آتش هورالعظیم؛ معجون تغییر اقلیم و جنگهای نظامی
از میانه تابستان، رسانهها خبر از آتشسوزی در منابع طبیعی کردستان عراق در مرز با ترکیه و ایران میدهند.عوامل ناشی از تغییر اقلیم شامل موج گرمای تابستانی و کمبود آب در ترکیب با درگیریهای نظامی به معجونی تبدیل شده که زمین را میسوازند.
چگونه درگیریهای نظامی به محیطزیست آسیب زدهاند
عراق در تلاش برای بازسازی پس از یک دوره جنگ داخلی و حملات تروریستی، با افزایش موج گرما هم روبهرو است.
در زمستان گذشته برف چندانی نبارید و در نتیجه از سطح آب رودخانههای دجله و فرات کاسته شد. همچنین سوءمدیریت منابع آبی، سیاستگذاریهای متکی بر گسترش سدسازی و ادامه جنگ که زیرساختهای آبرسانی را مشخصا در جنوب عراق ضعیف کرده است، شرایط را بدتر ساخت.
اعتراضهای خشونتبار در استان بصره در مقابل ضعف دولتی برای تامین آب سالم شکل گرفتند. در کنار آن، گروهکهایی که علیه نیروهای نظامی ترکیه و ایران در شمال و شرق کشور فعالیت میکنند هم در معرض حملات ارتشهای این دو کشور قرار گرفتند.
این درگیریهای نظامی از دلایل شروع آتشسوزی در منابع طبیعی و جنگلهای شمال و شرق عراق بودند. مردم در تلاش برای خاموش کردن این آتشها، با مینهایی روبهرو هستند که از دوره جنگ ایران و عراق باقی ماندهاند.
نتیجه تمامی اینها؟ صدها هزار هکتار از زمینها سوخته، زیستبومها و زمینهای کشاورزی از دست رفته، آلودگی هوا شدت یافته و رنج جوامع محلی از دود و نابودی خاک افزوده شده است. چندین نفر از فعالهای محیطزیست کشته شده و صدها نفر از شهرها و روستاهایشان آواره شدهاند.
دیگر عاملی که به گسترش آتشها دامن میزند، ناآگاهی مردمان محلی است. انداختن تهسیگار، شیشههای رها شده، آتش و آشپزی در فضای باز در شرایط موجود به گسترش این آتشسوزیها منجر شدهاند.
تاریخی طولانی از استفاده از آتش برای مقابله با کردها هم وجود دارد. یک مطالعه سال ۲۰۰۷ میلادی توسط دانشگاه واخنینگن در هلند نشان میدهد که ارتش ترکیه در عملیات سال ۱۹۹۴ خود از خمپاره برای آتش زدن جنگلها استفاده کرده بود و بدینشکل ۲۶/۶ درصد منابع طبیعی نزدیک به روستاهای کرد یک منطقه را سوزانده بود.
در سالهای اخیر، گزارشهای محلی از استفاده مجدد از این تاکتیک نظامی علیه گروههای کرد خبر میدهند.
گزارشهای خبری در کنار تصویرهای ماهوارهای نشان میدهد که دستکم ۱۲ آتش گسترده در پی درگیری ارتش ترکیه با شبهنظامیان پکک رخ داده است.
جنوب شرقی کردستان
مرزهای ایران و کردستان لبریز از مینهای زمینی است. یک تخمین از سوی کردها حاکی است که ۳۳۴۰ منطقه مینگذاری شده در این مرز از جنگ ایران و عراق باقیماندهاند.
در گذر تابستان، حمله به گروهکهای مخالف کرد در نزدیکی حلبچه مثالی منجر به آتشسوزی شد. گزارشهای مشابه در سالهای ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ میلادی از ساکنین محلی حکایت از آتشسوزیهای عمدی در مقابله با این گروههای مخالف ایران داشته است. در سال ۲۰۱۷، ۳۰ هزار جریب از جنگلهای نزدیک به حلبچه به همین شیوه سوزانده شدند.
جنوب عراق
کمبود آب در کنار خشکیدگی (امتداد خشکسالی) به گسترش آتش در تالابهای نزدیک مرز ایران و عراق منجر شد.
در کنار آن، مقامهای دو کشور درگیر این سوال شدند که کدام طرف مسئول پایان دادن به این آتشهاست. در نهایت نیروهای ایرانی در حمایت از امدادگران عراقی وارد عمل شدند ولی مردمان خوزستان و شهر اهواز از مشکلات سلامتی ناشی از دود این آتشها خبر دادند.