «سیاره نمکی» یاد میشود.
مدیرکل کانهآرایی و فرآوری مواد معدنی سازمان زمینشناسی معتقد است که در حال حاضر میزان مصرف آب شیرین در کل دنیا حدود ۴۵۰۰ میلیارد متر مکعب تخمین زده میشود. به گفتهی امینی از این رقم حدود ۷۰ درصد در بخش کشاورزی، ۲۰ درصد در بخش صنعت و ۱۰ درصد در مصارف عمومی شهری مصرف میشود، ضمن آنکه حدود ۲ دهم درصد از مصرف آب در بخش معدن مصرف میشود که در مقایسه با سایر مصارف بسیار پایین است.
بر اساس بررسیهای انجام شده پیشبینی میشود که تا سال ۲۰۴۰ تعداد ۳۳ کشور در وضعیت شدید کم آبی قرار خواهند گرفت و کشور ایران در این لیست رتبه ۱۳ را به خود اختصاص داده است.
به گفتهی این محقق، بر اساس این مطالعات تعداد ۱۴ کشور در منطقه خاورمیانه جزو ۳۳ کشوری هستند که در وضعیت کم آبی شدید قرار خواهند گرفت. از این رو در آینده مبحث کم آبی یکی از چالشهای اساسی خاورمیانه خواهد بود.
چندی پیش رحیم میدانی، معاون وزیر نیرو درامور آب و آبفا اعلام کرد که کلانشهرهای اصفهان، بوشهر، بندرعباس، شیراز، کرمان و مشهد، بههمراه ۲۸۹ شهر کشور دارای تنش آبی هستند؛ به این معنی که منابع آب موجود و مصرف آنها در حالت سربهسر قرار دارد و در این وضعیت، کنترل مصرف از سوی مشترکان بهویژه در ساعتهای پیک مصرف، برای پایداری خدمات بسیار تعیینکننده خواهد بود.
- امنیتی شدن بحران آب
تیرماه سال جاری، علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی، بحران آب را به یک مقوله امنیتی نسبت داد که نتیجه آن تشکیل «کمیته امنیت آب» درکمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی بود.
بروجردی همانزمان در سخنان خود، ضمن گلایه از ۳۸ سال بیتوجهی به مسألهی آب، گفت: «کشور بهلحاظ منابع آبی، بسیار محدود بوده و جزء کشورهای کمآب دنیا هستیم و بحران داریم و بحران آب، عملاً وارد مقولهی امنیتی شده است.»
- کنترل و بازیابی آب و استفاده از سایر منابع و فناوریهای جدید
به گفتهی احمد امینی، مدیرکل کانهآرایی و فرآوری مواد معدنی سازمان زمینشناسی، در حال حاضر در دنیا دو رویکرد کلی شامل کنترل و بازیابی آب و استفاده از سایر منابع و فناوریهای جدید برای مبارزه با بحران بیآبی وجود دارد که در بخش کنترل و بازیابی آب، به بکارگیری سیستم کنترل و اندازهگیری آب ورودی به کارخانه، استفاده از تیکنرهای (تصفیه پساب) با کارآیی مناسب و استفاده از آب برگشتی و بازیابی آب از باطلهها و سدهای باطله را میتوان اجرایی کرد.
امینی همچنین استفاده از آب بازیافتی و آب برگشتی در برخی از شرکتهای بزرگ دنیا را بهعنوان یکی دیگر از راهکارهای مبارزه با کمآبی عنوان کرد. استفاده از انرژیهای تجدید پذیر در زمینه آب شیرینکنها نیز به گفتهی این کارشناس میتواند نقش مهمی در حل این بحران داشته باشد.
به گفتهی امینی این مسئله در اکثر کشورهایی که به دریا راه دارند و دارای پتانسیلهای انرژی خورشیدی هستند، در حال پیگیری است.
پیشنهاد این کارشناس زمین شناسی، برای استفاده از آبهای بازیافتی درکارخانههای فرآوری، سرمایهگذاری است که در این زمینه اتخاذ تمهیدات تشویقی و حمایتی برای سرمایهگذاران ضروری خواهد بود.
بر اساس اعلام آب منطقهای استان تهران، در سال گذشته حجم متوسط آب سالیانه مصرفی شهروندان کل تهران حدود یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون مترمکعب و حجم مصرفی شهروندان شهر تهران حدود یک میلیارد و ۵۰ مترمکعب بوده است، این اتفاق در حالی رخ داده که مجموع آب مصرفی مورد نیاز طرحهای زنجیره آهن و مس کشور، در حدود ۳۳۶ میلیون مترمکعب آب نیاز دارد.