هم‌زمان با تصمیم دولت مبنی بر افزایش سه برابری قیمت بنزین در آبان‌ماه، بحث بر سر اثر تورمی شدید این تصمیم و محدود بودن اثر قیمت بنزین بر تورم اقتصاددانان را به دو گروه تقسیم می‌کرد.

عده‌ای تاثیر افزایش قیمت بنزین بر سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات را شدید توصیف می‌کردند و عده‌ای دیگر بر محدود بودن این اثر باور داشتند و پیش‌بینی می‌کردند نرخ تورم در پی افزایش شدید قیمت بنزین، تاثیر چندانی نپذیرد.

بهترین محک برای راستی‌آزمایی این دوگانه گزارش مرکز آمار ایران از نرخ تورم آذرماه بود که نخستین گزارش رسمی تغییرات سطح عمومی قیمت کالاها و خدمات مصرفی در مواجهه با افزایش شدید قیمت بنزین به حساب می‌آمد.

افزایش قیمت بنزین تاثیری بر نرخ تورم نداشت

مرکز آمار ایران روز یکشنبه گزارش تغییرات شاخص بهای مصرف‌کننده در آذرماه را منتشر کرد. بر اساس این گزارش، نرخ تورم میانگین یا ۱۲ ماه منتهی به آذرماه سال جاری ۴۰ درصد اعلام شده است که ۱/۱ درصد از نرخ تورم میانگین آبان‌ماه، پایین‌تر بوده است.

بر اساس این گزارش، نرخ تورم نقطه به نقطه آذر‌ماه امسال نیز ۲۷/۸ درصد اعلام شده که نسبت به نرخ تورم نقطه به نقطه آبان‌ماه، کاهشی ۰/۸ درصدی داشته است.

با استناد به این دو نرخ، افزایش شدید قیمت بنزین بر نرخ تورم میانگین و نرخ تورم نقطه به نقطه اثری نداشته‌ است.

اما بررسی نرخ تورم ماهانه در گزارش مرکز آمار ایران نشانه‌هایی از اثرگذاری افزایش قیمت بنزین را به تصویر می‌کشد.

نرخ تورم ماهانه در آذرماه ۳/۲ درصد بوده که در مقایسه با نرخ تورم آبان‌‌ماه، ۱/۶ درصد بیشتر بوده‌ است. این افزایش در نرخ تورم ماهانه را می‌توان به افزایش قیمت بنزین و در پی آن، افزایش نرخ ارز مرتبط دانست.

زنگ خطر تورم ماهانه

بازگشت نرخ تورم ماهانه به محدوده بالای ۳ درصد زنگ خطری است مبنی بر این‌که نرخ‌های تورم در ماه‌های پایانی سال به محدوده‌های بالاتری سوق یابد، چرا که ماه‌های پایانی سال به‌طور سنتی با افزایش تقاضا و افزایش نسبی قیمت‌ها همراه است.

اگر نرخ تورم ماهانه در همین محدوده باقی بماند و در ماه‌های آتی به محدوده‌ای بالاتر انتقال نیابد، پیش‌بینی می‌شود نرخ تورم نقطه به نقطه اسفندماه به ۲۸/۷ درصد برسد و نرخ تورم میانگین در پایان سال حول‌و‌حوش ۳۷ درصد جا خوش کند.

اگر این پیش‌بینی محقق شود، نرخ تورم امسال در مقایسه با نرخ تورم پارسال، حدود ۱۰ درصد بیشتر خواهد بود. 

جهش بنزین‌سوز «حمل‌ونقل»

اما بزرگ‌ترین اثر افزایش شدید قیمت بنزین در شاخص بهای گروه «حمل‌ونقل» قابل ردیابی است.

بر اساس این گزارش، نرخ تورم ماهانه گروه حمل‌ونقل در آذرماه امسال، با جهشی قابل توجه، به ۱۴/۷ درصد رسید. نرخ تورم نقطه‌ به نقطه گروه حمل‌و‌نقل در آذرماه امسال، ۵۰/۲ درصد بوده که افزایشی شدید داشته است.

در گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم میانگین گروه حمل‌ونقل در سال منتهی به آذر‌ماه امسال، ۴۵/۵ درصد اعلام شده‌ است.

