چالش دیگر کرونا؛ شکافی عمیقتر از گذشته دراقتصاد ملل فقیر و غنی
وال استریت ژورنال در گزارشی به جدایی و شکاف هرچه بیشتر بین کشورهای فقیر و ثروتمند جهان در دوران همهگیری کووید۱۹ پرداخته است.
بر اساس این گزارش، کرونا شکاف میان کشورهای ثروتمند و فقیر را بیش از پیش افزایش داده است. بهطوری که بر طبق آمار منتشر شده از نرخ رشد اقتصادی، کشورهای ثروتمند و فقیر بهشکل محسوسی در دو جهت متفاوت در حال حرکتاند.
هراس از انشعابی بزرگ
در ایالات متحده، اقتصاددانان بازگشت به شکوفایی اقتصادی در سطح دهه ۱۹۲۰ میلادی در این کشور را پیشبینی میکنند. اقتصاد چین نیز در چهار ماهه نخستین ۲۰۲۱، ۳/۱۸ درصد رشد داشته است. رشد اقتصادی در بریتانیا نیز، از زمان پایان جنگ جهانی دوم به اینسو، بیش از هر زمان دیگری در حال پیشرفت است.
با این حال، در کشورهای در حال توسعه؛ جایی که اغلب افراد واکسینه نشدهاند و دولتها از اعمال اقدامات پایدار ناتوانند، اقتصاد بیش از پیش رو به پسرفت است و اقتصاد برای کمر راست کردن از تنگنای سال ۲۰۲۰، به تقلا افتاده است.
قشر متوسط که در کشورهای در حال توسعه، نیروی محرکه رشد اقتصادی، تحصیلی و سیاسی است، بهسرعت در حال کوچک شدن است. امری که بهندرت درباره طبقه متوسط در آمریکا و چین، صدق میکند. بنا بر آمار «مرکز تحقیقات پیو»، در حالی که روند بهبود سریع اقتصاد در آمریکا، همین حالا نیز، نوید رشد اقتصادی در این کشور را میدهد؛ کشورهای کمدرآمد، به سالها زمان نیاز خواهند داشت تا به جایگاه سال ۲۰۱۹ خود بازگردند.
صندوق بینالمللی پول، این سازوکار را «انشعابی بزرگ» نامیده و هشدار داده است که اقتصاد بسیاری کشورهای در حال توسعه، بهجز کشورهایی با اقتصادهای پیشرفته و چین، میتواند برای سالها ضعیف باقی بماند.
آمنه محمد، قائممقام دبیرکل سازمان ملل، درباره این شکاف عمیق اقتصادی گفت که این امر، تبدیل به «ویروس نابرابری شده است». او افزود «دنیای منشعبی که به کام آن کشیده شدهایم، مصیبت است.»
روزگار برای کشورهای در حال توسعه چه بود و چه شد؟
تا زمان شوک اقتصادی ناشی از شیوع کرونا و قرنطینه، قرن بیستویکم، قرن کشورهای در حال توسعهای بود که برای کمتر کردن فاصله با جهان توسعهیافته، در زمینه ثروت، تحصیلات، سلامت و ثبات میکوشیدند.
در آمریکای لاتین که پس از ۱۵ سال رشد اقتصادی حاصل از صادرات کالا، زندگی میلیونها فقیر در این منطقه را دگرگون کرد، اقتصاد در سال ۲۰۲۰ تا ۴/۷ درصد کوچکتر شد. امری که از ۱۸۲۱ میلادی و بحبوحه جنگهای استقلالطلبانه در این منطقه به این سو، بیسابقه بود.
در مرکز و غرب آفریقا، جیب کشورها خالی است و نمیتوانند با شیوع بیماریهای عفونی دیگر چون سرخک و مالاریا، که طی چند ماهه اخیر مبتلایان جوان و اغلب کودکان را به کام مرگ کشانده است، مقابله کنند. در آمریکای لاتین، بیش از صد میلیون کودک، بهعبارتی بیش از نیمی از جمعیت کودکان این منطقه، از تحصیل محرومند و بسیاری از آنها، پس از پایان کرونا نیز احتمالا به مدرسه باز نخواهند گشت. امری که نگرانی از رشد نسلی که از مزایای تحصیل بیبهره مانده است را افزایش داده است.
فقر شدید و مرگ زیاد، خبر تلخ کرونا برای جهان در حال توسعه
بر اساس تخمین بانک جهانی، حدود ۱۵۰ میلیون نفر در جهان در نتیجه بحران ناشی از کرونا به فقیر شدید دچار خواهند شد. کرونا، ۳۴ میلیون نفر را در آستانه قحطی قرار داده است. بنا بر آمار برنامه جهانی غذا، آمار قحطی در تنها یک سال، ۳۵ درصد افزایش داشته است. خشم از افزایش قیمت مواد غذایی، موج اعتراضات از کلمبیا تا سودان را برانگیخته است.
