از هر ده فک خزری، دست کم ۹ فک دیگر وجود ندارد.

در دهه ۱۹۹۰ میلادی، نزدیک به یک میلیون فک خزری در دریای خزر زندگی می‌کرد، حالا کمتر از هفتاد هزار تا از آن‌ها باقی مانده است و با نزدیکی فصل پاییز، خطر شکار هم به دیگر محدودیت‌های زندگی آن‌ها اضافه شده است.

شکار بی‌رویه، آلودگی نفتی دریا، آلودگی پلاستیکی و همچنین تور ماهیگیران، علت‌هایی هستند که فک خزری را به آستانه انقراض نزدیک‌تر می‌کند.

به عنوان مثال می‌توان به جسد دو فک خزری که این هفته به سواحل دریای خزر در ایران رسیدند و به فک‌های بی‌جانی اضافه شدند که هرازچندگاهی به ساحل می‌رسند.

فک خزری (Pusa caspica) تنها پستاندار مقیم این دریا و رودخانه‌های منتهی به آن است و ساکنان محلی به آن «سگ آبی» هم می‌گویند.

گوناگونی راه‌های انقراض فک خزری

اخیرا یکی از کشتی‌های ایرانی در دریای خزر به تصویر فک خزری مزین شد و قربانعلی محمدپور، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست گیلان همزمان گفت که این کار «برای تنویر افکار عمومی و افزایش حساسیت شهرها و کشورهای حاشیه خزر» صورت گرفته است.

اگرچه استرس ناشی از تردد قایق و کشتی یکی از دلایل کاهش جمعیت فک خزری عنوان شده است، اما در کنار این دلایل، شکار بی‌رویه، آلودگی نفتی دریا، آلودگی پلاستیکی و همچنین تور ماهیگیران، از دیگرعلت‌هایی هستند که فک خزری را به آستانه انقراض نزدیک‌تر می‌کند.

محمدپور به خبرگزاری ایسنا گفت: «فک‌ها با خوردن آبزیان بیمار و ایجاد تعادل در جمعیت آن‌ها، در اکوسیستم دریای خزر نقش مهمی ایفا می‌کنند و کاهش جمعیت آنها آسیب جدی به دریای خزر وارد می‌کند.»

تغییرات اقلیمی نابودگر زیست‌بوم‌ها

ادامه زندگی این گونه جانوری، به حفظ میانگین دمای آب خزر وابسته است و این‌که چهار فصل سال برجایی بمانند. دو موضوعی که با گسترش گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی ناشی از آن، می‌توانند از بین بروند.

فعال‌های محیط‌زیست، موجوداتی مثل فک خزری، خرس قطبی یا پاندا را نماد نابودی زیست‌بوم‌ها، خواه به‌واسطه گرمایش زمین یا فعالیت‌های مستقیم‌تر بشر، قرار می‌دهند.

چون این حیوانات در صدر هرم جانوری یک زیست‌بوم قرار دارند و این‌که قوی‌ترین موجودات یک منطقه در خطر انقراض قرار گرفته‌اند، این موضوع را نشان می‌دهند که کل زیست‌بوم در خطر نابودی است یا آن‌طور که دانشمندان می‌گویند، «ششمین عصر انقراض بزرگ» در حال رخ دادن است.

برای فک‌های خزری، یکی از فعالیت‌های مستقیم بشر، ورود آلودگی‌های نفتی و دیگر مواد شیمیایی از طریق رودخانه‌ها و سواحل دریای خزر به آب‌های آن است یا این‌که در دام‌های صیادان گرفتار شوند.

«فک خزری در تور ماهیگیران ۲۰ دقیقه زنده می‌ماند»

امیرصیاد شیرازی، مسوول مرکز تحقیقات فک خزری گرگان، این هفته پس از به ساحل رسیدن دو جنازه دیگر، به خبرگزاری ایسنا گفت که «علت اصلی مرگ این پستانداران در استان‌های شمالی کشور ناشی از گرفتار شدن در تور ماهیگیران» است.

فک‌های خزر بعضی‌وقت‌ها در تور صید ماهی برای تولید خاویار گرفتار می‌شوند، بعضا در دریا به دام تورهای رها شده در آب می‌افتند.

شیرازی گفت بیشتر صیادان با نادیده گرفتن ممنوعیت ماهیگیری، سراغ بخش‌های مختلف دریا می‌روند.

او افزود: «فک خزری در صورت گرفتار شدن در تور ماهیگیری حدود ۲۰ دقیقه امکان زنده ماندن دارد و اکثر تورها نیز برای مدت طولانی از سوی ماهیگیران رها می‌شود و این حیوان در صورت گرفتار شدن شانسی برای زندگی ندارد.»

شکار فک خزری خطر دیگری است که در کمین این پستاندار است.

 

از تکذیب سهم ایران در شکار تا نگرانی از گستردگی شکارها

پرویم فرشچی، معاون محیط‌زیست دریایی در سازمان حفاظت محیط‌زیست می‌گوید که «ایران هرگز سهمی در شکار و صید فک خزری نداشته است.»

او مرداد ماه امسال به خبرگزاری ایسنا گفت که ایران درخواست داده است تا فک خزری به «کنوانسیون حمایت از حیوانات مهاجر» اضافه شود: «در صورتی که این گونه در این دسته قرار بگیرد دیگر کشورها سهم شکار و صید ندارند و این درحالی است که جمهوری اسلامی ایران از گذشته سهم نداشته است.»

شیرازی می‌گوید شیلات روسیه همچنان برای شکار فک خزری مجوز صادر می‌کند و این شکارها از شانس بقای این جانور می‌کاهد.

او گفت: «متاسفانه شیلات روسیه امسال بدون توجه به کمپین حمایتی، برای زمستان سال ۲۰۱۹ مجوز شکار دو هزار قلاده فک خرزی را به شرکت‌های صیادی داده است که تجربه نشان می‌دهد حداقل دو تا سه برابر آن از سوی قاچاقچیان و صیادان غیرمجاز شکار می‌شود.»

این در حالی است که خبرگزاری مهر گزارش می‌دهد در استان گیلان هنوز کشتار فک‌ها صورت می‌گیرد و «ماهیگیران این استان با چوب دستی و نیزه» این حیوانات را می‌کشند.

پیش‌بینی می‌شود به‌رغم آگاهی‌ها به خاطرهای محیط‌زیستی، پروژه‌های استخراج سوخت‌های فسیلی در دریای خزر گسترش پیدا کنند. استخراج نفت به‌شکلی مشخص، آب این دریا را با آلودگی بیشتری مواجه خواهد کرد. این در حالی است که زباله‌های پلاستیکی و انواع مواد شیمیایی از شهرها و روستاهای اطراف دریای خزر، همچنان راهی آب‌های آن هستند.

بعد از تمامی این‌ها، فک خزری به آستانه انقراض، از همیشه نزدیک‌تر شده است.