بررسی تغییرات شاخص بهای گروه حمل‌ونقل به تفکیک خانوارهای شهری و روستایی نشان می‌دهد تورم گروه حمل‌ونقل برای خانوارهای روستایی بالاتر بوده‌ است که با توجه به ابعاد مسافت و دوری روستاها از مراکز اقتصادی شهری، طبیعی به نظر می‌رسد.

افزایش شدید شاخص بهای گروه حمل‌و‌نقل می‌تواند در ماه‌های آتی هزینه‌های تولید را هم افزایش دهد و با اثرگذاری بر شاخص بهای تولید‌کننده، با تاخیری چند‌ماهه، بر شاخص تورم مصرف‌کننده نیز اثر بگذارد.

تمامی بخش‌های اقتصادی در بخش نقل و انتقال مواد اولیه و رساندن محصولات به بازار و همچنین هزینه‌های رفت‌و‌آمد کارکنان و عوامل تولید، از تغییرات شاخص بهای گروه حمل‌و‌نقل اثر می‌پذیرند، که می‌تواند به موج‌های بعدی تاثیر افزایش قیمت بنزین بر قیمت دیگر کالاها و خدمات منجر شود. 

تورم غذایی، درگیر بنزین یا گرفتار خزان؟

از گروه‌های کالایی که تغییرات شاخص بهای آن به‌سرعت بر زندگی عمومی خانوارها اثر می‌گذارد، گروه «خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها» است که در آذرماه، نرخ تورم نقطه به نقطه این گروه ۲۸/۷ درصد اعلام شد.

نرخ تورم میانگین گروه کالایی خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها در ۱۲ ماه منتهی به آذرماه سال جاری، ۵۵/۷ درصد بود. نرخ تورم میانگین این گروه در سال گذشته، ۲۳/۱ درصد اعلام شده‌ بود.

نرخ تورم ماهانه این گروه نیز در آذرماه امسال ۴/۲ درصد اعلام شده است که نرخ تورم بالایی به حساب می‌‌آید، رشد نرخ تورم ماهانه گروه خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها را می‌توان به افزایش قیمت بنزین و همچنین تغییرات فصلی و کمبود برخی محصولات کشاورزی نسبت داد.

برای سنجش اثر این دو عامل بر نرخ تورم گروه کالایی خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها، بررسی نرخ تورم ماهانه این گروه کالایی در آذر‌ماه پارسال گزینه مناسبی است. نرخ تورم ماهانه این گروه یک سال قبل ۵/۱ درصد اعلام شده بود که اثر تغییرات فصلی را پر‌رنگ‌تر می‌کند.

اما بالاتر بودن تورم این گروه برای خانوارهای روستایی نسبت به خانوارهای شهری می‌تواند شاهدی بر اثرگذاری قیمت بنزین بر تورم این گروه محسوب شود.

تغییرات شاخص بهای گروه کالایی خوراکی‌ها و آشامیدنی‌ها به این دلیل اهمیت دارد که ضریب اهمیت این گروه در تورم قابل‌ توجه است (۲۶/۶ درصد) و تغییرات شاخص بهای این گروه دهک‌های درآمدی پایین‌تر را بیشتر از دهک‌های درآمدی بالا تحت تاثیر قرار می‌دهد.

صبر بی‌ظفر

در گزارش مرکز آمار ایران از تغییرات قیمت کالاها و خدمات مصرفی، برای هر دو گروه معتقد به اثر شدید افزایش قیمت بنزین بر تورم و کم‌اثری قیمت بنزین بر تورم نشانه‌هایی برای اثبات ادعاهایشان می‌توان یافت.

شاید برای سنجش میزان اثر‌پذیری تورم از رشد شدید قیمت بنزین، باید منتظر ماند و گزارش مرکز آمار ایران از نرخ تورم تولیدکننده را بررسی کرد تا مشخص شود نرخ تورم تولیدکننده در پی افزایش شدید قیمت بنزین چه تغییراتی کرده‌ است تا بتوان در ماه‌های آینده، برآوردی از تحولات تورمی ارائه کرد.