ویروس جدید کرونا بر تمام ابعاد زندگی ما تاثیر گذاشته است. اقتصاد جهانی دچار رکود شده است، مردم به خانه‌هایشان خزیده‌اند و هزاران نفر جان خود را از دست داده‌اند یا به‌شدت بیمارند.

در این مرحله ترسناک بحران، سخت می‌شود روی مساله‌ای دیگر تمرکز کرد. اما همان‌طور که آٓژانس بین‌المللی انرژی گفته، آثار ویروس جدید کرونا احتمالا موقت است اما وضعیت دیگر بحران جهان‌ (تغییر اقلیم) این‌گونه نیست.

جلوگیری از شیوع ویروس جدید کرونا مهم‌ترین مساله امروز است، اما اقدام‌های اقلیمی همچنان باید ادامه داشته باشد. بحران سلامت فعلی درس‌ها و فرصت‌های بسیاری برای مقابله با گرمایش زمین فراهم می‌کند.

مهار رشد اقتصادی

آمارها حاکی از این است که اقدام‌ها برای مهار کووید‌ـ‌۱۹ اقتصاد جهان را به رکود کشانده است. برآورد می‌شود که این همه‌گیری جهانی از میزان انتشار دی‌اکسیدکربن در سطح جهان ۲۰۰ مگاتن کاسته باشد، زیرا سفرهای هوایی متوقف، کارخانه‌ها تعطیل و تقاضا در بازار انرژی کم شده است.

در چهار هفته نخست همه‌گیری جهانی، مصرف زغال فقط در چین به‌تنهایی ۳۶ درصد کاهش داشت و از میزان پالایش نفت ۳۴ درصد کاسته شد.

از بسیاری جهت‌ها، آنچه اکنون شاهدیم مهار رشد اقتصادی سریعی است‌ که از پیش برنامه‌ریزی نشده‌ بود، گذاری که دهه‌هاست دانشگاهیان و کنشگران گفته‌اند برای مدیریت تغییر اقلیم و سکونت‌پذیری زمین برای نسل‌های آینده ضروری است.

مهار رشد به معنی کاهش رشد در بخش‌هایی است که به محیط زیست آسیب می‌زند، مانند صنایع سوخت‌های فسیلی، تا زمانی که عملکرد اقتصاد به چارچوب ظرفیت‌ها و محدودیت‌های زمین بازگردد. این گذاری داوطلبانه، برنامه‌ریزی‌شده و منصفانه در کشورهای توسعه‌یافته است و با تمرکز بیشتر بر محیط زیست، رفاه افراد و ظرفیت‌های موجود (سلامت، بهبود کار و آموزش و محیط امن و سالم) توام است.

چنین تحولی می‌تواند عمیق باشد و تاکنون هیچ کشوری تمایل و اراده اجرای آن را نداشته است. چنین اقدامی نیازمند آن است که اقتصاد جهان برای جلوگیری از بحران‌های اقلیمی، بر روی توقف انتشار کربن متمرکز شود. اما کسادی ناخواسته فعلی در را برای چنین گذاری باز می‌کند، که برای اقلیم فواید بسیاری خواهد داشت.

مهار رشد با رکود تفاوت بسیاری دارد. در این راهکار، از مقیاس بخش‌های اقتصادی که به محیط زیست آسیب می‌زنند کاسته و سایر بخش‌ها تقویت می‌شود.

داستان دو بحران  

تغییر اقلیم در وضعیت اضطراری جهانی قرار دارد اما تا امروز، اقدامی جدی برای مقابله با آن صورت نگرفته است. در عوض، پاسخ جهانی به وضعیت اضطراری شیوع ویروس جدید کرونا سریع و وسیع بوده است.

این تفاوت چشمگیر چند علت دارد. تغییر اقلیم بحرانی است که آهسته و به‌تدریج تشدید می‌شود، در حالی‌که کووید‌ـ۱۹ آشکارا و ظرف چند روز یا حتی چند ساعت شدت می‌گیرد و درک ما از خطرهایش بیشتر و ملموس‌تر است. تاریخ نشان داده که بشر اغلب در مواجهه با تهدیدهای جدی است که به مدیریت بحران رو می‌آورد.

افزایش آهسته و تدریجی گرمایش زمین به این معنی است که هرچه وضعیت وخیم‌تر شود، انسان‌ها از لحاظ روانی می‌توانند خود را با آن وفق دهند و مشکل را چندان اضطراری نبینند و در نتیجه، کمتر تمایل داشته باشند اقدام‌های جدی را بپذیرند.

