در پی بنکسی، شبح هنر خیابانی
نتایج یک نظرسنجی تازه در بریتانیا نشان میدهد بنکسی، هنرمند دیوارنگاریهای خیابانی، محبوبترین هنرمند تاریخ بریتانیاست. این نظرسنجی، که در آن بیش از ۲۰۰۰ بریتانیایی شرکت داشتهاند، بیست هنرمند مطرح را بهترتیب بیشترین رای فهرست کرده است. پس از بنکسی در جایگاه اول، کلود مونه، نقاش فرانسوی، در مقام دوم و سپس، ونسان ونگوگ، نقاش امپرسیونیست هلندی، جان کانستبل، نقاش بریتانیایی قرن نوزدهمی، و لئوناردو داوینچی، نقاش و مخترع ایتالیایی عصر رنسانس، قرار دارند.
مِل شِروود (Mel Sherwood)، سردبیر نشریهای که این نظرسنجی را انجام داده است، میگوید قرار گرفتن بنکسی در جایگاه نخست هم شگفتانگیز است، هم هیجانانگیز و نشان میدهد هنر خیابانی تا چه حد میان عامه مردم محبوب است.
این رتبه شاید بیش از کیفیت کار هنری بنکسی بهخاطر رازها و ابهامهایی باشد که در بیش از یک دهه گذشته، این ستاره هنر دیوارنگاری را افسانهای کرده است. بنکسی نام مستعار هنرمندی بریتانیایی است که گفته میشود احتمالا اهل بریستول است. هنرمندی خیابانی که نقاشی و فیلمسازی هم میکند و حتی در سال ۲۰۱۱، نامزد جایزه اسکار بهترین فیلم مستند شد. بنکسی در تمام سالهای فعالیت حرفهایاش، هویت خود را پنهان نگه داشته و هالهای از ابهام او و شهرتش را احاطه کرده است، ابهامی که کنجکاوی بسیاری، از مردم عادی گرفته تا هنرشناسها و خبرنگارها، برانگیخته است. کارشناسهای هنری معتقدند سبک بنکسی ترکیبی است از سبک اندی وارهول، نقاش آمریکایی سبک پاپ آرت یا هنر همگانی، و لئوناردو داوینچی. پیامهای بنکسی در دیوارنگاریها و دیگر آثارش عموما سیاسی و اجتماعی است. آثار او همچنین طنزآمیز و شاعرانه است و در نقاشیاش رگههایی از طنز سیاه و شعار دیده میشود، شعارهایی با پیامهای آزادیخواهانه، بشردوستانه، ضد جنگ، انقلابی، ضد نظم موجود، ضد کاپیتالیسم و حتی مخالفت با اسرائیل. بنکسی میخواهد مخاطب را تحریک و شوکه کند و ساختار نظم جامعه را به هم بریزد. هنر بنکسی معترض و قانونگریز است. او آثارش را روی دیوار خیابانها، پلها و گاهی بدنه کشتیها و کامیونها به جا میگذارد.
شخصیتهای مورد علاقه بنکسی در آثارش موش، میمون، پلیس، سرباز، بچه، شخصیتهای معروف سیاسی و سالمنداناند. او با به هم ریختن روند عادی جریانها و آمیختن آن با اغراق و نگرش از دیدگاهی دیگر، به آثارش عمق و چشماندازی میدهد که ظاهرا در سایر دیوارنگاریها با این کیفیت دیده نمیشود و همین باعث شده است بنکسی به ستاره هنر خیابانی تبدیل شود، هنرمندی که مخاطبانش را نسبت به مسائل روز تحریک میکند و به تفکر وامیدارد.
شیوه کارهای بنکسی متنوع است اما بیشتر دیوارنگاریهایش با استفاده از کلیشه اجرا میشوند. کلیشهها پیشاپیش آماده شدهاند و با اسپری رنگ روی دیوار ترسیم میشوند. گرچه اوایل بنکسی را «تروریست خیابانی» مینامیدند و تعدادی از آثارش از خیابانهای لندن پاک شدند، حالا منتقدان هنری منتظرند اثری از او در گوشهای از جهان ظاهر شود تا بهسرعت سر از حراجیها و گالریهای هنری دربیاورد.
یکی از تازهترین آثار بنکسی که سروصدای زیادی به پا کرد مقابل سالن کنسرت باتاکلان پاریس ترسیم شده بود، سالنی که در ۱۲ نوامبر سال ۲۰۱۵، در حین اجرای برنامه موسیقی، هدف حمله مسلحانه تروریستها قرار گرفت و ۹۰ نفر کشته شدند. آن شب در جریان حملات تروریستی سازمانیافته نزدیک به ۱۳۰ نفر در پاریس کشته شدند.
بنکسی سه سال بعد روی درِ این سالن تمثالی غمگین از مریم مقدس ترسیم کرد، مریمی که نگاهی غمگین داشت و به پایین چشم دوخته بود. هرچند این اولین دیوارنگاری بنکسی در پاریس نبود، ازدحام جمعیت و تعداد زیاد مراجعینی که برای عکاسی و تماشا جمع شده بودند ترافیکی چندساعته ایجاد کرد. اما چند ماه بعد، در ژانویه ۲۰۱۹، گروهی شبانه این درِ فلزی را بریدند و تصویر را به سرقت بردند.
علاوه بر اروپا، بنکسی به نقاط مختلف جهان نیز سفر میکند و آثار اعتراضیاش را ترسیم میکند. برای مثال، در سفری که در سال ۲۰۱۵ به نوار غزه داشت، بر خرابههای جنگ اسرائیل و حماس در شهر بیت حانون دیوارنگارههایی خلق کرد. همچنین، هتلی سهطبقه در شهر بیتاللحم در کرانه باختری رود اردن ساخته است که با خط مرزی اسرائیل فاصله کمی دارد و پنجرههایش به دیوار حائل گشوده میشود. این هتل پر است از نقاشیها و دیگر کارهای هنری بنکسی که در اعتراض به شرایط فلسطینیها ترسیم شدهاند.