با حضور علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران، امروز دوشنبه دوم دی ماه درپوش راکتور تحقیقاتی خنداب اراک نصب و مدار ثانویه آن آغاز به کار می‌کند. مدار ثانویه برخلاف نامش بخشی از راکتور درحال ساخت اراک است که باید ابتدا راه‌اندازی شود تا پس از آن بازطراحی مدار اولیه و اصلی این راکتور آغاز شود.

بنابر اعلام مقام‌های سازمان انرژی اتمی ایران، پس از راه اندازی مدار ثانویه، راکتور خنداب اراک  وارد مرحله تست سرد شده و در اوایل سال ۱۴۰۰ به طور کامل راه اندازی خواهد شد.

مراحل بازطراحی و مدرن سازی این راکتور براساس برجام ابتدا قرار بود با مشارکت چین و آمریکا انجام شود اما در نهایت با مشارکت بریتانیا و چین در حال انجام است، هرچند مقام‌های جمهوری اسلامی تاکید دارند که بخشی از بازطراحی این راکتور از سوی از سوی متخصصان داخلی انجام شده است.

بر اساس برجام، ایران باید راکتور اراک را به شکلی بازطراحی کند که قادر به تولید پلوتونیوم نباشد زیرا از پلوتونیوم برای ساخت سلاح هسته‌ای استفاده می‌شود.

پیشتر در بیست و هفتم آبان ماه، علی اصغر زارعان دستیار ویژه رییس  سازمان انرژی اتمی ایران، خبر داده بود که جمهوری اسلامی به فعالیت‌های خود از جمله برای «مدرن سازی راکتور تحقیقاتی خنداب اراک» ادامه می‌دهد و «بخشی از این راکتور به نام مدار ثانویه که ۵۰ درصد راکتور را شامل می شود افتتاح خواهد شد.»

زارعان با اشاره به اینکه «تکنولوژی اولیه راکتور اراک در ۱۹ سال قبل از روسیه گرفته شده بود و تکنولوژی آن بومی نبود»، گفت: این راکتور «برخلاف تصور بعضی از افراد فعال نبود» اما «در مذاکرات طرف مقابل تغییر ماهیت این راکتور و عدم استفاده از آب سنگین را دنبال می‌کرد که با هوشمندی تیم فنی ماهیت این راکتور حفظ و از آب سنگین هم بهره‌ مند هستیم.»

او درباره مختصات فنی جدید اراک نسبت به راکتور سابق، نیز گفت: «وجود اشتعال بالاتر و استفاده بهینه تر از سوخت، وجود «شار نوترونی» بالاتر، تولید رادیوایزوتوپ‌های صنعتی و پزشکی، تولید رادیو داروی مولیبدنیوم ۹۹ به روش شکافت هسته‌ای، مصرف آب سنگین کمتر، ایجاد توانمندی انجام تست سوخت، نیاز به سوخت کمتر، ارتقاء سطح کیفی آنالیز ساختار اتمی و ارتقاء قابلیت تصویربرداری نوترونی، و دسترسی متخصصین به قلب راکتور در زمان روشن بودن، از جمله ویژگی‌های راکتور جدید است.»

سازمان انرژی اتمی ایران هدف از راه اندازی راکتور تحقیقاتی آب سنگین خُنداب اراک را «کسب تجربه و دانش فنی در طراحی و ساخت راکتورهای اتمی، تربیت نیروی انسانی متخصص، ایجاد امکانات تحقیق و توسعه در زمینه‌های فیزیک نوترون، ترموهیدرولیک و درمان و تولید رادیو ایزوتوپ در جهت مصارف پزشکی، صنعتی و کشاورزی» عنوان کرده است.

راکتور اراک دارای دو مدار است. مدار اول که وظیفه آن برداشت حرارت از قلب راکتور بوده و وظیفه مدار ثانویه آن انتقال حرارت مدار اول در برج‌های خنک کننده است.

مدار ثانویه که روز دوشنبه دوم دی ماه طی مراسمی با حضور رییس سازمان انرژی اتمی ایران درپوش آن نصب و تست آن آغاز می‌شود شامل مبدل‌های حرارتی، استخر میانی،  پمپ‌های انتقال آب گرم، برج‌های خنک کننده و پمپ‌های برگشت آب سرد است.

راهبری مدار ثانویه از طریق اتاق کنترل اصلی راکتور انجام می‌شود و برای راه اندازی مدار اول راکتور، ابتدا باید مدار ثانویه و سیستم‌های جانبی مرتبط با آن راه اندازی شود و سپس تکمیل مدار اول و راه اندازی راکتور تحقیقاتی خُنداب اراک آغاز شود.