درس‌های مهم کرونا

پاسخ جهانی به بحران ویروس جدید کرونا نشان می‌دهد که دولت‌ها برای حفظ رفاه و آسایش عموم، می‌توانند دست به اقدام‌های فوری و اساسی بزنند که از ملاحظات اقتصادی فراتر رود.

آنچه در ادامه می‌آید درس‌های عملی است که از بحران کووید‌ـ۱۹می‌آموزیم تا برای مقابله با بحران تغییر اقلیم به کار ببندیم.

سریع اقدام کنید: همه‌گیری جهانی کووید‌ـ‌۱۹ اهمیت حیاتی اقدام سریع برای پیشگیری از پیامدهای فاجعه‌بار را نشان می‌دهد. دولت‌های تایوان، کره جنوبی و سنگاپور فوری وارد عمل شدند و با قرنطینه و غربالگری به‌موقع، موفق شدند تعداد موارد آلودگی به ویروس را به‌نسبت پایین نگه دارند. از سوی دیگر، ایتالیا که دولتش تعلل کرد اکنون یکی از مراکز شیوع ویروس است.

قدم آهسته کنید، در منطقه خودتان بمانید: ویروس جدید کرونا بلافاصله از میزان سفرها و سرعت زندگی کاست. مردم روابط محلی ایجاد کرده‌اند، در همان منطقه خودشان خرید می‌کنند، در خانه کار می‌کنند و میزان مصرف را تا حد نیازشان محدود کرده‌اند.

به عقیده پژوهشگران، تا امروز مانع بزرگ جلب حمایت سیاسی برای مهار رشد اقتصادی، ترس‌ها و نگرانی‌ها در مورد رفاه شخصی بوده است. اما با فاصله‌گیری اجتماعی که انتظار می‌رود تا ماه‌ها ادامه داشته باشد، شاید کندی و رکود امروز کم‌کم تبدیل شود به زندگی نرمال جدید. بسیاری از افراد شاید دریافته باشند که مصرف و رفاه شخصی لازم و ملزوم یکدیگر نیستند.

تفکر اقتصادی جدیدی لازم است. گذار به مهار رشد اقتصادی می‌تواند مفید باشد. باید توجه جهانی را از تولید ناخالص داخلی، به‌عنوان شاخص رفاه، متوجه اقدام‌های دیگری کنیم که مردم و محیط زیست را در اولویت قرار می‌دهد، مانند بودجه رفاه نیوزیلند، شاخص شادی ملی بوتان، یا فلسفه اجتماعی زندگی خوب اکوادور. 

روی انرژی پاک سرمایه‌گذاری کنید: آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید انرژی پاک باید اساس طرح‌های مشوق مقابله با بحران ویروس جدید کرونا باشد.

این سازمان از دولت‌ها خواسته است بسته‌های مشوقی با محوریت فناوری‌های انرژی پاک ارائه کنند. آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید جداسازی کربن و هیدروژن نیاز به سرمایه‌گذاری هنگفت دارد و با نرخ سود پایین کنونی ممکن است.

دولت‌ها همچنین می‌توانند با استفاده از بسته‌های مشوق مهار بحران کرونا، کارگران را در اقتصاد «سبز» به کار بگیرند و چالش‌های بخش سلامت و درمان، بهداشت و بهسازی شهری، مراقبت از سالمندان، امنیت غذا و آموزش را مدیریت کنند.

سخن آخر

همان‌طور که کاترین هی‌هو، دانشمند علوم جوی و استاد دانشگاه صنعتی تگزاس، می‌گوید: «آنچه واقعا مهم است همه ما را شامل می‌شود. سلامت و امنیت دوستان، خانواده‌، عزیزان، جوامع‌، شهرها و کشورهایمان است. این همان چیزی است که در معرض خطر ویروس جدید کرونا قرار دارد و این دقیقا همان چیزی است که در معرض خطر تغییر اقلیم نیز قرار دارد.»

بحران کرونا ویرانگر است، اما کوتاهی در مقابله با تغییر اقلیم به‌خاطر این همه‌گیری جهانی فقط فاجعه را پیچیده‌تر می‌کند. باید از بحران کرونا درس بگیریم تا این چالش اقلیمی را مدیریت کنیم.