علیرضا آوایی، وزیر دادگستری جمهوری اسلامی ایران، در دیدار با فایق زیدان، رئیس شورای عالی قضائی عراق که به تهران سفر کرده است اعلام کرد که « در حال حاضر ۳۲۹ ایرانی در زندان مرکزی عراق زندانی هستند.»

آوایی در دیدار روز دوشنبه خود با فایق زیدان،رئیس شورای عالی قضائی عراق، ضمن تاکید بر لزوم انتقال اتباع ایرانی زندانی در عراق، گفت: «از سال ۱۳۹۰ که موافقتنامه انتقال محکومین به تصویب رسید طی ۴ مرحله این کار انجام شد اما در مرحله ۵ مبادله انجام نشد.»

او با تاکید براینکه «در حال حاضر ۳۲۹ ایرانی در زندان مرکزی عراق زندانی هستند»، گفت: «بیشتر از خود زندانیان خانواده‌های‌شان در فشار قرار می‌گیرند و علیرغم موافقتنامه استرداد مجرمین که داشتیم ولی گاهی وقت‌ها این استرداد با تاخیر انجام می‌شود که امیدواریم در این خصوص تسریعی صورت گیرد.»

وزیر دادگستری ایران گفت: «پیشنهادم این است که کمیسیون مشترکی از دستگاه قضائی عراق و ایران تشکیل شود و بر روی مسائلی که اختلاف نظر در آن وجود دارد کار کنند.»

آوایی همچنین با اشاره به برخی از «جرایم ایرانیان در عراق» به رئیس شورای عالی قضائی عراق گفت: «ما به قوانین شما احترام می‌گذاریم اما انتظاری از مجموعه قضائی شما داریم. گاهی وقت‌ها ایرانیان به خاطر جرایمی که مرتکب شدند گرفتار می‌شوند و می‌خواهیم آن‌هایی که جرایم سنگین ندارند و جرایم ساده‌ای را مرتکب شده‌اند و مجرمین حرفه‌ای نیستند با رافت بیشتری با آن‌ها برخورد شود.»

آوایی به ویژه از فایق زیدان خواست در مورد زندانیان ایرانی در عراق که «مسن هستند و در رابطه با تناسب احکام صادره و جرایم ارتکابی آن‌ها و نیز در ملاقات خانواده‌های آن‌ها با زندانیان تسریع صورت گیرد.»

فایق زیدان، رئیس شورای قضائی عراق، اما در دیدار با علیرضا آوایی، گفت که «در دیدار با رئیس قوه قضائیه ایران هم یادآور شدم که وزارت دادگستری عراق و ایران ۴ موافقتنامه در رابطه با مبادله محکومان و تبادل نظر در مسائل قضائی و حقوقی امضا کرده‌اند که نسبت به مضمون آن‌ها اعتراضی نیست اما امیدواریم بتوانیم از نو آن‌ها را بازنگری کنیم و در قالب یک موافقتنامه واحد بگنجانیم.»

زیدان گفت: «از آن‌جا که گنجاندن این موافقتنامه‌ها در یک موافقتنامه واحد وقت گیر است» امیدواریم فعلا «موافقتنامه‌های قبلی را ادامه دهیم.»

رئیس شورای عالی قضائی عراق تاکید کرد که «استرداد مجرمین و محکومین باید به صورت سریع انجام شود زیرا ابعاد انسانی و عاطفی دارد» و به دلیل «شرایط زندانیان و خانواده آن‌ها در هر دو کشور» می‌خواهیم این موافقتنامه‌ها زودتر به انجام برسد.

ابراهیم رئیسی، رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی، نیز در جریان دیدار با رئیس شورای عالی قضائی عراق خواهان انتقال زندانیان ایرانی محبوس در عراق شد اما آماری درباره شمار این زندانیان ارائه نکرد.

رئیسی گفت: «امیدواریم با تشکیل هیای از طریق وزارت امور خارجه بتوانیم زمینه انتقال تعدادی از زندانیانی که در کشور عراق حبس هستند را فراهم کنیم.»

علاوه بر آماری که آوایی از شمار زندانیان ایرانی در زندان‌های دولت مرکزی عراق اعلام کرد، شمار دیگری از شهروندان ایرانی نیز در زندان‌های کردستان عراق محبوسند.

ده‌ها ایرانی در زندان‌های کردستان عراق

دی ماه سال گذشته مرتضی عبادی، سرکنسول ایران در اربیل عراق در این باره گفت که دستکم ۱۰۰ تن از اتباع ایران در در زندان یا بازداشتگاه‌‌های موقت شهرهای مختلف اقلیم کردستان عراق نگهداری می‌شوند.

عبادی با بیان اینکه «روزانه هزاران نفر به اقلیم کرد عراق سفر می‌کنند که در این رهگذر رفتار برخی از مسافران در تعارض با قوانین محل بوده و موجب دستگیری آن‌ها می‌‌شود»، گفت: «حدود یکصد نفر از اتباع ایران به دلایل مختلف دستگیر شده‌اند که اتهام بخش عمده آنها مصرف مواد مخدر است.»

او همچنین گفت که «به زودی زندانی‌های ایرانی محبوس در اقلیم کردستان عراق، آزاد و به ایران منتقل خواهند شد.»

ایران و اقلیم كردستان عراق توافقنامه تبادل زندانیان را در سال ۱۳۹۴ امضا كردند و در همان سال ۸۵ زندانی ایران با چند زندانی كرد عراقی با هم تبادل شدند.

در اسفند ماه ۱۳۹۷ عبدالله آکره ای، مدیرکل روابط ایران حکومت اقلیم کردستان عراق، خبر داد که «۱۵۰ زندانی ایرانی در شهرهای اربیل و سلیمانیه با موافقت حکومت اقلیم به ایران تحویل داده خواهند شد.»

این مقام کردستان عراق با تاکید براینکه «انتقال زندانیان ایرانی با رضایت شخصی آن‌ها» انجام می‌شود، گفت که پروسه تبادل زندانیان در مرز تمرچین انجام خواهد شد.

در اردیبهشت ماه سالجاری نیز فواد صدیق، مدیر دفتر وزارت كار و امور اجتماعی كردستان عراق، گفت که «در دوره تازه تبادل زندانیان میان دو طرف، ۱۴ زندانی ایرانی زندان‌های كردستان عراق كه محكوم به جرایم مختلف هستند، برای گذران ادامه محكومیت خود به ایران باز می‌گردند. 

وی همچنین گفت که در جریان این تبادل «پنج زندانی كرد عراقی محبوس در زندان‌های ایران نیز در همین چارچوب به دولت اقلیم كردستان عراق تحویل می شوند.»

آکره ای، از مقام‌های کردستان عراق، تاکید کرده است که توافق با دولت ایران برای تبادل زندانیان شامل زندانیان سیاسی نمی‌شود. او گفت که «این توافق تنها شامل محکومین مواد مخدر خواهد شد و هیچ زندانی سیاسی به ایران تحویل داده نخواهد شد.»