بهطور نمونه وضعیت شیوع کرونا در هند؛ کشوری که در حال حاضر روزانه ۴۰۰ هزار مبتلا به کووید ۱۹ به ثبت میرسد و۴ هزار نفر جان خود را از دست میدهند و چه بسا این آمار هر روز افزایش پیدا کند، به هراس از افزایش شیوع این ویروس در کشورهای واکسینهنشده دامن زده است. از نپال و ایران تا پرو و آرژانتین، کمر نظام درمان با مراجعه بالای بیماران، کمبود تختهای بیمارستانی و اکسیژن خم شده است. در هند، مردهسوزخانهها تماموقت در حال کارند؛ گونههای جهشیافته در جهان نیز سریعتر از آنچه آزمایشگاهها بتوانند آنها را ردیابی کنند، سر بر میآورند.
تنها در سال ۲۰۲۱، بیش از ۱/۵ میلیون مورد مرگ بر اثر کرونا در سراسر جهان گزارش شده است. ویروس بهسرعت در آمریکای لاتین و قسمتهایی از آسیا پخش شده است و در طول چند هفته آینده، آمارمرگومیر ناشی از کووید-۱۹ از آمار سال۲۰۲۰، که ۱/۸ میلیون نفر بود، پیشی خواهد گرفت. بر اساس آمار و ارقام دانشگاه آکسفورد، طی چند ماهه اخیر آمار جهانی وارونه شده است. در حالی که در زمستان ۲۰۲۱، سهم اروپا و آمریکای شمالی از مرگومیر ناشی از کرونا در جهان ۷۳ درصد بود، اکنون ۷۲ درصد موارد فوت در آمریکای لاتین، آسیا و آفریقا روی میدهد.
مدیر مرکز کنترل و پیشگیری بیماریها در آفریقا گفت که این آمار «زنگ خطری برای قاره ما و باقی جهان، با دسترسی محدود به واکسن است». تنها ۴/ ۰ درصد از جمعیت یکمیلیاردونیم قاره آفریقا کامل واکسینه شدهاند.
بنا بر آمار بانک «یوبیاس»، شکاف واکسیناسیون میان ملل فقیر و غنی، هماکنون به بالاترین میزان خود از زمان شیوع واکسیناسیون کرونا، از انتهای سال ۲۰۲۰ رسیده است. به گزارش این بانک، نرخ واکسیناسیون در اروپا و آمریکای شمالی ۳۰ تا ۵۰ درصد است.
اقتصاد بسیاری از کشورهای در حال توسعه، متکی به درآمد و کار آسیبدیدهترین بخشها، همانند صنعت گردشگری است. بخشهایی از اقتصاد که کشورها با جیب خالی قادر به حمایت از آنها نیستند.
ملل در حال توسعه مقروضاند
بسیاری از کشورهای در حال توسعه، با قرضهای رویهم انباشته وارد دنیای همهگیری کووید-۱۹ شدند و وضعیت مقروض بودن این کشورها بهمرور بدتر شده است. سیاستگذاران با هشدار درباره بار قرض بر دوش این کشورها، گفتهاند که این امر ممکن است موجب شود تا دولتها سیاستهای ریاضتی اتخاذ کنند. همچنین قیمت مواد غذایی در کشورهای در حال توسعه سر به فلک کشیده است. امری که بانکهای مرکزی را ناچار کرده تا سیاستهای مالیشان را سختگیرانه کنند تا تورم فروکش کند.
دورنمای تیرهوتار برای جهان در حال توسعه
تصویر دنیای امروز کاملا متحدالشکل نیست. اقتصاد برخی کشورها که زودهنگام برای اعمال محدودیتهای پیشگیرانه دست به کار شدند، زخمهای کمتری از همهگیری بر پیکر دارد. اما برخی از همین کشورها مانند تایلند و ویتنام نیز طی هفتههای اخیر، شاهد افزایش ناگهانی موارد ابتلا بودهاند.
برنامه جهانی غذا که برای رساندن غذا به مناطق درگیر تنش، برنده جایزه نوبل صلح ۲۰۲۰ شد، درباره وقوع قحطی در جهان هشدار داده است.
بنا بر آمار برنامه جهانی غذا، در نیجریه، پرجمعیتترین کشور آفریقا، ممکن است برای اولینبار درنیمقرن گذشته، قحطی روی دهد. در ماداگاسکار جایی که قرنطینه، وضعیت سالها خشکسالی و برداشت محصول نامساعد را بدتر کرده است، در حال حاضر صدها هزار نفر گرسنگی میکشند و برای زنده ماندن به خوردن نی از نیزارهای حاشیه باتلاق و پوسته درختان روی آوردهاند.
آمریکای لاتین، حتی پیش از آغاز همهگیری، مرکز یکی از بزرگترین بحرانهای غذا در جهان بود. در ونزوئلا، امنیت غذایی همچنان رو به افول است. در برزیل، ۱۹ میلیون نفر، بهعبارتی یک نفر از هر یازده نفر گرسنهاند. آماری که از سال ۲۰۱۸ به این سو، دو برابر شده است. بنا بر اعلام آژانس غذا و کشاورزی، قیمت غذا در جهان، سریعتر از هر محصول دیگری، در حال افزایش است.