روز معلم در ایران در حالی فرا رسیده که مشکلات معلمان در این کشور از همیشه بیشتر شده است؛ شیوع ویروس کرونا و پیامدهای آن به دشواری‌هایی که معلمان با آن روبه‌رو هستند، شامل وضعیت ناگوار معیشتی، بی‌توجهی به مطالبات صنفی، نبود آزادی، بازداشت‌ و سرکوب‌ها افزوده است.

شیوع کرونا، شیوع بازداشت‌ها

در ماه‌های اخیر، فشار بر معلمان ایران با تداوم بازداشت‌ها و احکام ناعادلانه دیگر ادامه داشته است.

پیش از اعلام رسمی شیوع کرونا در ایران، زینب همرنگ، دبیر آموزش و پرورش منطقه ۱۸ تهران، در روز ۲۲ دی ۹۸ از سوی ماموران امنیتی این شهر بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شد. ماموران هنگام بازداشت این معلم، خانه او را بازرسی کرده و برخی از وسایل شخصی‌اش را نیز ضبط کردند.

چند روز بعد، اسکندر لطفی، فعال صنفی معلمان و بازرس شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان، در روز۳۰ دی، برای ششمین بار به دادگاه کیفری سنندج احضار شد. بر اساس شکایت سپاه پاسداران، او به «اجتماع و تبانی علیه نظام، تشویش اذهان عمومی و نشر اکاذیب» متهم شده است.

همچنین در روز ۹ بهمن، محمدرضا رمضان‌زاده، سعید حق‌پرست، علی فروتن، مصطفی رباطی، حسن جوهری، حمیدرضا رجایی و حسین رمضان‌پور، از اعضای انجمن صنفی فرهنگیان خراسان شمالی، از سوی دادگاه انقلاب و دادگاه کیفری بجنورد مجموعا به ۴۱ سال و هشت ماه حبس تعزیری، ۲۲۲ ضربه شلاق و ۳ میلیون تومان جریمه نقدی محکوم شدند.

جمعی از فعالان رسانه‌‌ای حوزه آموزش و پرورش طی بیانیه‌ای، ضمن محکوم کردن احکام علیه این افراد، اتهامات انتسابی را بی‌اساس و «در جهت به زانو در آوردن» این فعالان صنفی خواندند.

باز هم چند روز بعد، در روز ۱۹ بهمن، محمدتقی فلاحی، دبیرکل کانون صنفی معلمان تهران به دست نیروهای امنیتی و در خانه‌اش بازداشت شد. فلاحی در مرداد سال گذشته، به تحمل ۸ ماه حبس تعزیری و ۱۰ ضربه شلاق محکوم شده بود اما اجرای این حکم به مدت ۳ سال به حالت تعلیق درآمده بود.

اما به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی از شرایط ویژه به وجود آمده در پی شیوع ویروس کرونا برای فشار بر فعالان صنفی معلمان و دیگر فعالان مدنی استفاده کرده است.

در اواخر فروردین‌، ناهید فتحعلیان، معلم بازنشسته و فعال صنفی معلمان تهران، در خارج از خانه، از سوی نیروهای امنیتی و لباس شخصی جمهوری اسلامی بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شد و علت این بازداشت و مکان نگهداری فتحعلیان اعلام نشد.

روز پنج‌شنبه ۱۱ اردیبهشت نیز حسین تاج، وکیل جعفر ابراهیمی، بازرس شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران، از احضار موکلش به بازپرسی شماره ۹ رسانه خبر داد و گفت این احضاریه مربوط به یک پرونده جدید است و ربطی به بازداشت دی ماه ابراهیمی ندارد. همچنین علت احضار به‌صورت دقیق مشخص نشده است.

ابراهیمی، روز ششم بهمن، پس از ۳۱ روز بازداشت موقت از بند هشت وزارت اطلاعات زندان گوهردشت آزاد شد و روز هشتم بهمن خود را به کارگزینی جهت بازگشت به کار معرفی نمود اما مسئولان اداره آموزش و پرورش شهریار از بازگشت وی به دبیرستان‌های سرداران و بوعلی خادم آباد شهریار ممانعت کردند. 

در عین حال، حکومت در ایران  فقط به بازداشت یا صدور حکم زندان علیه معلمان بسنده نمی‌کند. 

به عنوان نمونه، محمد حبیبی، معلم زندانی و از اعضای هیات مدیره کانون صنفی معلمان که دوران محکومیت خود را در زندان تهران بزرگ سپری می‌کند، روز ۲ اردیبهشت، با دستور هیات بدوی رسیدگی به تخلفات اداری آموزش و پرورش از کار خود اخراج و حکم بازخرید وی به همسرش ابلاغ شد.

حبیبی پس از بازداشت در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ و در جریان تجمع اعتراضی معلمان، از سوی دادگاه انقلاب تهران به اتهام‌ «اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم علیه امنیت ملی» به هفت سال و نیم حبس و با اتهام «تبلیغ علیه نظام» به ۱۸ ماه حبس و همچنین به اتهام «اخلال در نظم عمومی» به ۱۸ ماه حبس،‌ ۷۴ ضربه شلاق و دو سال ممنوعیت از فعالیت در احزاب و گروه‌ها محکوم شده است.

همچنین اسماعیل عبدی، دیگر معلم زندانی که ۲۷ اسفند با حکم مرخصی از زندان آزاد شده بود، در دوم اردیبهشت، هنگامی که برای تمدید مرخصی به دادیاری زندان اوین مراجعه کرده بود، مجددا بازداشت شد.

