در حالی که برخی روزنامه‌نگاران ایران از افزایش شمار پرندگان تلف‌شده در تالاب میانکاله مازندران تا ۱۵ هزار بال خبر می‌دهند؛ اظهار نظر رسمی مقام‌ها درباره علت این مرگ‌و‌میر با چالش جدی از سوی کارشناسان محیط‌زیست مواجه شده است.

شهاب‌الدین منتظمی، مدیرکل حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست ایران، روز چهارشنبه نهم بهمن‌ماه در گفت‌وگو با خبرگزاری ایلنا‌، علت مرگ و میر گسترده پرندگان مهاجر در میانکاله را ابتلا به بیماری «بوتولیسم» اعلام کرد.

او گفت این نتیجه بر اساس «تحلیل یافته‌های اپیدمیولوژیکی و نتایج آزمایشگاهی حاصل از بررسی‌های میدانی» به دست آمده است.

بوتولیسم یک بیماری نادر ولی به صورت بالقوه کشنده است که می‌تواند از چند راه مختلف ایجاد شود. وجود اسپورهای باکتریایی عامل این بیماری در خاک و آب رایج است.

از سویی در حالی که آخرین آمار رسمی منتشرشده از سوی رییس سازمان دامپزشکی ایران حاکی از تلف شدن حداکثر ۱۰ هزار پرنده است؛ زهرا کشوری، روزنامه‌نگار حوزه محیط زیست، در صفحه توئیتر خود از مرگ  ۱۵ هزار بال خبر می‌دهد.

پرندگانی از ۲۰ گونه مختلف در این حادثه تلف‌ شده‌اند؛ اما ۹۰ درصد آن‌ها فلامینگو و چنگر بوده‌اند.

بوتولیسم نمی‌تواند عامل حادثه باشد

کارشناسان حوزه محیط زیست روایت مقام‌های رسمی درباره منشا این فاجعه در شمال ایران را رد کرده‌اند. 

اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و مدرس حوزه محیط زیست، شامگاه سه‌شنبه در گفت‌وگو با ایران اینترنشنال، امکان ابتلا و مرگ گسترده پرندگان در اثر این بیماری را نادرست دانست.

او گفت: «ما،‌ اهالی منطقه،‌ محیط‌بان‌ها و خود مسئولینی که این مسائل را اعلام می‌کنند، می‌دانیم که بوتولیسم نمی‌تواند عامل این اتفاق باشد.»

کهرم، بوتولیسم را دارای منشا حیوانی از جمله گوشت یا ماهی فاسد دانست و اعلام آن به عنوان دلیل این فاجعه را از روی «بی‌سوادی و بی‌انصافی» دانست.

این کارشناس محیط زیست با اشاره به سوابق اتفاق‌های مشابه در دهه‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۸۰ گفت که سم و اقدام‌های عمدی احتمالا دلیل این حادثه باشد. 

کهرم اشاره کرد که شکارچیان در سال ۱۳۷۳ نیز یک‌بار میزان بسیاری سم آفات کشاورزی را در حوض اصلی تالاب میانکاله ریختند و باعث تلف شدن تن‌ها ماهی در آن شدند. 

حر منصور عبدالملکی، دیده‌بان میانکاله، درباره سابقه این اتفاق در گذشته به وبسایت خبری فرارو گفته بود که در دهه ۱۳۸۰ نیز «محیط‌زیست صیدهای شکارچیان غیرمجاز را از آن‌ها گرفته بود و شکارچیان به تلافی چند ١٠ لیتر سم آفت‌کش مرکبات را داخل تالاب ریختند که چند صد‌هزار پرنده مردند و تالاب تا ماه‌ها بوی تعفن می‌داد.»

یک فعال محیط زیست که نخواست نامی از او منتشر شود به ایران اینترنشنال گفت اظهارات مقام‌ها در این‌باره به دلیل وجود شواهدی دیگر «قطعی و قابل اعتماد» نیست.

میانکاله جعبه سیاه دارد

ناصر کرمی،‌ اقلیم‌شناسی و فعال محیط زیست،‌ با انتقاد از شیوه و نوع اطلاعات داده شده در زمینه این فاجعه، آن را «مغشوش» دانست.

او با مقایسه حادثه سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراین از سوی سپاه پاسداران با این موضوع به لحاظ شفافیت،‌ از «جعبه سیاه میانکاله» سخن گفت و از عدم دسترسی تشکل‌ها و گروه‌های مستقل محیط زیستی برای بررسی این موضوع ابراز تاسف کرد.

این کارشناس محیط زیست همچنین به جدال اهالی منطقه،‌ سازمان محیط زیست و دولت در ارتباط با میانکاله و بهره‌برداری از آن اشاره کرد و محیط زیست را «قربانی» این جدال خواند.

تعطیلی بازار پرندگان و توقف شکار

طی روزهای گذشته مقام‌های محلی گلستان و مازندران اقدام به تعطیلی بازارهای فروش پرندگان در تعدادی از شهرهای این دو استان کرده و از مردم خواسته‌ند در مصرف گوشت پرنده‌ها نیز مراقبت کنند. 

از سویی،‌ مجوز شکار پرنده‌ها در مازندران تا اطلاع بعدی باطل شده است. 

پیشتر یک فعال محیط زیست در گفت‌وگو با ایران اینترنشنال احتمال ابتلای پرندگان تلف‌ شده به آنفولانزا را نیز مطرح کرده بود. مقام‌های ایران این موضوع را رد می‌کنند.

او با اشاره به شیوع موج دوم این بیماری در استان‌های شمالی و ابتلای افراد بسیاری به آن، از «نگرانی» مسئولین از عواقب احتمالی اعلام دلیل واقعی این موضوع سخن گفت.

این فعال محیط زیست همچنین از وجود دست کم «۳۰۰ هزار شکارچی پرندگان» در مازندران خبر داد و گفت معمولا در زمینه این دست اتفاق‌ها منافع و اقدام‌های عمدی نیز مطرح است.

میانکاله از جمله تالاب‌های مهم بین‌المللی تحت نظر کنوانسیون «رامسر» است که در شرق استان مازندران قرار دارد.

این تالاب به عنوان یکی از ۹ ذخیره‌گاه مهم زیست‌کره کشور سالانه میزبان بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار پرنده از ۱۵۰ گونه مختلف است.

 سازمان دامپزشکی ایران حادثه فعلی در میانکاله را «غیرعادی» خوانده است.