در پی گزارش مشروح اگنس کالامارد، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد، درباره تناقض‌ توضیحات ایران در موضوع شلیک به هواپیمای اوکراینی، تهران او را به «دریافت وعده شغلی» برای انتشار گزارش در این زمینه متهم کرد.

سعید خطیب‌زاده،‌ سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، روز چهارشنبه ششم اسفندماه گفت کالامارد در انتشار گزارش «عجله» کرده و اطلاعات او «مخدوش»، «آمیخته به اشتباهات متعدد» و «جهت‌دار» است.

او اضافه کرد: «شاید یک علت این عجله بی‌جا،  استعفای ایشان از سمت گزارشگری ویژه است و ایشان خواسته با انتشار متنی نارس و شتاب‌زده،‌ جانشین خود را در برابر عمل انجام‌شده قرار دهد.»

خطیب‌زاده در ادامه گزارشگر حقوق بشر را متهم کرد که احتمالا «در برابر اقدام به انتشار این متن سیاست‌زده،‌ وعده‌هایی در خصوص موقعیت شغلی جدید در برخی سازمان‌های غیردولتی دریافت کرده است».

این مقام وزارت امور خارجه در بخشی دیگر صلاحیت ورود و رسیدگی به این موضوع از سوی گزارشگر ویژه قتل‌های فراقضایی و خودسرانه سازمان ملل متحد را زیر سوال برد و گفت: «حوزه عمل گزارشگر ارتباطی به این چارچوب‌ها و مقررات ندارد.»

خطیب‌زاده همچنین اشاره کرد اگر کالامارد وارد شدن به این موضوع را در حیطه صلاحیت خود می‌دانست، می‌توانست «مدت محدودی» صبر کند تا گزارش فنی درباره سرنگون شدن هواپیما و کیفرخواست متهمان صادر شود.

گزارش کالامارد چه بود؟

گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در نامه‌ای ۴۵ صفحه‌ای که به مقام‌های جمهوری اسلامی ارسال کرد، توضیحات آن‌ها درباره این پرونده را با هدف «ایجاد بیشترین سردرگمی و کمترین شفافیت» دانست و گفت به نظر می‌رسد «ساختگی و گمراه‌کننده» باشد.

کالامارد همچنین اشاره کرد که در پی شش ماه بررسی انهدام هواپیما، اخیرا و در دسامبر ۲۰۲۰ سوالات و مشاهداتی را به حکومت ایران ارسال کرده که هنوز منتظر پاسخ آن‌هاست.

چرا آسمان بسته نشد؟

کالامارد در همین زمینه به موضوع بستن آسمان اشاره کرد و گفت: «در شرایط تنش نظامی شدید، موثرترین راه برای جلوگیری از حمله به ناوگان غیرنظامی بستن آسمان است.»

او اضافه کرد: «اگر ایران که کاملا به خوبی می‌دانست تنش با آمریکا می‌تواند به سرعت تشدید شود، آسمان خود را آن روز عصر می‌بست، ۱۷۶ انسان کشته نشده بودند.»

این گزارشگر حقوق بشر افزود: «همچنین، تحقیقات مقام‌های ایرانی مسئولیت مقامات عالی رتبه را نادیده گرفت.»

تشخیص اشتباه هواپیما معنی نمی‌دهد

به گفته کالامارد، توضیحات ایران درباره مواردی از جمله چرایی تشخیص اشتباه هواپیما به جای موشک و عدم اجرای رویه‌های استاندارد در ارتباط با مختصات هواپیما در رادار دارای تناقض است و «معنی نمی‌دهد».

در نامه کالامارد به مقام‌های ایران همچنین اشاره شده که برخلاف گفته‌های یگان سامانه پدافند هوایی سپاه پاسداران که تنها ۱۰ ثانیه برای تصمیم به شلیک وقت وجود داشته، این زمان دست‌کم ۴۵ ثانیه بوده و یگان احتمالا وقت بیشتری برای ارزیابی هدف داشته است.

کالامارد در این نامه پرسیده که چرا هواپیماهای دیگری که در همان زمان پرواز کردند هدف شلیک قرار نگرفتند.

به گفته او، این اشتباهات با انکار دولت در زمینه پذیرش ساقط کردن هواپیما توسط سپاه پاسداران برای مدت سه روز، با اینکه مقامات عالی‌رتبه تقریبا بلافاصله از آنچه اتفاق افتاده بود مطلع بودند، تشدید شد.