این در حالی است که با توجه به شیوع کرونا در ایران و به ویژه زندان‌های این کشور رییس جمهوری ایران گفته بود که مرخصی زندانیان تا آخر اردیبهشت ماه تمدید می‌شود.

در واکنش به ادامه بازداشت عبدی و حکم اخراج حبیبی، چند انجمن صنفی در داخل و خارج ایران اعتراض کردند و خواستار آزادی آنان شدند. 

همچنین ۸۰ تشکل صنفی جهان طی نامه‌ای به علی خامنه‌ای،‌ رهبر جمهوری اسلامی، ضمن محکومیت بازداشت عبدی و اخراج حبیبی،‌ فشار به فعالان صنفی و حقوق بشر را محکوم کردند. در این نامه از حکومت ایران خواسته شد که به پیمان‌های بین‌المللی که امضا کرده،‌ از جمله «حق ایجاد تشکل‌های مستقل»، ‌«حق برگزاری تجمع»، «حق اعتصاب» و «حق قرارداد‌های جمعی»، احترام بگذارد.

شیوع کرونا، مرگ معلمان و نرم‌افزار ناکارآمد «شاد»

کانون صنفی معلمان ایران در روز ۱۷ فروردین، اعلام کرد که تا پایان تعطیلات نوروز، ۶۶ معلم شاغل و بازنشسته این کشور بر اثر ابتلا به ویروس کرونا جان باخته‌اند و «بیشتر فوتی‌ها، معلمان بازنشسته بوده‌اند».

بیشتر معلمان جان‌باخته ساکن در مناطق شمالی کشور، تهران و سپس استان قم بودند، اما برخی از این معلمان نیز در استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان و لرستان سکونت داشتند. 

این در حالی است که وزارت آموزش و پرورش تا امروز، هیچ آماری از تعداد قربانیان ویروس کرونا در زیرمجموعه‌های خود منتشر نکرده‌ است.

اما کرونا مشکلات دیگری را برای معلمان به همراه آورده است. با تعطیلی مدارس و خانه‌نشینی معلمان و دانش‌آموزان برای پیشگیری از شیوع بیشتر کرونا، وزارت آموزش و پرورش استفاده از یک نرم‌افزار با نام «شاد» را برای همه مناطق جغرافیایی و همه دانش‌آموزان توصیه کرد.

با این حال، گزارش‌ها و نظرسنجی‌های مختلف نشان داده است که استفاده از این نرم‌افزار برای همه ممکن نیست. به عنوان نمونه، روزنامه همشهری اخیرا در گزارشی در این باره نوشت: «چه آمارهای داخلی را ملاک بگیریم، چه تخمین‌های خارجی را،‌ آن‌چه روشن است میلیون‌ها نفر از جمعیت کشور به اصلی‌ترین زیرساخت‌ لازم برای استفاده از آموزش‌های مجازی،‌ یعنی تلفن همراه هوشمند دسترسی ندارند.»

علاوه بر گرانی گوشی‌های همراه و مشکلات فنی این نرم‌افزار، برخی از دانش‌آموزان ایرانی به اینترنت ندارند.

خود محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، روز دهم فروردین گفت: «بر اساس برآوردهای ما ۷۰ درصد دانش‌آموزان دسترسی به اینترنت، تلفن همراه، تبلت و وسیله‌ای که ارتباط را برقرار کنند دارند، ۳۰ درصد مناطق آموزشی و مدارس دسترسی ارتباطی برای برقراری آموزش‌های مجازی را ندارند.»

به غیر از مشکلات دانش‌آموزان، معلمان نیز از «مشکلات عدیده» نرم‌افزار شاد شکایت دارند و تاکید کرده‌اند که «خود این نرم‌افزار به یکی دیگر از مشکلات بی‌پایان فرهنگیان تبدیل شده است.»

 به عنوان نمونه، کانون صنفی مستقل فرهنگیان آذربایجان شرقی، در بیانیه‌ای از تاخیر وزارت آموزش و پرورش در این زمینه، انتقاد کرده است.

در این بیانیه که به مناسبت روز معلم صادر شد، آمده است: «کارنامه دولت به اصطلاح تدبیر و امید در زمینه آموزش و پرورش طی سال‌هایی که در سر کار بوده، نشان می‌دهد علاوه بر اینکه اراده‌ای در زمینه رفع مسائل و مشکلات ریز و درشت آموزش و پرورش نداشته، بلکه در بیشتر موارد به مشکلات آن اضافه کرده است.»

مطالبات معلمان چیست؟

در این شرایط، شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران، با صدور بیانیه‌ای به مناسبت روز معلم، فهرستی از مطالبات معلمان را منتشر کرده است.

«آموزش رایگان و باکیفیت در مدارس و دانشگاه‌ها»، «مطالبات شاغلین و بازنشستگان»، «تاکید بر همبستگی معلمان و دانش‌آموزان تا رسیدن به خواسته‌های قانونی و طبیعی خود» «آموزش به زبان مادری» و «تبرئه و آزادی معلمان زندانی»، از جمله این مطالبات است.

همچنین شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران خواستار «کنار گذاشتن آموزش و پرورش تجاری» شده و ضمن تاکید بر «آموزش به زبان مادری» از حکومت جمهوری اسلامی خواسته که زمینه بازگشت به کار معلمان اخراج شده را فراهم کند.

انجمن صنفی روزنامه‌نگاران آزاد ایران نیز در بیانیه‌ای ضمن تاکید بر «آموزش و پرورش رایگان در تمام سطوح برای تمامی ساکنان این سرزمین»، خواستار «لغو هرگونه خصوصی‌سازی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی» در این زمینه شدند.