تهمینه میلانی، فیلمساز شناخته‌شده ایرانی که در یک سال گذشته با خبرهای جنجالی درباره دو نمایشگاه نقاشی‌اش به سرخط خبرها راه یافته بود، به‌تازگی بار دیگر با یک خبر قضایی به موضوع بحث‌ تبدیل شد.

دادگاهی در ایران یک دانشجوی کارشناسی ارشد نقاشی به نام مهیار بهرام اصل را با شکایت تهمینه میلانی به اتهام «توهین»، به ۳۵ ضربه شلاق تعزیری محکوم کرد، حکمی که البته به مدت سه سال تعلیق شده است. دادگاه همچنین آقای بهرام اصل را از اتهام «تهدید» تبرئه کرد.

صدور این حکم، اگرچه در ظاهر یک پیروزی قضایی برای تهمینه میلانی به حساب می‌آید، اما واکنش‌ها به آن بسیار منفی بود و کمتر کسی را می‌توان یافت که از این حکم استقبال کرده باشد.

اما پیش از بررسی واکنش‌ها به حکم صادره، کل ماجرا را از ابتدا تا انتها به طور اجمالی مرور می‌کنیم.

نمایشگاهی سرشار از کپی‌کاری

تهمینه میلانی، فیلمسازی که به خاطر آثار فیمینیستی‌اش در ایران به شهرت رسیده، تابستان گذشته تصمیم گرفت نمایشگاهی از آثار نقاشی‌اش برگزار کند. واکنش‌ها متفاوت بود. عده‌ای ‌که منتقد حضور «سلبریتی‌ها» در فضاهای هنری غیرتخصصی بودند، به این اقدام واکنش منفی نشان دادند. پیش از آن نیز برگزاری نمایشگاه‌های عکس هنرمندانی همچون هدیه تهرانی چنین انتقاداتی را برانگیخته بود. اما آنچه برگزاری نمایشگاه تهمینه میلانی را به مورد ویژه‌ای تبدیل کرد، اتهام کپی بودن آثارش بود.

هم‌زمان با برگزاری نمایشگاه نقاشی «فیلم‌هایی که نساختم» در گالری ایوان، تعدادی از علاقمندان به هنر نقاشی، تصاویر نقاشی‌های تهمینه میلانی را در کنار نقاشی‌های جنی میلهوف، نقاش فعال در حوزه طراحی کتاب کودک و کارت پستال که گفته می‌شد فیلمساز برجسته ایرانی از روی آن‌ها کپی کرده، منتشر کردند و جنجالی بزرگ به راه افتاد.

شباهت‌ها بین آثار تهمینه میلانی و جنی میلهوف، هنرمند ساکن اسراییل به حدی زیاد بود که جا برای هیچ شک و شبهه‌ای باقی نگذاشت و حوری قدیمی، مدیر گالری ایوان در حالی که دو روز از آغاز نمایشگاه خانم میلانی می‌گذشت، تصمیم به لغو آن گرفت.

جنی میلهوف در استوری حساب اینستاگرام خود نوشت که در ایران یک فرد مشهور تصویر او را کپی کرده و فروخته است. او در استوری‌های بعدی از کنسل‌شدن نمایشگاه خبر داده و از بانیان تعطیلی آن قدردانی کرد.

تهمینه میلانی نیز به شباهت یکی از آثارش با آثار جنی میلهوف واکنش نشان داد و گفت: «از این بابت قلبا متاسفم این تابلو را از نمایشگاه خارج و صدمه‌ وارد شده را جبران می‌کنم. حقیقتا نمی‌دانستم که این تصویر که احتمالا روی یک‌کارت پستال برایم ارسال و یا در فیس‌بوک دیده‌ام، در ناخودآگاهم نقش بسته است. ایشان را تا دیشب نمی‌شناختم و حتما از ایشان هم عذرخواهی خواهم کرد.»

شکایت پشت شکایت

اما فیلمساز مشهور ایرانی پس از لغو نمایشگاهش، راه شکایت را در پیش گرفت. او یک هفته پس از لغو نمایشگاهش، از «مدیر گالری ایوان و سایر اشخاص مسبب حاشیه‌های اخیر» شکایت کرد.

مقصود خانم میلانی از سایر اشخاص، افشین پرورش و مهیار بهرام اصل، دانشجوی کارشناسی ارشد نقاشی بود. پرورش، روزنامه‌نگار حوزه هنرهای تجسمی و از علاقمندان به هنر ایرانی مقیم نیویورک است که در سال‌های گذشته درباره آنچه «یغماگری» چهره‌های مطرح هنر ایران نامیده، افشاگری کرده و جنجال به پا کرده است. 

او یکی از جدی‌ترین چهره‌های مخالف نمایشگاه نقاشی تهمینه میلانی بود که چه در مصاحبه‌هایش و چه در صفحاتش در رسانه‌های اجتماعی پیگیر افشاگری علیه «کپی‌کاری» تهمینه میلانی بود. او در صفحه اینستاگرام خود مدعی شد که «بیش از ۱۲ اثر از مجموع ۲۶ اثر نمایش داده شده، کپی از آثار هنرمندان خارجی بوده است.»

افشین پرورش دی ماه گذشته در اینستاگرام خود با انتشار تصویر حکم دادگاه رسیدگی‌کننده به شکایت خانم میلانی از او و آقای بهرام اصل نوشت: «با توجه به فقدان دلایل کافی بر وقوع جرم، از تمامی اتهامات دروغین وارده از سوی تهمینه میلانی نه تنها تبرئه شده‌ام بلکه حکم منع تعقیب نیز برای من صادر شده است.»

به گفته آقای پرورش، پرونده بهرام اصل به مجتمع قضایی عدالت ارجاع شده بود.

مهیار بهرام اصل، در روز افتتاحیه نمایشگاه «فیلم‌هایی که نساختم» حاضر شد و اتفاقات و مجادله‌های معترضان با تهمینه میلانی را به صورت لایو در اینستاگرام پخش کرد. این اتفاق باعث شد که تهمینه میلانی از آقای بهرام اصل شکایت کند.

خانم میلانی در ایامی که پرونده شکایتش از دانشجوی نقاشی در جریان بود، دومین نمایشگاه انفرادی خود را در گالری آریانا برگزار کرد که باز هم با واکنش منفی روبه‌رو شد. منتقدین، با ارائه مستنداتی نشان دادند که باز هم تعدادی از آثار خانم میلانی کپی آثار نقاشانی همچون پیتر میچف، نقاش بلغارستانی، ماتئو آرفانوتی و ریچارد بارلت، نقاش فرانسوی بوده است.

در همان روزها معصومه مهدی‌زاده، دانش آموخته نقاشی نیز مدعی شد که نقاشی پوستر نمایشگاه تهمینه میلانی کپی یکی از آثار اوست که دو سال قبل در یک نمایشگاه عرضه شده بود.

واکنش خانم میلانی به این اتهامات همچنان اتهام‌زنی به دیگران بود. او در اینستاگرام خود نوشت: «هدف این افراد هتاک تنها ترور شخصیت من است که در میان عده‌ای محبوبیت دارم.»

اواسط اردیبهشت ماه شورای نظارت و ارزیابی فعالیت نگارخانه‌ها، نتیجه جلسه بررسی حرف و حدیث‌ها درباره نمایشگاه تهمینه میلانی را اعلام کرد. این شورا صراحتا اشاره کرد که «مدیر گالری آریانا، قواعد حرفه‌ای را در تشخیص اصالت و کیفیت آثار به درستی انجام نداده و رعایت نکرده است».

چندی بعد، دادگاه رسیدگی‌کننده به پرونده شکایت خانم میلانی، مهیار بهرام اصل را از اتهام تهدید تبرئه کرد، اما به اتهام توهین او را ۳۵ ضربه شلاق محکوم کرد که البته این حکم به مدت سه سال تعلیق شده است.

تهمینه میلانی؛ برنده یا بازنده؟

اگرچه کارگردان فیلم‌های «دو زن»، «واکنش پنجم»، «آتش بس» و «سوپراستار» حداقل در یکی از شکایت‌هایش توانست پیروز شود، اما واکنش‌ها به این حکم نشان می‌دهد که او چندان نمی‌تواند به تاثیرات این حکم دل ببندد، چرا که در فضای عمومی از اتفاقی که رخ داده استقبال خوبی نشده است.

انجمن هنرمندان نقاش ایران در واکنش به صدور رای شلاق برای یک دانشجوی نقاشی ابراز تاسف کرد. در بیانیه این انجمن آمده است: «حداقل انتظار انجمن هنرمندان نقاش ایران از مراجع قضایی این بود که با توجه به رویکرد جرم‌زدایی دستگاه قضا و شخصیت هنرمند متهم، از یک مجازات متناسب با شخصیت متهم، از جمله جزای نقدی به جای شلاق استفاده می‌کرد.» 

در صفحه اینستاگرام مجله «حرفه هنرمند» که به عنوان یکی از معتبرترین مجلات هنری ایران شناخته می‌شود، متن تندی خطاب به تهمینه میلانی نوشته شده که در آن تاکید شده که اقدام او «‌نشانگر هبوط شخصیتی و اخلاقی کسی است که متاسفانه نام هنرمند بر خود گذارده و خود را بخشی از قشری می‌داند که همواره بیشترین آسیب‌ها را از همین عدم مدارا و فقدان آزادی بیان دیده‌اند.»

واکنش‌ها به حکم دادگاه علیه مهیار بهرام اصل در رسانه‌های اجتماعی به شدت منفی بوده است. پرستو فروهر، دختر دو قربانی قتل‌های زنجیره‌ای در توییتی، حکم آقای بهرام اصل را «شرم‌آور» خواند:

کاربری دیگر به نام شیما حجتی نیز پیروزی خانم میلانی را زیر سوال برده و نوشته:

باربد گلشیری نیز سخن خانم تهمینه میلانی درباره این حکم را به نقد کشیده است. میلانی در پاسخ به واکنش‌های منفی به این حکم گفته بود که اگر مهیار بهرام اصل «به جای استفاده از ادبیات نامناسب برای نقد دیگران روش متمدنانه پیش بگیرد» شلاقی در کار نخواهد بود.

گلشیری این چنین به سخنان تهمینه میلانی واکنش نشان داده:

همان‌طور که در حکم آمده، مجازات در نظر گرفته شده برای مهیار بهرام اصل تعلیقی است و در صورت تایید در دادگاه تجدیدنظر نیز اجرایی نخواهد شد. اما ماجرای نمایشگاه‌های نقاشی پر حرف و حدیث تهمینه میلانی و شکایت‌های قضایی او از منتقدانش، نه تنها چیزی بر اعتبار هنری او نیفزوده، بلکه آن را خدشه‌دار کرده است.